Κυριακή 29 Αυγούστου 2021

Πρώτη επετειακή εκδήλωση σήμανσης Δέντρων Ελευθερίας Πελοποννήσου

 

Πρώτη επετειακή εκδήλωση σήμανσης Δέντρων Ελευθερίας Πελοποννήσου


 

      Στη σκιά της γηραιότερης Λυγαριάς της Ελλάδας, που βρίσκεται στον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου Νέστορος Μεσσηνίας, έλαβε χώρα η πρώτη επετειακή εκδήλωση σήμανσης του εν λόγω μνημειακού δέντρου ελευθερίας της Πελοποννήσου, που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας, στο πλαίσιο του επετειακού ερευνητικού προγράμματός «1821-2021:Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης» που τελεί υπό την αιγίδα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».

      Ειδικότερα, με αφορμή την συμβολική επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, την Πέμπτη 26 Αυγούστου σε μια λιτή αλλά ιδιαίτερα συμβολική τελετή έγιναν τα αποκαλυπτήρια της μεταλλικής ετικέτας με την οποία σημάνθηκε η γυραιότερη Λυγαριά της Ελλάδας, σιωπηλός μάρτυρας της πρώτης πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Ελλήνων και Τουρκοαιγυπτίων κατά το κρίσιμο έτος 1825 για την Ελληνική Επανάσταση (Μάχη Κάτω Μηναγίων).  Αξίζει να σημειωθεί ότι, το σχέδιο της ετικέτας φιλοτέχνησε αφιλοκερδώς η καταξιωμένη ομογενής ζωγράφος Joanna Kordos που ζει στη Μελβούρνη. 

      Τα αποκαλυπτήρια της μεταλλικής ετικέτας έγιναν από την Πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Δρ. Διονυσία-Θεοδώρα Αυγερινοπούλου και τον ιδρυτή του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας κ. Δημοσθένη Κορδό, ενώ η κα Αυγερινοπούλου προχωρώντας σε μια κίνηση ιδιαίτερου συμβολισμού κάλεσε τα μικρά παιδιά να κρατήσουν από κοινού την ελληνική σημαία που θα αποκάλυπτε το επετειακό σήμα.  Εκτός από την σήμανση της γυραιότερης λυγαριάς, στον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων σημάνθηκαν την ίδια μέρα 3 ακόμη μνημειακά δέντρα, μια ελιά, ένας πρίνος και μια βελανιδιά, που βρίσκονται εντός του οικισμού.

      Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης διαβάστηκε χαιρετισμός που απέστειλε ειδικά για την πρώτη επετειακή εκδήλωση σήμανσης αιωνόβιου δέντρου η Πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» κα Γίαννα Αγγελοπούλου – Δασκαλάκη, ενώ σύντομο χαιρετισμό απεύθυναν, η Πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Δρ. Διονυσία-Θεοδώρα Αυγερινοπούλου, τονίζοντας τη σημασία θεσμικής προστασίας και ανάδειξης των αιωνόβιων δέντρων που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση, ο Δήμαρχος Πύλου Νέστορος κ. Παναγιώτης Καρβέλας και ο Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος κ. Δημήτριος Καφαντάρης.  Τέλος, να σημειωθεί ότι, οι εκδηλώσεις σήμανσης των 71 δέντρων ελευθερίας θα συνεχιστούν καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους 2021 στο πλαίσιο τοπικών εκδηλώσεων σε όλη την Πελοπόννησο.



 





Πέμπτη 26 Αυγούστου 2021

εορτή του μεγαλομαρτυρος Φανουρίου στην Γιάλοβα 2021

26 Αυγούστου 2021 Γιάλοβα Πύλου Μεγαλομάρτυρας της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας και από τους δημοφιλέστερους Αγίους. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Αυγούστου και την ημέρα αυτή γιορτάζουν ο Φανούριος και Φανουρία. Με τον Άγιο Φανούριο συνδέεται ένα νηστίσιμο γλύκισμα, η φανουρόπιτα. Η Εκκλησία δεν γνωρίζει πού και πότε μαρτύρησε, γι’ αυτό και ήταν άγνωστος στους Συναξαριστές. Έγινε γνωστός από την τυχαία ανεύρεση της εικόνας του μεταξύ 1355 και 1369 στη Ρόδο. Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο νότιο μέρος των παλαιών τειχών της πόλης βρέθηκε αρχαίος χριστιανικός ναός με πολλές κατεστραμμένες εικόνες και μία καλώς διατηρημένη, που απεικόνιζε ένα νεαρό στρατιωτικό, ο οποίος κρατούσε σταυρό και λαμπάδα αναμμένη, ενώ ολόγυρα της εικόνας ήταν ζωγραφισμένες δώδεκα παραστάσεις με τα μαρτύρια που υπόφερε ο Άγιος. Η εικόνα έφερε επιγραφή με τις λέξεις «Άγιος Φανούριος». Ο τότε μητροπολίτης Ρόδου Νείλος Β' ο Διασπωρηνός (1355-1369) ανοικοδόμησε τον ναό του Αγίου, συνέταξε την ακολουθία του και καθιέρωσε την εορτή του στις 27 Αυγούστου. Απολυτίκιο Ουράνιον εφύμνιον, εν γη τελείται λαμπρώς, επίγειον πανήγυριν νυν εορτάζει φαιδρώς, αγγέλων πολίτευμα· άνωθεν υμνωδίαις ευφημούσι τους άθλους, κάτωθεν Εκκλησία την ουράνιον δόξαν· ην εύρες πόνοις και άθλοις τοις σοις, Φανούριε ένδοξε. Λαογραφία Ο Άγιος Φανούριος θεωρείται από τη λατρευτική παράδοση ως ο κατ’ εξοχήν άγιος που μπορεί να βοηθήσει στην ανεύρεση («φανέρωση») οποιουδήποτε χαμένου αντικειμένου, προφανώς από την παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του με τη λέξη «φανερώνω». Συναφής με τη δοξασία αυτή είναι και η παλαιότερη πίστη ότι ο Άγιος Φανούριος «φανερώνει» στις κοπέλες τον άνδρα που θα πάρουν. Συνηθέστατα, οι γυναίκες όταν χάσουν κάτι, επικαλούνται τη βοήθειά του, τάζοντάς του μια φανουρόπιτα (κέικ με αλεύρι, μαύρες σταφίδες, ζάχαρη, λάδι, ξύσμα πορτοκαλιού κ.ά.) και τη μοιράζουν για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες της μάνας του Αγίου, που σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ήταν αμαρτωλή. Πολλές φανουρόπιτες φτιάχνονται κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου, ως ευχαριστήρια προσφορά προς αυτόν ή ως ένα είδος προληπτικής αίτησης βοηθείας για μελλοντικές απώλειες. Στην Κρήτη, το κέντρο της λαϊκής λατρείας του Αγίου βρίσκεται στην περιοχή Βαλσαμόνερου Ηρακλείου, όπου υπήρχε παλαιότερα μονή αφιερωμένη και στο όνομα του Αγίου Φανουρίου. Εκεί οδηγούν τους υπόπτους για ζωοκλοπή και μπροστά στην εικόνα του αγίου «ξεφανερώνονται», ορκίζονται δηλαδή για την αθωότητα τους.












Το Νιόκαστρο καταρρέει ,ενώ έχει γίνει πεδίο ''τέχνης'' !

26 Αυγούστου 2021 Το Νιόκαστρο καταρρέει ,ενώ έχει γίνει πεδίο ''τέχνης'' ! εδώ και χρόνια δεν ασχολείται κανείς ,ιδιαίτερα μετά τις φωτιές του 2018 .
εικόνες εγκατάλειψης και αδιαφορίας  





Κυριακή 22 Αυγούστου 2021

Η Απόδοση της Εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Επερινος για την Απόδοση της Εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και ευρέσεως της ιερας εικόνας της Παναγίας της Σγραπας
για την ιστορία εδώ http://www.romiosini.org.gr/9E59BBDA.el.aspx

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 1821 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΥΟ ΚΑΣΤΡΑ

21/8/2021

Συλλογος Φίλων Κάστρου Μεθώνης

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 1821 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΥΟ ΚΑΣΤΡΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΑΦΡΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ 20 ΚΑΙ 21 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2021 Σάββατο 21-8-2021 στην Εσπερίδα με θέμα: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 1821 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΥΟ ΚΑΣΤΡΑ Το κάστρο της Καρύταινας : η βάση του Κολοκοτρώνη Το κάστρο της Μεθώνης : το ορμητήριο του Ιμπραήμ








Σάββατο 21 Αυγούστου 2021

ΥΠΕΓΡΑΦΗ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΧΩΡΑΣ

 Την πράξη ένταξης του έργου με τίτλο: «Αναβάθμιση του Αρχαιολογικού Μουσείου Χώρας του Δήμου Πύλου-Νέστορος» στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοποννήσου ΕΣΠΑ 2014-2020 ! υπέγραψε σήμερα, στο Δημοτικό Κατάστημα Χώρας, ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Παναγιώτης Νίκας.




Η εν λόγω σύμβαση, προϋπολογισμού 2.812.000,00 Ευρώ, υπεγράφη παρουσία του Δημάρχου Πύλου-Νέστορος Παναγιώτη Καρβέλα, της Αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού Άννας Καλογεροπούλου, του Περιφερειακού Συμβούλου Αναστασίου Σαρδέλη, καθώς και Αντιδημάρχων, Δημοτικών και Κοινοτικών Συμβούλων.

Σε δήλωσή του ο Δήμαρχος Πύλου-Νέστορος Παναγιώτης Καρβέλας ανέφερε: «Με την σημερινή υπογραφή της πράξης ένταξης του έργου εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του Αρχαιολογικού Μουσείου Χώρας, ένα όνειρο δεκαετιών γίνεται πραγματικότητα. Ως Δημοτική Αρχή, συνεργαζόμενοι μεθοδικά και αποτελεσματικά με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, φέραμε εις πέρας ένα δύσκολο, επίπονο και σημαντικό έργο, μέχρι τη σημερινή υπογραφή, μέσα από το οποίο τα ευρήματα από τον Άνω Εγκλιανό θα εκτίθενται πλέον στην θέση που τους αρμόζει. Η αναβάθμιση του Μουσείου σηματοδοτεί μια νέα πορεία για την ευρύτερη περιοχή της Χώρας, με γνώμονα την ενίσχυση του Πολιτισμού. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά όλους όσοι πίστεψαν σε αυτό το εγχείρημα και εργάστηκαν για να φτάσουμε στη σημερινή υπογραφή. Αισθάνομαι ιδιαίτερη ικανοποίηση βλέποντας ότι οι υποσχέσεις μας γίνονται πράξη, δημιουργώντας μια απτή απόδειξη ότι με το έργο μας, θα είμαστε πάντα δίπλα στους δημότες».






Ιστορική ημέρα η σημερινή για την Χώρα , υπογράφηκε από τον Περιφεριάρχη η ένταξη της αναβάθμισης του Αρχαιολογικού Μουσείου προϋπολογισμου 2.812.000 ευρώ στο ΠΕΠ Πελοποννήσου .
Ένας αγώνας που ξεκίνησε το 2015 σήμερα ολοκληρώθηκε με την υπογραφή της ένταξης .
Είμαστε υπερήφανοι οι συνεργάτες μου και εγώ που πιστέψαμε στο όνειρο και δημιουργήσαμε τις προϋποθέσεις για να έχουμε αυτή την ευχάριστη εξέλιξη .
Οφείλω να ευχαριστήσω όλους όσους εργάστηκαν σε αυτήν την προσπάθεια ( στελέχη του Δημου μας , την εφορεία αρχαιοτήτων Μεσσηνιας , τους μελετητές κλπ ) .
Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε στενά την πορεία υλοποίησης έως την παράδοση του νέου Μουσείου .
Ήρθε η ώρα τα ευρήματα που βρέθηκαν στην περιοχή μας να επιστρέψουν στον τόπο τους .


ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΝΑΟΥ ΣΤΗ ΣΦΑΚΤΗΡΙΑ

 


Ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης του Ρωσικού Ναού του Αγίου Νικολάου στη νήσο Σφακτηρία, ο οποίος είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τις καιρικές συνθήκες των τελευταίων ετών.

Ήδη στην πρώτη φάση των εργασιών πραγματοποιήθηκαν οι καθαιρέσεις των κατεστραμμένων τμημάτων της σκεπής του Ναού, θα ακολουθήσει η υποστύλωση αυτής, καθώς και του μπαλκονιού επί της κυρίας εισόδου.

Κύριος του έργου είναι το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας (Κ.Ε.Π. Μόσχας), ενώ ο Δήμος Πύλου-Νέστορος παρέχει στους Ρώσους μηχανικούς και αναστηλωτές (τον απαραίτητο μηχανολογικό εξοπλισμό !, την καθημερινή μεταφορά τους στο νησί, καθώς και τη σίτιση τους.!) Τη διαμονή έχει αναλάβει η ΕΦΑ Μεσσηνίας στο Νιοκαστρο της Πυλου 

Σημαντική είναι η δωρεά της ξυλείας για την αναστήλωση, από τον κ.  Κυρίλ Βλαντιμίροβιτς Γκρόμοβ και του κόστους του εκτελωνισμού της ξυλείας, από την Διευθύντρια του Κ.Ε.Π. Μόσχας κα Θεοδώρα Γιαννίτση.

Πρόκειται για εγχείρημα του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. και φίλων Ρώσων-Φιλελλήνων, με επικεφαλής τον Egor Borisovich Prokhorchuk, Αρχιτέκτονα, Κοσμήτορα της Σχολής Βιοϊατρικής Ιατρικής του ρωσικού Εθνικού Ερευνητικού Ιατρικού Πανεπιστημίου “N.I. Pirogov”, Διδάκτορα Βιολογικών Επιστημών, Καθηγητή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας Lomonosov.

Τέλος, να σημειωθεί ότι οι εργασίες συντήρησης του Ιερού Ναού τελούν υπό την έγκριση και ευλογία του Σεβ. Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου, καθώς και της Ρωσικής Εκκλησίας, παρά το οτι εκτός απο τα θυρανοιξια  το 1997 δεν έχει γίνει ποτέ από την εγκατάσταση του καμία θεία λειτουργία  !






Μάστιγα τα τροχαία στο δήμο Πύλου Νέστορος

21/8/2021 

 Ένα από τα πλέον σοβαρά τροχαία ατυχήματα τά οποία μαστίζουν τήν περιοχή μας εδω και 40 χρόνια κάθε καλοκαίρι έγινε το πρωί σήμερα στην στροφή τού γεωπονικού κέντρου του Ηλία Παπαγιανοπουλου στην Πύλο, με τζιπ τό οποίο εξετράπη της πορείας τού καί προσέκρουσε στην μάντρα τού ,άμεση ήταν η παρέμβαση τού διασωστικου τού πυροσβεστικού κλιμακίου τό οποίο απεγκλώβισε αιμόφυρτο τόν οδηγό τόν όποιο παρέλαβε ασθενοφόρο και τον μεταφέρεται στο νοσοκομείο Καλαμάτας ,ας ελπίσουμε ο άνθρωπος νά είναι καλά στην υγεία τού .

Έβαλε ο Θεός τό χέρι τού καί στο πρωινό τροχαίο ατύχημα δεν είχαμε θύματα από διερχόμενους πεζούς η αυτοκίνητα, γλυτώσαμε ίσως από ένα πολύνεκρο ατύχημα βλέπετε και τό προσκυνητάρι έμεινε όρθιο μάρτυρας θείας παρέμβασης έπειτα από τήν σφοδρή σύγκρουση




επίσης χθές τό βράδυ αυτοκίνητο ξέφυγε από τήν πορεία του καί έπεσε πάνω σκοτώνοντας υπάλληλο τού δήμου 54 χρονών ο οποίος καθόταν σέ καφετέρια στην Μεθώνη .

Παρασκευή 20 Αυγούστου 2021

Ο Παναγιώτης Χρονόπουλος για την εύρεση μιας θαλάσσιας Νάρκης

ο αείμνηστος πλέον από χθες 19/8/2021  σιδεράς (γύφτος) Παναγιώτης Χρονόπουλος  σε συνέντευξη στον Κώστα Μπαλαφούτη και Δημήτρη Πανοσκάλτση ,να θυμίσουμε οτι ο αείμνηστος είχε κατασκευάσει την σιδερένια καταπακτή (κρύπτη) της ιερας εικονος της Παναγίας της Σγράπας .
2/3/2019 Ο Σιδεράς Παναγιώτης Χρονόπουλος αφηγείται ιστορίες από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,και για την εύρεση μιας θαλάσσιας Νάρκης

Πέμπτη 19 Αυγούστου 2021

Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πύλου " το Ναυαρίνο "

18/8/2021 Στην επετειακή για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση εκδήλωση του Εκπολιτιστικου Σύλλογου των εν Αθηναις Πυλιων " το Ναυαρίνο " με κύριο ομιλητή τον καθηγητή αρχαιολογίας κ.Πέτρο Θέμελη , σε μια τιμητική αναφορά στην ναυτοσύνη των Ελλήνων και στα πλεούμενα εκείνης της εποχής με θέμα: «ΤΑ ΑΚΡΟΠΡΩΡΑ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΤΟΥ 1821». Με την ευγενική και φιλική συμμετοχή του συνθέτη μας κ.Θοδωρή Ξυδιά. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσής μας ,στον αύλειο χώρο του Τσικλητηρίου ,θα υπάρχει έκθεση κειμηλίων της εποχής εκείνης και συναφών έργων τέχνης.
Η χθεσινή μας βραδιά στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Τα μέλη, οι φίλοι του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Πύλου «το Ναυαρίνο» καθώς και δημότες της Πύλου και της γύρω περιοχής, κατέκλεισαν τον χώρο του Τσικλητήριου και τίμησαν τον καθηγητή αρχαιολογίας κ. Πέτρο Θέμελη, στην διάλεξη που διοργανώσαμε επ΄ ευκαιρία των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, σε μια τιμητική αναφορά στην ναυτοσύνη των Ελλήνων και στα πλεούμενα εκείνης της εποχής με θέμα: «ΤΑ ΑΚΡΟΠΡΩΡΑ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΤΟΥ 1821».
Ο κ. καθηγητής ανέλυσε με επεξηγητικές λεπτομέρειες τις φωτεινές διαφάνειες, μέρος της μακροχρόνιας έρευνας του πάνω στα ακρόπρωρα και μάγεψε με τις γνώσεις του τους παρευρισκόμενους.
Τον περιβάλλοντα επιβλητικό χώρο κόσμησαν έργα του ζωγράφου, ποιητή και Α΄ Αντιπροέδρου μας κ. Τάσου Κουφού, που είχαν συναφή θέμα με τους Ναυτικούς αγώνες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Και βέβαια δεν θα μπορούσε να λείψει από την συνάθροιση μας η μουσική. Ο φίλος, πατριώτης και εκλεκτός μουσικοσυνθέτης Θοδωρής Ξυδιάς, έντυσε την όλη εκδήλωση μας με τις συγχορδίες στο πιάνο του και την φωνή του Κώστα Κυριακόπουλου, με δικές του και άλλων συνθετών μελωδίες.
Στην εκδήλωση παρευρέθησαν και χαιρέτησαν ο Δήμαρχος Πύλου-Νέστορος κ. Παν. Καρβέλας και η κ. Άννα Καλογεροπούλου αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού, ο περιφερειακός σύμβουλος κ. Τάσος Σαρδέλης, εκπρόσωποι όλων των δημοτικών παρατάξεων, πρόεδροι Πολιτιστικών Συλλόγων της περιοχής, ο κ. Δημ. Μανιατάκης Πρόεδρος του Μανιατάκειου Ιδρύματος, η κ. Ελένη Σαμαράκη, ο γιατρός-συγγραφέας πρόσφατα βραβευθείς από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του κ. Γιάννης Μπίρης και πολλοί φίλοι και μέλη του Συλλόγου μας.

πολλές φωτογραφίες θα δείτε στην σελίδα https://www.facebook.com/media/set/?vanity=396185280490013&set=a.4000048623436976

Τετάρτη 18 Αυγούστου 2021

τό παλιό αρχαιολογικό μουσείο Πύλου σέ πλήρη εγκατάλειψη λίγα μέτρα από τόν δήμο

18/8/2021
τό παλιό αρχαιολογικό μουσείο Πύλου σέ πλήρη εγκατάλειψη , λίγα μέτρα από τίς υπηρεσίες τού δήμου Πύλου τού Νέστορα , πού είναι άραγε εκείνη η αγαστη συνεργασία τού δήμου με το ΥΠ.ΠΟ. Τουρισμού Αθλητισμού ......? τί νά υποθέσουμε για τά απομακρυσμένα ιστορικά , τουριστικά, αρχαιολογικά, αξιοθέατα τού δήμου ? μα τόση εγκατάλειψη ?

Σας προσκαλούμε στην επετειακή εκδήλωση του Συλλόγου μας με κύριο ομιλητή τον καθηγητή αρχαιολογίας κ.Πέτρο Θέμελη. Με την ευγενική και φιλική συμμετοχή του συνθέτη μας κ.Θοδωρή Ξυδιά. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσής μας ,στον αύλειο χώρο του Τσικλητηρίου ,θα υπάρχει έκθεση κειμηλίων της εποχής εκείνης και συναφών έργων τέχνης.

 

 

 Κυριακή, 07 Ιανουαρίου 2018 07:49

Το ακρόπρωρο. Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

 Γράφτηκε από τον 
Το ακρόπρωρο. Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

«Δεν μπορεί να δει άνθρωπος σε στεριά και θάλασσα κανένα πράγμα που να 'χει τη μεγαλοπρέπεια ενός καραβιού με πανιά την ώρα που αρμένιζε στα όρτσα, βάζοντας μπάντα με φρέσκο αγέρα.

Ητανε ένα πράγμα θαυμαστό απάνω από κάθε φαντασία. Τα πανιά του, σαν να ‘τανε φτερούγες κανενός αρχαγγέλου, φουσκώνανε στον φρέσκο αγέρα και το κάνανε να γέρνει παλληκαρήσια πλαγιασμένο στο πλευρό του και να ανεβοκατεβαίνει απάνω στα κύματα, αμπώχνοντας τα νερά περήφανα, ζωσμένο με αφρούς, γεμάτο δόξα και μεγαλείο. Θαρρούσες πως δεν το κυβερνούσε άνθρωπος, παρά πως το ίδιο κυβερνούσε τον εαυτό του, γεμάτο ψυχή και καρδιά. Κι αν ο νους σου πήγαινε στον καπετάνιο, η φαντασία σου τον έπλαθε σαν ένα πλάσμα υπερφυσικό, έναν γίγαντα αντρειωμένο, χωμένο μέσα στην καρδιά του καραβιού του, άφαντο στα μάτια, βασιλέα απάνω στη θάλασσα, μάγο και τελώνιο που είχε μεγάλη εξουσία και που ήτανε τυλιγμένος μέσα σε φουρτούνες και σε σύννεφα και σε αστροπελέκια. Τέτοιο ανείπωτο μεγαλείο έπαιρνε ο άνθρωπος από το πιο εξαίσιο, από το πιο τέλειο, από το πιο ποιητικό έργο που έκανε, από το καράβι».

 

Φώτης Κόντογλου

Υμνος των καραβιών

 

Από το απέριττο κυκλαδίτικο ψάρι στην πρύμνη πλοίων της εποχής του χαλκού, πάνω στα αινιγματικά πήλινα τηγανόσχημα σκεύη των Κυκλάδων, ως τις πολύμορφες μεγαλειώδεις μπαρόκ συνθέσεις του 17ου-18ου αιώνα, τα κλασικιστικά πρωραία ξυλόγλυπτα του 18ου-19ου αιώνα και τα λαϊκά τυποποιημένα του 19ου-20ού, το ακρόπρωρο παρέμεινε φορέας της ίδιας λαϊκής αντίληψης και πίστης, συνέχεια μιας πανάρχαιας παράδοσης. 

Οι καραβοκύρηδες ονόμαζαν τα ακρόπρωρα φιγούρες ή γοργόνες, χωρίς να έχουν σχέση με το θανατηφόρο δαιμονικό του νεοελληνικού θρύλου, τη Γοργόνα του Μεγαλέξανδρου, που φαίνεται ότι κατάγεται εικονογραφικά από το αρχαίο δαιμονικό της θάλασσας, τη Σκύλλα με το αισθησιακό γυναικείο κορμί που καταλήγει σε ψαροουρά και φέρει τέσσερα αγριόσκυλα  γύρω στη μέση της, που κατασπαράζουν τους ναυαγούς. 

Η γυναικεία φιγούρα-ακρόπρωρο, που καταχρηστικά ονομάζεται γοργόνα, είναι γαλήνια καλοσυνάτη ύπαρξη, προστάτρια και φύλακας άγγελος των ναυτικών, «καρφωμένη στην πρώρα ορθώνει επιβλητικά το ανάστημα στην οργή των στοιχείων της φύσης». Eίναι η προσωποποιημένη ψυχή του καραβιού που διώχνει το κακό, προστατεύει το πλήρωμα, φέρνει πλούτο και δύναμη στον καραβοκύρη, χαρίζει νίκες σε περίπτωση πολέμου. 

Γερμένες μπροστά οι γυναικείες φιγούρες-ακρόπρωρα, συνεχίζοντας τη λοξή γραμμή του κορακιού, με τη φαρδιά τους φούστα να κυματίζει σπρωγμένη από τον πελαγίσιο αγέρα, δεν απέχουν πολύ από τις αρχαίες Νίκες ακρωτήρια των ναών, τις στημένες ψηλά στις κορφές των αετωμάτων. Μόνο, που τα γυναικεία ακρόπρωρα δεν έχουνε φτερά, είναι Νίκες άπτερες, θα λέγαμε όπως η άπτερος Νίκη της αθηναϊκής Ακρόπολης. 

 

ΣΠΑΣΜΕΝΗ ΑΛΥΣΙΔΑ

Το ανθρωπόμορφο ακρόπρωρο, αλλιώς φιγούρα, με προτίμηση στις γυναικείες μορφές, το οποίο επικρατεί στα νεότερα χρόνια, έχει για μακρινούς προγόνους τις θεϊκές προτομές των αιγυπτιακών πλοίων, τα άφλαστα με γυναικείο κεφάλι και τα ανθρωπόμορφα διακοσμητικά μοτίβα των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων - και κυρίως τα πλούσια ανάγλυφα των ύστερων ρωμαϊκών πλοίων στην πρύμνη αλλά και στο άκρο της πλώρης. Δεν μπορούμε ωστόσο να μιλάμε για αδιάσπαστη συνέχεια, όπως συμβαίνει με τα ζωόμορφα ακρόπρωρα που δεν σταματούν να υπάρχουν στον ευρωπαϊκό χώρο, με κύριους εκπροσώπους τα πλοία των Βίκινγκς με ξυλόγλυπτα κεφάλια λεοντόμορφων δράκων στην πλώρη τους. Μας λείπουν προς το παρόν οι ενδιάμεσοι κρίκοι από τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια ως τα χρόνια της Αναγέννησης, όταν εμφανίζονται και πάλι ανθρώπινες μορφές ως ακρόπρωρα. 

 

ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΟΣΜΟΙ

Ωστόσο, τα ξύλινα αγαλμάτια αγίων στην πλώρη καταλανικών ιστιοφόρων του 14ου-15ου αιώνα, που εξελίχθηκαν στις πλούσιες διακοσμήσεις του 16ου-17ου αιώνα, σημαίνουν το δίχως άλλο μια νέα αρχή στην ιστορία του ακρόπρωρου - η οποία συνδέεται άμεσα με τη νέα φάση ριζοσπαστικών μεταβολών στη ναυτική τέχνη, με τη δίκαια αποκαλούμενη δεύτερη επανάσταση της ναυσιπλοΐας. Ορόσημα της νέας περιόδου αποτελούν η ανακάλυψη της Αμερικής, το άνοιγμα των ωκεανικών εμπορικών δρόμων και η δημιουργία των αποικιών του Νέου Κόσμου και του Ινδικού. 

Κατά τη διάρκεια των ωκεανικών ταξιδιών δημιουργείται αμεσότερη συναισθηματική σχέση ανάμεσα στο πλήρωμα και το καράβι με τα ιστία, που στηρίζει τη ζωή, μεταφέρει τον πλούτο και εξασφαλίζει την ευτυχία του πληρώματος. Η πλώρη, το ιερότερο τμήμα του καραβιού, φιλοξενεί την ίδια τη θεϊκή δύναμη. Εδώ βρίσκεται η ψυχή του πλοίου, ενσαρκωμένη στη μυθική ή μυθοποιημένη μορφή του ακρόπρωρου. 

Παραθέτω όσα ειπώθηκαν το 1962 από κάποιον απόγονο μιας παλιάς οικογένειας Δανών ναυτικών, γιατί έχουν διαχρονική και παγκόσμια αξία: «Το ακρόπρωρο, όπως όλοι πίστευαν, ασκούσε μια γοητεία που η ακτινοβολία της διαπερνούσε ολόκληρο το σκάφος και το πλήρωμα. Υπήρχε η αίσθηση ότι η ζωή και η ευτυχία όλων εξαρτιόταν από την αγαθή σχέση με τις μυστικές δυνάμεις που συμβόλιζε το ακρόπρωρο». 

 

ΕΥΛΟΓΙΑ ΕΝ ΠΛΩ

Σχετικό με την ιερότητα της πλώρης και τη θεϊκή δύναμη του ακρόπρωρου είναι και το γεγονός ότι τα νεοελληνικά ιστιοφόρα είχαν εικονοστάσι στην πλώρη (ή την πρύμνη) με εικόνισμα συνήθως του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών, καθώς και ένα καντήλι. Το ηλιοβασίλεμα θυμιάτιζαν το καράβι, ενώ τα Φώτα αγίαζαν την πλώρη και το τιμόνι. 

Ο Μικές Δούκας, Ψαριανός παπάς, μας δίνει ζωντανή περιγραφή των λατρευτικών πράξεων που συνηθίζονταν στα πλοία των Ψαρών στα χρόνια της Επανάστασης του 21: «...κατά τον πλουν προς Κωνσταντινούπολιν ενήστευαν και εκάστην εσπέραν φέροντος του καμαρώτου την εικόνα του Αγίου Νικολάου επάνω εις τον εργάτην, ο (...) γραμματεύς ή ναύτης έψαλλε την παράκλησιν του καμαρώτου θυμιατίζοντος με τους ναύτας ασκεπείς. Προσηύχοντο (...) να τους χαρίση ούριον άνεμον και αισίαν οδόν (....) Αμα τω κατάπλου επήγαιναν μαζί με τον πλοίαρχον εις τον πνευματικόν και εξομολογούμενοι εισήρχοντο είς τον ιερόν ναόν και μετελάμβανον των αχράντων μυστηρίων. Εκείνη δε την ημέραν εσχόλαζον από πάσαν εργασίαν». 

Οι ξυλόγλυπτοι άγιοι, οι στημένοι στην άκρη του καταστρώματος της πλώρης των ισπανικών πλοίων του 15ου αιώνα, εξυπηρετούσαν τους ίδιους με την εικόνα του Αγίου Νικολάου σκοπούς.

 

Καλλιτεχνικό παιδί κάθε εποχής  

Πέρα απ' όλα αυτά όμως, το ακρόπρωρο δεν έπαψε να είναι και φορέας καλλιτεχνικής έκφρασης. Ακολουθεί τα ρεύματα και τους ρυθμούς τέχνης που επικρατούν κάθε φορά, επηρεάζεται όμοια με τις άλλες καλλιτεχνικές δημιουργίες από την πολιτική και οικονομική κατάσταση του χώρου του και από την ιδιαίτερη τοπική παράδοση. 

Το νεοελληνικό ακρόπρωρο είναι παρακλάδι του ευρωπαϊκού. Εεμφανίζεται την περίοδο μετάβασης από τον 18ο στον 19ο αιώνα (στα μέσα του 18ου με αρχές 19ου) και αποτελεί γέννημα του νέου πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού κλίματος που δημιουργήθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, με τα πλοία των Φράγκων, των Ελλήνων, των Βενετών και των Γενουατών να αλωνίζουν στο Αιγαίο. Μαζί του όμως θα ασχοληθούμε στο επόμενο φύλλο.

 

Η πίστη των ναυτικών

Η πίστη των ναυτικών είναι αυτή που διάσωσε τα ακρόπρωρα από την ολοκληρωτική τους εξαφάνιση. Τα ιστιοφόρα χάθηκαν όταν εμφανίστηκε η νέα κινητήρια δύναμη, ο ατμός στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οι “φιγούρες” όμως εξακολουθούν να ζουν, έστω και μουσειακά, και να αποτελούν σημαντικές μορφές έκφρασης του παραδοσιακού μας πολιτισμού.

 Κυριακή, 14 Ιανουαρίου 2018 08:28

Το νεοελληνικό ακρόπρωρο

 Γράφτηκε από τον 
Το νεοελληνικό ακρόπρωρο

Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Το νεοελληνικό ακρόπρωρο, όπως σημειώσαμε στο προηγούμενο φύλλο, είναι παρακλάδι του ευρωπαϊκού. Εμφανίζεται αυτήν ακριβώς την περίοδο της μετάβασης από τον 18ο στον 19ο αιώνα, κι είναι γέννημα του νέου πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού κλίματος.

Ο πρώτος υπολογίσιμος ελληνικός εμπορικός στόλος εμφανίζεται γύρω στα 1740/50 στο Μεσολόγγι και το Γαλαξίδι, δηλαδή στις δυτικές ακτές της Ελλάδας, όπου υπήρχε και αφθονότερη ξυλεία για το χτίσιμο ντόπιων καραβιών. Το Μεσολόγγι ανήκε στον εμπορικό κόσμο της Ηπείρου (με κέντρο τα Γιάννενα), ενώ το Γαλαξίδι σε αυτόν του Μοριά με κέντρο την Πάτρα - εμφανίζονται μάλιστα και ανταγωνιστικές τάσεις ανάμεσά τους μετά το 1760.

Ο Μέγας Κύρης της Μάλτας αναγνώρισε τα πλοία των Ελλήνων Οθωμανών πολιτών ως χριστιανικά και δέχτηκε να τα προστατεύει. Ετσι οι Έλληνες ραγιάδες αποκτούν γύρω στο 1740 ευνοϊκές συνθήκες ναυσιπλοΐας έξω από τις οθωμανικές θάλασσες. Σε κατάλογο πλοίων από το Μεσολόγγι του 1764 αναφέρεται ότι σαράντα εννέα πλοία σε σύνολο εβδομήντα πέντε είχαν ναυπηγηθεί στη λιμνοθάλασσα.

Στο Αιγαίο η Χίος και η Λέσβος είναι ήδη μεγάλα κέντρα, ενώ γρήγορα παίρνουν επάνω τους όλα τα νησιά, όπως η Μήλος, η Κίμωλος, η Μύκονος, τα Ψαρά, η Υδρα, οι Σπέτσες. Το 1757 ναυπηγήθηκε στο Σοφικό το πρώτο “αμφοτερόπρυμνο” μπρίκι του Υδραίου Α. Κοκκίνη, χωρητικότητας 250 τόνων.

 

ΟΙ ΧΡΥΣΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

Ευνοϊκότερες συνθήκες για την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας στο Αιγαίο δημιουργήθηκαν στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου (1768-1774) και μετά τις συνθήκες του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774 και του Ιασίου το 1792.  Οι σημαντικότερες πάντως ναυτικές δυνάμεις στα τέλη του 18ου αιώνα ήταν η Υδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά. Το 1771 η Υδρα είχε ήδη 50 μεγάλα υδρέικα ιστιοφόρα και το 1780 περισσότερα από εκατό μεγάλα ιστιοφόρα, που πρέπει να αγοράστηκαν στη Δύση ή να ναυπηγήθηκαν εκεί για λογαριασμό των Υδραίων. Το 1787 ο Κυριάκος Μπρούσκος ή Πεσλήκης σκάρωσε στο Φιούμε μια καραβοσαΐτα (μπρίκι), που στάθηκε, όπως παραδίδεται, υπόδειγμα για να ναυπηγηθούν παρόμοια στην Υδρα και τα άλλα νησιά” γράφει ο Ανδρέας Τζαμτζής.

Καράβια, λοιπόν, που αγοράστηκαν στη Βενετία και την Βρετανία ή ναυπηγήθηκαν εξαρχής για λογαριασμό Ελλήνων σε δυτικά καρνάγια στάθηκαν πρότυπα για το πρώτο μεγάλο μας καράβι. Ετσι, η τρίστηλη πολάκα "Πλειάς" 254 τόνων, του Σπετσιώτη Κοσμά Γκίνη, που ναυπηγήθηκε στη Νάπολη το 1792/3, στάθηκε πρότυπο για το χτίσιμο ντόπιων καραβιών. Ακολουθούν το "Λύμπερης" του Μέξη, το "Ζαχαρίας" του Π. Μπόταση, το "Σκαρδάμυλα" του I. Κλείσα, το "Μπακίρης" του Χατζή-Ανδρέου. Πρώτος Σπετσιώτης ναυπηγός αναφέρεται το 1773 ο Μιχελής από τη Μήλο. Στην Κάσο δουλεύει ο καραβομαραγκός Γιώργος Καντερτζόγλου. Γύρω στα 1792, οι Σπέτσες απέκτησαν το πρώτο μεγάλο τους καράβι, χωρητικότητας 254 τόνων, και λίγο αργότερα, το 1794 τα Ψαρά πλοίο 150 τόνων.

Καρνάγια για εμπορικά καράβια εκτός από την Υδρα, τις Σπέτσες, τα Ψαρά και την Κάσο, υπήρχαν ακόμη στο Γαλαξίδι, την Πάργα, τη Ζαγορά, το Τρίκερι, τη Σκιάθο, την Κύμη. Μικροκαρνάγια υπήρχαν σε πολλά νησιά και λιμάνια της κυρίως Ελλάδας και της Μικράς Ασίας.

 

ΠΕΡΙΖΗΤΗΤΟΙ ΚΑΡΑΒΟΜΑΡΑΓΚΟΙ

Στα Ψαρά, και μετά την καταστροφή τους και στην Ανδρο, δούλεψε ο Μαστρο-Σταμάτης Καφουδάκης από τη Χίο κι ο γιος του Μαστρο-Γιάννης, καθώς και ο εγγονός του Σταμάτης που ανέλαβε αργότερα αρχιναυπηγός στη Σύρα.

Οι καλοί πρωτομαΐστορες καραβομαραγκοί ήταν περιζήτητοι, όπως ο Υδραίος Μαστρο-Θοδωρής. Ο "Αρης" του Μιαούλη ναυπηγήθηκε το 1801 στη Βενετία, με σχέδια όμως και επιστασία ενός άλλου περίφημου Υδραίου καραβομαραγκού του Μαστρο-Γιώργη, γιου του Μαστρο-Αναγνώστη, όπως και δύο ακόμη καράβια των Υδραίων Γεωργίου Κιβωτού και Δημήτριου Δρίτσα. Ο ίδιος πρέπει να σκάλισε και το θαυμάσιο, γνήσια νεοελληνικό, λαϊκό ακρόπρωρο με την προτομή του κρανοφόρου θεού του πολέμου: από τα παλαιότερα νεοελληνικά ακρόπρωρα που μας σώζονται, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας (βλ. εικόνα).

 

Ο ΜΕΓΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΝΕΟΕΛΛΗΝΑΣ ΗΡΩΑΣ

Στο γνήσια ελληνικό και πηγαίο αυτό ξυλόγλυπτο, έργο του Μαστρογιώργη του Υδραίου, σμίγουν ο Μεγαλέξανδρος του νεοελληνικού θρύλου με τον "ήρωα" του Αγώνα, τον εκπρόσωπο της νεοελληνικής λεβεντιάς με την αγνή και αγέρωχη έκφραση και το παχύ μουστάκι.

Η γνωστή από την “Χάρτα” του Ρήγα Βελεστινλή μορφή του νεαρού Μεγαλέξανδρου ,που κυκλοφόρησε στη Βιέννη το 1797, μεταφέρεται στο ακρόπρωρο. Ο Ρήγας αντιγράφει με ελαφρές παραλλαγές το κεφάλι του Μεγάλου Αλεξάνδρου από χαλκογραφία, έργο του χαράκτη Salomon Kleiner (1703-1761) που εκδόθηκε στη Βιέννη το 1749. Ο Μέγας Αλέξανδρος υψώνεται σε σύμβολο της απελευθέρωσης των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό. Από τον αρχαίο θεό του πολέμου Αρη στο ακρόπρωρο μόνο το όνομα έμεινε.

Ωστόσο ο Αρης, ο Μεγαλέξανδρος, ο Νεοέλληνας αγωνιστής συνδέονται και επενεργούν συνειδητά ή ασυνείδητα ως μια ενότητα και συμβολίζουν τη συνέχεια του Ελληνισμού από την αρχαιότητα ως τα χρόνια του Αγώνα.

Κατά την τριακονταετία πριν από την Επανάσταση του 21 είναι πολύ αγαπητή μια πεζή διασκευή της βυζαντινής "Φυλλάδα του Μέγα Αλέξανδρου", και αυτή αποτελεί έμμετρη διασκευή του ψευδοκαλλισθένειου μυθιστορήματος "Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος" των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων, σε απλή μικτή γλώσσα, που τυπώθηκε πολλές φορές στη Βενετία. Είναι γνωστό ως "Φυλλάδα του Μέγα Αλέξανδρου", γιατί τυπώνεται σε φτηνές, πρόστυχες φυλλάδες, που τις πουλούσαν πλανόδιοι πραματευτάδες σε όλα τα χωριά της Ελλάδας και της Ανατολής. Ο μύθος του Μεγαλέξανδρου εξυπηρετούσε εθνικούς σκοπούς, σχετίζεται με το ξύπνημα της ελληνικής συνείδησης αυτήν ακριβώς την εποχή, που αποζητά σύνδεση με την αρχαία Ελλάδα. Ενδεικτικό του ίδιου φαινομένου είναι και το γεγονός ότι νεογέννητα βαφτίζονται με αρχαία ελληνικά ονόματα (ανάμεσα σε αυτά είναι και το Αλέξανδρος), ιδιαίτερα σε περιοχές της Μικράς Ασίας και του Δούναβη. Ο Ρήγας τυπώνοντας την εικόνα του Μεγαλέξανδρου της Φυλλάδας "προς χάριν Ελλήνων και Φιλελλήνων" το 1797 επεδίωκε συγκεκριμένους εθνικούς στόχους. Ο πυρπολητής Κανάρης διάβαζε γοητευμένος στα παιδικά του χρόνια τη Φυλλάδα, όπως μας διηγείται ο ίδιος, καθισμένος στα βράχια του νησιού του.

Εκτός από τον "Αρη" και ο "Αχιλλέας" του Ανδρέα Μιαούλη, μια πολυτελής κορβέτα, ναυπηγήθηκε στη Βενετία το 1803. Μπρίκια 250-300 τόνων, ονομαστά της εποχής ήταν ο "Αρης" του Τσαμαδού, ο "Αχιλλεύς" του Βούλγαρη, ο "Λεωνίδας" του Τομπάζη. Και η επανάληψη των αρχαίων ελληνικών ονομάτων δείχνει τη συνειδητή στροφή στην αρχαιότητα.

 

ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ

Προς τα τέλη του 18ου αιώνα η ελληνική εμπορική ναυτιλία βρίσκεται σε πραγματική άνθηση, που συνεχίζεται ως και την πρώτη δεκαετία του 19ου. Το δυτικοευρωπαϊκό μονοπώλιο εκτοπίζεται. Η Γαλλική Επανάσταση αποτελεί ορόσημο για τη θεαματική ανάπτυξη του ελληνικού ναυτικού εμπορίου, που ευνοείται και από τη γαλλο-αγγλική διαμάχη για τον έλεγχο της Μεσογείου. Αποτέλεσμα των γαλλο-αγγλικών πολέμων του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα ήταν η απομάκρυνση του γαλλικού εμπορίου από την ανατολική Μεσόγειο. Ενα ρωσικό ιστιοφόρο που εικονίζεται σε λιθογραφία του 1770 (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη) στο λιμάνι της Κορώνης φέρει ένα θαυμάσιο ακρόπρωρο σε μορφή γυμνής γυναίκας τολμηρά κινημένης. Αποτελεί και αυτό δείγμα του κλασικιστικού ακρόπρωρου, που κυριαρχεί στο χώρο της Ευρώπης την εποχή αυτή.

Η πρώτη περίοδος ακμής της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας συνεχίζεται ως και την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα. Το 1794 ο υδραίος καπετάν Δημήτρης Χρισόφιλος ταξίδεψε ως τη Μαρτινίκα και τη Νέα Ορλεάνη. Το 1800 ο Δήμας Σαρκώσης έκανε τρία ταξίδια στην Κεντρική και τη Νότια Αμερική.

Ωστόσο από το 1813 άρχισε να παρουσιάζεται οικονομική κρίση στον ναυτιλιακό τομέα, που κορυφώνεται τις παραμονές της Επανάστασης. Επακόλουθα της κρίσης ήταν η πτώση της τιμής των σιτηρών, το τέλος των Ναπολεόντειων πολέμων, ο ανταγωνισμός των Δυτικοευρωπαίων εμπόρων που ξαναγυρίζουν στη Μεσόγειο, η εμφάνιση του αμερικάνικου βάμβακα στην ευρωπαϊκή αγορά, η ακμή της Τεργέστης και άλλα.

Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι η οικονομική αυτή κρίση όξυνε την εσωτερική κοινωνική ένταση και επιτάχυνε τον ξεσηκωμό. Στα χρόνια του Αγώνα το εμπορικό ναυτικό μετατράπηκε σε πολεμική δύναμη, με τον κατάλληλο εξοπλισμό των μεγάλων κυρίως ιστιοφόρων.

 

ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Βασική οικονομική πηγή της Επανάστασης ήταν οι εύποροι καραβοκύρηδες των νησιών Υδρας, Σπετσών και Ψαρών, που είχαν συγκεντρώσει μεγάλο ποσοστό ρευστού κεφαλαίου. Παρασύρθηκαν τότε οι καραβοκύρηδες των νησιών αυτών σε έναν επικίνδυνο για τα ταξικά τους συμφέροντα αγώνα, δημιουργώντας αξιόμαχο στόλο και αναλαμβάνοντας, θέλοντας και μη, τις δαπάνες. Επιθυμούσαν, βέβαια, να πετύχουν το αμετάβλητο της ισχύουσας διοικητικής διάρθρωσης (του εφοπλιστικού τους status quo). Κανείς δεν ήθελε να θιγούν τα οικονομικά του προνόμια. Οι εθνικές συνελεύσεις, κατά τη διάρκεια του Αγώνα, ήταν να μην εκποιηθεί η εθνική γη, αλλά να υποθηκευθεί ως εγγυητική βάση σε περίπτωση σύναψης εξωτερικών δανείων - όπως έγινε με τα δάνεια της Αγγλίας το 1824 και το 1825.

Το πρώτο δάνειο των 800.000 λιρών στερλινών, με επιτόκιο 5% και διορία τριάντα έξι ετών για την απόσβεση, είχε ως παρακαταθήκη, ως εγγύηση δηλαδή για την αποπληρωμή του, όλα τα εθνικά κτήματα. Το δάνειο θα ερχόταν σε δόσεις με πλοία στις τράπεζες του Καίσαρα Λογοθέτη και του Σαμουήλ Βάρφη στη Ζάκυνθο. Πολιτικές και οικονομικές ίντριγκες καθυστέρησαν την αποστολή. Χάρη στο δάνειο, ένα μικρό ποσό του οποίου έφτασε τελικά στην Ελλάδα, εδραιώθηκε στην Ελλάδα η αγγλοκίνητη παράταξη.

Με το δεύτερο δάνειο, που το διαχειρίστηκαν μάλιστα οι δανειστές, αντί να σταλούν χρήματα και πολεμικό υλικό, παραγγέλθηκαν ατμοκίνητα πλοία σε αγγλικά ναυπηγεία και φρεγάτες στις Ηνωμένες Πολιτείες, μισθώθηκαν ξένοι στρατιωτικοί και παίχτηκαν ελληνικά ομόλογα στο χρηματιστήριο. Το δάνειο αυτό έπεσε στα χέρια αισχροκερδών και η υπόθεση έλαβε διαστάσεις σκανδάλου. Μόνο ορισμένα κανόνια στάλθηκαν στην Ελλάδα, ενώ από τα έξι ατμοκίνητα πλοία που παραγγέλθηκαν σε Αγγλο ναυπηγό, μόνο το "Καρτερία" έφτασε έγκαιρα, ενώ τα άλλα δύο, η "Επιχείρηση" και ο "Ερμής", ήλθαν πολύ αργότερα. Από τις δυο μεγάλες φραγάτες που παραγγέλθηκαν στις ΗΠΑ, μόνο η περίφημη φρεγάτα "Ελλάς" έφτασε στην Ελλάδα και κατέπλευε στο Ναύπλιο το 1826, μετά από παρέμβαση του ίδιου του Προέδρου της Αμερικής Ανταμς. Η δεύτερη φρεγάτα πουλήθηκε για να εξαγορασθεί η "Ελλάς" λόγω της απαράδεκτης τακτικής του αμερικάνικου εμπορικού οίκου που είχε αναλάβει την παραγγελία της κατασκευής.

 

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η ελληνική εμπορική ναυτιλία ανακτά γρήγορα την παλιά της ζωτικότητα μετά τις καταστροφές του πολέμου, ιδιαίτερα ανάμεσα στα χρόνια 1828-1850. Τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα είναι τώρα η Σύρα και ο Πειραιάς, όπου βρίσκονται και τα εντονότερα δραστηριοποιημένα ναυπηγεία. Ανάμεσα στα 1827-1834 ναυπηγήθηκαν στην Σύρα περισότερα από 260 πλοία. Από το 1834 ως το 1880 είχαν εγγραφεί εκεί 5.600 πλοία, τα περισσότερα τοπικής κατασκευής. Το πρώτο ελληνικό πλοίο γραμμής ήταν η φρεγάτα "Ελλάς" που έφθασε στο Ναύπλιο στις 24 Οκτώβρη 1826 και είχε ναυπηγηθεί στην Αμερική, όπως σημειώσαμε παραπάνω.

Η βιομηχανική επανάσταση, η τεχνολογική πρόοδος ήταν αυτή που έσπασε τελικά, και στην περίπτωση του ακρόπρωρου, την παράδοση. Η εμφάνιση της ατμοπλοίας αποτελεί το ορόσημο μιας νέας περίοδου. Γύρω στα 1850 ο κόσμος των "ξύλινων τειχών" βρισκόταν ήδη στη φάση της παρακμής. Η χρήση του ατμού ως κινητήριας δύναμης γενικεύεται λίγο πριν το 1900, και το ατσάλι αντικαθιστά οριστικά το ξύλο.

Στην περίοδο της δεύτερης ακμής ανήκουν, πάντως, και τα περισσότερα ακρόπρωρα, γνωστά κυρίως από πίνακες ζωγραφικής αλλά και από λίγα σωζόμενα αυθεντικά δείγματα, τα οποία θα εξετάσουμε σε άλλο άρθρο.