απόψε στο δημοτικο συμβούλιο η προγραμματική σύμβαση ΥΠ.ΠΟ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ , ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΟΥ για τα θαλάσσια πάρκα Πυλου και Μεθώνης με ΣΔΙΤ σε ιδιώτες
Γιώτα Κοζομπόλη: Οι ενάλιες αρχαιότητες στο βωμό του κέρδους;
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Online
Στις 2 τα ξημερώματα της Τρίτης 7-10-2014, το Περιφερειακό Συμβούλιο Πελοποννήσου ενέκρινε με τις θετικές ψήφους των συμβούλων της πλειοψηφίας (όσων είχαν απομείνει μέχρι εκείνη τη στιγμή στην αίθουσα) την Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του Δήμου Πύλου και του υπουργείου Πολιτισμού, για τη δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου στην Πύλο Μεσσηνίας, συμβάλλοντας έτσι στο να ανοίξει η κερκόπορτα για να εισέλθουν τα ιδιωτικά συμφέροντα στη διαχείριση των πολιτιστικών μας πόρων, που σύμφωνα με το Σύνταγμα ανήκει μόνο στο κράτος.
Ειδικότερα:
Η νομική φροντίδα για την πολιτιστική μας κληρονομιά έχει θεσπιστεί από τη σύσταση του ελληνικού κράτους και το έτος 1834 ψηφίστηκε ο πρώτος αρχαιολογικός νόμος (10/1834).
Στο σύγχρονο νομικό πλαίσιο η αυξημένη φροντίδα για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ανάγεται στο Σύνταγμα, όπου στο άρθρο 24 προβλέπεται ότι η «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός… Τα μνημεία προστατεύονται από το κράτος…». Σε εκτέλεση της διάταξης αυτής του Συντάγματος έχει εκδοθεί σειρά νόμων και υπουργικών αποφάσεων, για τη διαφύλαξη, την ανάδειξη και την προστασία των αρχαιοτήτων, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι ενάλιες αρχαιότητες.
Στο αντικείμενο των ενδιαφερόντων των ενάλιων αρχαιοτήτων εμπίπτουν η ιστορική εξέλιξη του εμπορίου, της ναυτιλίας, των πλοίων και των λιμανιών, τα κάθε λογής φορτία που μετέφεραν τα πλοία, αλλά και οι οικισμοί ή άλλες χερσαίες εγκαταστάσεις, οι οποίες έχουν κατακλυστεί για διάφορους λόγους από τη θάλασσα. Είναι προφανής η σημασία των ενάλιων ευρημάτων για τη χώρα μας, λόγω της μακραίωνης ναυτικής παράδοσης της Ελλάδας, αλλά και η συνεισφορά τους στην ιστορική γνώση είναι βαρύνουσα. Ιδιαίτερα τα ασύλητα ναυάγια, αποτελούν αδιατάρακτες μαρτυρίες μιας χρονικής στιγμής, που βοηθούν ιδιαίτερα την επιστήμη στην χρονολόγηση και ερμηνεία και δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το εμπόριο, τους θαλασσινούς δρόμους, την επικοινωνία των λαών, την τέχνη και την τεχνική.
Η επισκεψιμότητα των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, πέρα από το προφανές οικονομικό όφελος και την ανάπτυξη του τουρισμού, συμβάλλει επιπλέον στην εκπαίδευση του κοινού, σε σχέση με την σημασία και την αξία των ενάλιων ευρημάτων και μ’ αυτό τον τρόπο συμβάλλει στην προστασία τους. Για το λόγο αυτό η δημιουργία ενάλιων επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων είναι παλαιό αίτημα των αρχαιολόγων. Χρειάζεται όμως πολύ προσεκτική διαχείριση των σχετικών έργων, για ευνόητους λόγους.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα άρθρα 4, 11 και 12 της προγραμματικής σύμβασης, το έργο «δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου στην Πύλο Μεσσηνίας», θα υλοποιηθεί με δαπάνη του Δήμου Πύλου ή ιδιωτών, «…ο φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του έργου μπορεί να διαμορφωθεί από τον συμβαλλόμενο δήμο με περαιτέρω σύμπραξη και χρηματοδότηση από ιδιωτικούς ή άλλους φορείς ή με σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου τομέα. Η χρηματοδότηση του έργου μπορεί να καλυφθεί από κεφάλαια ιδιωτών…».
Εχουμε λοιπόν σαφή εκχώρηση αρμοδιοτήτων, που πάγια ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο, στους ιδιώτες με την μέθοδο της Σύμπραξης του Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Δηλαδή την εμπλοκή των ιδιωτών στην διαχείριση των πολιτιστικών πόρων, πράγμα που απαγορεύεται από το Σύνταγμα και αποτελεί το «δούρειο ίππο» για την ιδιωτικοποίηση των αρχαιολογικών χώρων. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για την κατασκευή ενός δρόμου, αλλά για την ενάλια πολιτιστική μας κληρονομιά, η οποία πρέπει να γίνει επισκέψιμη μεν, αλλά με την μέριμνα κρατικών φορέων που μπορούν να εγγυηθούν την προστασία, την ορθή ανάδειξη και φύλαξή της. Επισημαίνω ότι η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, αποκλειστικά αρμόδια για τον σκοπό αυτό.
Κάθε άλλη επιλογή που παραπέμπει σε φορέα υλοποίησης του έργου από ιδιώτες, είναι αντίθετη με την διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος, που απαγορεύει ιδιωτικό φορέα διαχείρισης αρχαιολογικών πόρων. Τούτο το γνωρίζει καλά ο κ. Τατούλης, ως τέως υπουργός Πολιτισμού.
Πέραν της συνταγματικής απαγόρευσης όμως, η ανάθεση του έργου «δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου στην Πύλο Μεσσηνίας» σε ιδιώτες, οι οποίοι θα λειτουργήσουν προφανώς με μοναδικό κίνητρο το κέρδος, έμμεσο ή άμεσο, συνιστά συνταγή για μια τεράστια καταστροφή. Είναι σαν να υπάρχει ένα μουσείο με ανοιχτές τις πόρτες και τα παράθυρα, δίχως φρουρούς. Η ευθύνη που έχουμε απέναντι στην ίδια μας την κληρονομιά είναι μεγάλη και πρέπει να προφυλάξουμε αυτόν τον υδάτινο πολιτισμό χιλιετηρίδων, που για αιώνες παραμένει στο βυθό της Μεσογείου, από τους σύγχρονους Ελγιν ή Σλήμαν. Κάθε φορά που κάποιο εύρημα αφαιρείται από τη θάλασσα, η αξία του από πλευράς πληροφοριών, που μπορεί να παρέχει, χάνεται δυστυχώς αυτομάτως για τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους. Τα ελληνικά νερά είναι από τα πλουσιότερα στον κόσμο σε αρχαιότητες και χάρις στην αυστηρή πολιτική των υποβρύχιων εξερευνήσεων μέχρι σήμερα, οι ενάλιες αρχαιότητες ήταν προστατευμένες.
Η περιοχή όπου θα πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο έργο, λόγω της πολυεπίπεδης αξίας της, έχει θεσμοθετηθεί ως προστατευόμενη. Ο όρμος του Ναβαρίνου είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος, ενώ η ευρύτερη περιοχή του έχει επιπλέον χαρακτηριστεί αρχαιολογικός χώρος και τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Τα οικοσυστήματα της λιμνοθάλασσας, η παραλία του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς, ο όρμος του Ναβαρίνου και η νήσος Σφακτηρία αποτελούν ένα ενιαίο σύμπλεγμα βιοτόπων εξαιρετικής σπουδαιότητας και σημασίας για την Ελλάδα, το οποίο έχει περιληφθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή ανάγονται στους παλαιολιθικούς χρόνους και το πρόσφατο ναυάγιο του πλοίου "Irene Serenade", βρίσκεται πάνω σε άλλα ναυάγια που βρίσκονται 10 μόλις μέτρα παρακάτω. Επομένως η δημιουργία του συγκεκριμένου έργου σε μια τέτοια περιοχή, αποτελεί ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με την πρέπουσα υπευθυνότητα, χωρίς βιασύνη και στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας.
Παρόλα αυτά, η προγραμματική σύμβαση για τη δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου, εγκρίθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, από την πλειοψηφία του Περιφερειακού Συμβουλίου, χωρίς κατά τη γνώμη μου συναίσθηση των περισσότερων για τις συνέπειες της ψήφου τους. Αλλά και χωρίς αιδώ, όσων γνωρίζουν ότι, παρανομώντας επιτρέπουν στους ιδιώτες να διαχειρίζονται τους πολιτιστικούς μας θησαυρούς.
Ελπίζω η απαράδεκτη Προγραμματική Σύμβαση, που εγκρίθηκε από την Περιφέρεια Πελοποννήσου με ευθύνη του κ. Τατούλη να μην υλοποιηθεί, και το υπουργείου Πολιτισμού να τηρήσει τη νομιμότητα και την Συνταγματική επιταγή του άρθρου 24. Διαφορετικά την τήρηση της νομιμότητας θα αναλάβει το Συμβούλιο της Επικρατείας, οι φορείς και οι ενεργοί πολίτες.
Η νομική φροντίδα για την πολιτιστική μας κληρονομιά έχει θεσπιστεί από τη σύσταση του ελληνικού κράτους και το έτος 1834 ψηφίστηκε ο πρώτος αρχαιολογικός νόμος (10/1834).
Στο σύγχρονο νομικό πλαίσιο η αυξημένη φροντίδα για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ανάγεται στο Σύνταγμα, όπου στο άρθρο 24 προβλέπεται ότι η «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός… Τα μνημεία προστατεύονται από το κράτος…». Σε εκτέλεση της διάταξης αυτής του Συντάγματος έχει εκδοθεί σειρά νόμων και υπουργικών αποφάσεων, για τη διαφύλαξη, την ανάδειξη και την προστασία των αρχαιοτήτων, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι ενάλιες αρχαιότητες.
Στο αντικείμενο των ενδιαφερόντων των ενάλιων αρχαιοτήτων εμπίπτουν η ιστορική εξέλιξη του εμπορίου, της ναυτιλίας, των πλοίων και των λιμανιών, τα κάθε λογής φορτία που μετέφεραν τα πλοία, αλλά και οι οικισμοί ή άλλες χερσαίες εγκαταστάσεις, οι οποίες έχουν κατακλυστεί για διάφορους λόγους από τη θάλασσα. Είναι προφανής η σημασία των ενάλιων ευρημάτων για τη χώρα μας, λόγω της μακραίωνης ναυτικής παράδοσης της Ελλάδας, αλλά και η συνεισφορά τους στην ιστορική γνώση είναι βαρύνουσα. Ιδιαίτερα τα ασύλητα ναυάγια, αποτελούν αδιατάρακτες μαρτυρίες μιας χρονικής στιγμής, που βοηθούν ιδιαίτερα την επιστήμη στην χρονολόγηση και ερμηνεία και δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το εμπόριο, τους θαλασσινούς δρόμους, την επικοινωνία των λαών, την τέχνη και την τεχνική.
Η επισκεψιμότητα των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων, πέρα από το προφανές οικονομικό όφελος και την ανάπτυξη του τουρισμού, συμβάλλει επιπλέον στην εκπαίδευση του κοινού, σε σχέση με την σημασία και την αξία των ενάλιων ευρημάτων και μ’ αυτό τον τρόπο συμβάλλει στην προστασία τους. Για το λόγο αυτό η δημιουργία ενάλιων επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων είναι παλαιό αίτημα των αρχαιολόγων. Χρειάζεται όμως πολύ προσεκτική διαχείριση των σχετικών έργων, για ευνόητους λόγους.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα άρθρα 4, 11 και 12 της προγραμματικής σύμβασης, το έργο «δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου στην Πύλο Μεσσηνίας», θα υλοποιηθεί με δαπάνη του Δήμου Πύλου ή ιδιωτών, «…ο φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του έργου μπορεί να διαμορφωθεί από τον συμβαλλόμενο δήμο με περαιτέρω σύμπραξη και χρηματοδότηση από ιδιωτικούς ή άλλους φορείς ή με σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου τομέα. Η χρηματοδότηση του έργου μπορεί να καλυφθεί από κεφάλαια ιδιωτών…».
Εχουμε λοιπόν σαφή εκχώρηση αρμοδιοτήτων, που πάγια ανήκουν στο ελληνικό Δημόσιο, στους ιδιώτες με την μέθοδο της Σύμπραξης του Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Δηλαδή την εμπλοκή των ιδιωτών στην διαχείριση των πολιτιστικών πόρων, πράγμα που απαγορεύεται από το Σύνταγμα και αποτελεί το «δούρειο ίππο» για την ιδιωτικοποίηση των αρχαιολογικών χώρων. Γιατί εδώ δεν πρόκειται για την κατασκευή ενός δρόμου, αλλά για την ενάλια πολιτιστική μας κληρονομιά, η οποία πρέπει να γίνει επισκέψιμη μεν, αλλά με την μέριμνα κρατικών φορέων που μπορούν να εγγυηθούν την προστασία, την ορθή ανάδειξη και φύλαξή της. Επισημαίνω ότι η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, αποκλειστικά αρμόδια για τον σκοπό αυτό.
Κάθε άλλη επιλογή που παραπέμπει σε φορέα υλοποίησης του έργου από ιδιώτες, είναι αντίθετη με την διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος, που απαγορεύει ιδιωτικό φορέα διαχείρισης αρχαιολογικών πόρων. Τούτο το γνωρίζει καλά ο κ. Τατούλης, ως τέως υπουργός Πολιτισμού.
Πέραν της συνταγματικής απαγόρευσης όμως, η ανάθεση του έργου «δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου στην Πύλο Μεσσηνίας» σε ιδιώτες, οι οποίοι θα λειτουργήσουν προφανώς με μοναδικό κίνητρο το κέρδος, έμμεσο ή άμεσο, συνιστά συνταγή για μια τεράστια καταστροφή. Είναι σαν να υπάρχει ένα μουσείο με ανοιχτές τις πόρτες και τα παράθυρα, δίχως φρουρούς. Η ευθύνη που έχουμε απέναντι στην ίδια μας την κληρονομιά είναι μεγάλη και πρέπει να προφυλάξουμε αυτόν τον υδάτινο πολιτισμό χιλιετηρίδων, που για αιώνες παραμένει στο βυθό της Μεσογείου, από τους σύγχρονους Ελγιν ή Σλήμαν. Κάθε φορά που κάποιο εύρημα αφαιρείται από τη θάλασσα, η αξία του από πλευράς πληροφοριών, που μπορεί να παρέχει, χάνεται δυστυχώς αυτομάτως για τους ιστορικούς και τους αρχαιολόγους. Τα ελληνικά νερά είναι από τα πλουσιότερα στον κόσμο σε αρχαιότητες και χάρις στην αυστηρή πολιτική των υποβρύχιων εξερευνήσεων μέχρι σήμερα, οι ενάλιες αρχαιότητες ήταν προστατευμένες.
Η περιοχή όπου θα πραγματοποιηθεί το συγκεκριμένο έργο, λόγω της πολυεπίπεδης αξίας της, έχει θεσμοθετηθεί ως προστατευόμενη. Ο όρμος του Ναβαρίνου είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος, ενώ η ευρύτερη περιοχή του έχει επιπλέον χαρακτηριστεί αρχαιολογικός χώρος και τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Τα οικοσυστήματα της λιμνοθάλασσας, η παραλία του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς, ο όρμος του Ναβαρίνου και η νήσος Σφακτηρία αποτελούν ένα ενιαίο σύμπλεγμα βιοτόπων εξαιρετικής σπουδαιότητας και σημασίας για την Ελλάδα, το οποίο έχει περιληφθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή ανάγονται στους παλαιολιθικούς χρόνους και το πρόσφατο ναυάγιο του πλοίου "Irene Serenade", βρίσκεται πάνω σε άλλα ναυάγια που βρίσκονται 10 μόλις μέτρα παρακάτω. Επομένως η δημιουργία του συγκεκριμένου έργου σε μια τέτοια περιοχή, αποτελεί ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με την πρέπουσα υπευθυνότητα, χωρίς βιασύνη και στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας.
Παρόλα αυτά, η προγραμματική σύμβαση για τη δημιουργία και λειτουργία ενάλιου επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου στον όρμο Ναβαρίνου, εγκρίθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, από την πλειοψηφία του Περιφερειακού Συμβουλίου, χωρίς κατά τη γνώμη μου συναίσθηση των περισσότερων για τις συνέπειες της ψήφου τους. Αλλά και χωρίς αιδώ, όσων γνωρίζουν ότι, παρανομώντας επιτρέπουν στους ιδιώτες να διαχειρίζονται τους πολιτιστικούς μας θησαυρούς.
Ελπίζω η απαράδεκτη Προγραμματική Σύμβαση, που εγκρίθηκε από την Περιφέρεια Πελοποννήσου με ευθύνη του κ. Τατούλη να μην υλοποιηθεί, και το υπουργείου Πολιτισμού να τηρήσει τη νομιμότητα και την Συνταγματική επιταγή του άρθρου 24. Διαφορετικά την τήρηση της νομιμότητας θα αναλάβει το Συμβούλιο της Επικρατείας, οι φορείς και οι ενεργοί πολίτες.
Γιώτα Κοζομπόλη
Δικηγόρος – Περιφερειακή Σύμβουλος Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/politiki/aftodioikisi/perifereia/item/46334-enalies-arxaiotites-kozompoli
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου