Ελληνική Επιχειρηματική Τάξη: «Καρπός» συγκρούσεων Μεγάλων Δυνάμεων με τους Οθωμανούς
– Ποιοι ήσαν οι κύριοι συντελεστές που πρωταγωνίστησαν και συνέβαλαν καθοριστικά στην οργάνωση και έναρξη της Επανάστασης του 1821;
Αναμφισβήτητα ο Επαναστατημένος Λαός έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στη στήριξη και επικράτηση της Επανάστασης μέσα από τεράστιες θυσίες σε αίμα και περιουσίες για σχεδόν οκτώ χρόνια.
Γράφει ο ΚΙΜΩΝ Π. ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ (*)
Όμως,
η Ελληνική Επιχειρηματική Τάξη ήταν εκείνη που έπαιξε τον πιο σημαντικό
ρόλο στην οργάνωση της Επανάστασης, διαμόρφωση του ιδεολογικού
χαρακτήρα της, αλλά και στη χρηματοδότησή της.
–Πώς όμως και κάτω από ποιες προϋποθέσεις διαμορφώθηκε Ελληνική Επιχειρηματική Τάξη στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, σε άλλες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας και σε χώρες του εξωτερικού;
Χρονολογικά η «γέννηση» της Ελληνικής Επιχειρηματικής Τάξης τοποθετείται στη διάρκεια του 18ου αιώνα. Ωστόσο η ανάπτυξή της επηρεάσθηκε κυρίως από την εφαρμογή Συνθηκών Μεγάλων Δυνάμεων μετά από «εμπορικούς πολέμους».
Αντίθετα, στις περισσότερο οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης η ανάπτυξη Επιχειρηματικών Τάξεων συνδέεται κυρίως από τη συσσώρευση κεφαλαίων λόγω:
- ταχείας ανάπτυξης της βιοτεχνίας και βιομηχανίας, με τη διευρυνόμενη χρήση ατμοκίνητων μηχανών,
- υπερσυγκέντρωσης αγροτικών εκτάσεων και παραγωγή πρώτων υλών για επεξεργασία,
- υπερπόντιες ναυτιλιακές και εμπορικές δραστηριότητες και
- ανάπτυξη μεγάλων εκμεταλεύσεων σε χώρες εκτός της Ευρώπης.
Στη διάρκεια του 18ου αιώνα σε ολόκληρη την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα δεν υπάρχει «αγροτική οικονομική ανάπτυξη» – που να επιτρέπει κεφαλαιακή συσσώρευση σε όφελος Ελλήνων – ούτε «βιομηχανική επανάσταση», παρά μόνο πολύ περιορισμένου αριθμού και οικονομικού μεγέθους οικοτεχνίες και βιοτεχνίες.
Ωστόσο στην Ελλάδα αναπτύχθηκε μια Επιχειρηματική Τάξη, αποτελούμενη από εμπόρους, πλοιοκτήτες και ναυπηγούς που αξιοποίησαν «ευκαιρίες» από το βίαιο άνοιγμα «εμπορικών δρόμων» που ελέγχονταν από την Υψηλή Πύλη.
ΠΟΛΕΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ»
Οι μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις στην Ευρώπη τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση και ανάπτυξη Ελλήνων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνταν στους τομείς των Υπηρεσιών.
Οι πόλεμοι Αυστρίας, Ρωσσίας και Γαλλίας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαν δύο Στρατηγικούς Στόχους:
v Την ελεύθερη ανάπτυξη του χερσαίου εμπορίου μεταξύ Κεντρικής Ευρώπης και της κατεχόμενης από τους Οθωμανούς Βαλκανικής και Μέσης Ανατολής. Έτσι θα ήταν εφικτό να ανοίξουν εμπορικοί δρόμοι που θα ξεκινούν από την Ευρώπη και θα καταλήγουν στην Ασία.
v Την «απελευθέρωση» των θαλάσσιων δρόμων και την εξασφάλιση ελεύθερης ναυσιπλοϊας μεταξύ Αδριατικής, Μεσογείου, Αιγαίου,Κασπίας και Αζοφικής Θάλασσας.
Στην πράξη έχουμε εμπορικούς πολέμους από τις ευρωπαϊκές χώρες που χρειάζονται «ανοικτούς δρόμους και θάλασσες» για να αναπτύξουν τις εισαγωγές και τις εξαγωγές τους. Για να εισάγουν πρώτες ύλες αλλά και είδη διατροφής, που χρειάζονται οι αναδυόμενες βιομηχανικές επιχειρήσεις και οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες αστικές περιοχές της Ευρώπης.
Μετά τους νικηφόρους πολέμους σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Συνθήκες του Κάρλοβιτς (26 Ιανουαρίου 1699) και του Πασάροβιτς (21 Ιουλίου 1717), που υπέγραψαν οι Αψβούργοι, και του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (21 Ιουλίου 1774), που υπέγραψαν οι Ρώσσοι, δημιουργήθηκαν «επιχειρηματικές ευκαιρίες και προκλήσεις» για τους Έλληνες.
Συγκεκριμένα:
v Οι Συνθήκες Οθωμανών και Αψβούργων δημιουργούν μια τεράστια Ενιαία Αγορά μεταξύ Αψβουργιανής και Οθωμανικής Οικονομίας που στηρίζεται στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων χωρίς δασμολογικούς φραγμούς. Οι δύο Συνθήκες προβλέπουν την εξάλειψη «διακρίσεων λόγω θρησκεύματος» κατά την άασκηση της εμπορικής δραστηριότητας και κατά την είσοδο και έξοδο των εμπόρων στα σύνορα των δύο αυτοκρατοριών.
ü Οι Έλληνες διακρίνονται και πρωτεύουν στο διακρατικό εμπόριο, καθώς είναι μακράν πρώτοι σε αριθμό μεταξύ των Χριστιανών και των Εβραίων εμπόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που περνούν τα αυστριακά σύνορα.
ü Είναι …«επιθετικοί», γιατί εμπορεύονται από σπίτι σε σπίτι περιδιαβαίνοντας την αψβουργιανή επικράτεια, σε αντίθεση με τους Αυστριακούς που περιορίζονται στο εμπόριο μέσω των καταστημάτων τους και απευθύνονται σε ένα μικρό κύκλο τοπικών πελατών.
ü Επιπλέον, οι Έλληνες δημιουργούν οικογενειακούς εμπορικούς οίκους και ανώνυμες εταιρείες, προκειμένου να καλύπτουν μεγάλους όγκους πωλήσεων και να ικανοποιούν πολλούς πελάτες. Έτσι, ελαχιστοποιούν τους Κινδύνους Αγοράς από πωλήσεις σε τοπικό επίπεδο.
v Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή έδωσε μια μοναδικά μεγάλη ώθηση για τη δημιουργία ενός πολύ ισχυρού ναυτιλιακού κλάδου στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα:
ü Με τη Συνθήκη κατοχυρώθηκε το δικαίωμα χρήσης της ρωσσικής σημαίας και ναυπήγησης πλοίων μεγάλου εκτοπίσματος με τη χορήγηση σχετικής άδειας απευθείας από τις ρωσσικές αρχές. Έτσι, αλλάζουν πλήρως τα δεδομένα σε αρκετά νησιά και σε παράκτιες περιοχές. Δημιουργούνται «συνθήκες οικονομικής ασφάλειας» για την εγγυημένη από τους Ρώσσους ανάπτυξη και ελεύθερη ναυσιπλοϊα της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας.
ü Για πρώτη φορά δημιουργούνται τόσες πολλές «ευκαιρίες» για ανάπτυξη κερδοφόρων δραστηριοτήτων από την Αδριατική και την Ανατολική Μεσόγειο έως τη Μαύρη και την Αζοφική Θάλασσα.
ü Οι νίκες των Ρώσσων επί των Οθωμανών θα επιτρέψουν την εγκατάσταση Ελλήνων σε παραδουνάβιες περιοχές, στις οποίες υπάρχει περιορισμένη κυριαρχίς της Υψηλής Πύλης.
ü Σε παραθαλάσσιες περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας Έλληνες θα αναπτύξουν σημαντικές ναυτιλιακές και εμπορικές δραστηριότητες.
ΠΑΡΟΙΚΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Η ανάπτυξη του Παροικιακού Ελληνισμού έχει πολλαπλά θετικές επιπτώσεις για τη μελλοντική οργάνωση της Ελληνικής Επανάστασης και την ανάπτυξη του Φιλελληνισμού:
v Οι Έλληνες της διασποράς, οι οποίοι δεν διαθέτουν ιδιόκτητες αγροτικές εκτάσεις, δραστηριοποιούνται στο εμπόριο, στην τυπογραφία κλπ σε τομείς που ενέχουν αυξημένα επιχειρηματικά ρίσκα, αλλά που βρίσκονται σε άνθιση, λόγω της γενικότερης ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Οικονομίας.
v Πολλοί διακεκριμένοι Έλληνες έμποροι και πλοιοκτήτες θα συνδεθούν με τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής και θα εξυπηρετήσουν τα Στρατηγικά Συμφέροντά τους, σε μακροπρόθεσμο όφελος και της μελλοντικά κυοφορούμενης Ελληνικής Επανάστασης.
v Αρκετοί Έλληνες διακρίνονται για τη γλωσσομάθειά τους, τις ικανότητές τους κλπ και κατακτούν κορυφαίες θέσεις στη διοικητική και στρατιωτική πυραμίδα της Ρωσσίας ή στο διπλωματικό σώμα της Υψηλής Πύλης.
v Έλληνες αποκτούν κορυφαίες κυβερνητικές θέσεις σε παραδουνάβιες χώρες, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του Παροικιακού Ελληνισμού και της Επιχειρηματικότητας.
Ιδιαίτερα η Ρωσσία ακολούθησε μια πολιτική προσέλκυσης των Ελλήνων σε παράκτιες περιοχές της Αζοφικής και της Μαύρης Θάλασσας προκειμένου να αποκτήσουν ισχυρούς πόλους ανάπτυξης ναυτιλιακών και εμπορικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα, η Ρωσσία προσείλκυσε διακεκριμένους Έλληνες και τους ανέθεσε κορυφαίες θέσεις για να αποκτήσει ισχυρούς και σύγχρονους κρατικούς μηχανισμούς (Ιωάννης Καποδίστριας υπουργός Εξωτερικών, ναύαρχος Ιβάν Φεντοσέγεβιτς Μπότσης, ιδρυτής του στόλου της Βαλτικής επί Μεγάλου Πέτρου κλπ).
v Εξάλλου και οι Οθωμανοί – που δεν διαθέτουν α νθρώπινο δυναμικό με ναυτικές εμπειρίες και εμπορικές ικανότητες – διευκολύνουν την ανάπτυξη δραστηριοτήτων από τους Έλληνες σε ένα μεγάλο φάσμα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως είναι το θαλάσσιο και χερσαίο εμπόριο.
Η ίδια η Κωνσταντινούπολη αποτελεί ένα σημαντικό κόμβο ανάπτυξης εμπορικών δραστηριοτήτων από Έλληνες, αρκετοί από τους οποίους την χρησιμοποιούν για διασύνδεση και διεθνοποίηση εργασιών με την Ευρώπη ή τη Ρωσσία ή με περιοχές της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας.
ΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΑΓΓΛΙΑΣ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑΣ
Οι εμπορικοί πόλεμοι Αγγλίας και Γαλλίας ξεκίνησαν από τη Βόρεια Αμερική και επεκτάθηκαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η οικονομία της Γαλλίας ασφυκτιούσε από την αντιπαραγωγικές φεουδαλικές δομές και την αδυναμία εφοδιασμού της από άλλες αγορές. Τα προβλήματα της νότιας Γαλλίας συνέβαλαν εντυπωσιακά στην ανάπτυξη του ελληνόκτητου εμπορικού και του μεταφορικού έργου των Ελλήνων.
Το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης και η αποδιάρθρωση της Οικονομίας της Γαλλίας αύξησαν κατακόρυφα τη ζήτηση για εισαγωγές ειδών διατροφής, κυρίως σιτηρών από Ουκρανία και Θεσσαλία.
Στη συνέχεια οι ναπολεόντιοι πόλεμοι έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας, λόγω των πολύ μεγάλων κερδών που απέφερε η μεταφορά ρωσσικών σιτηρών κλπ στα λιμάνια της Γαλλία. Οι νίκες του Ναπολέοντα επί των Αυστριακών και η Συνθήκη του Campo Formio (17 Οκτωβρίου 1797) και του Tilsit (7 Ιουλίου 1807) ενίσχυσαν πολλαπλά τα οικονομικά και εθνικα συμφεροντα των Ελλήνων, αφού, μέσω αυτών των Συνθηκών επετεύχθησαν:
ü Το πέρασμα υπό γαλλική κυριαρχία των Επτανήσων και η αύξηση της «γαλλικής επιρροής» σε Ήπειρο και Πελοπόννησο (με μυστικό άρθρο στη Συνθήκη του Τίλσιτ).
ü Η διασφάλιση της ελευθεροπλοϊας στην Αδριατική και, μέσω των Στενών, στην Κασπία Θάλασσα.
ü Η δυνατότητα επέκτασης της στρατιωτικής επιρροής της Ρωσσίας στις παραδουνάβιες περιοχές σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και με άμεσα οφέλη για τους Έλληνες που διαβιούσαν σε αυτές τις περιοχές και ασκούσαν το εμπόριο.
Εξάλλου, η Συνθήκη του Campo Formio άνοιξε στη Γαλλία το δρόμο να κάνει μεγάλη εκσκτρατεία σε Αίγυπτο και Συρία. Οι ναυτικοί αποκλεισμοί των γαλλικών λιμανιών από τον πολεμικό στόλο της Αγγλίας έδωσε τη δυνατότητα στους Έλληνες εφοπλιστές και ναυτικούς να αυξήσουν κατακόρυφα τα κέρδη από παράνομες μεταφορές εμπορικών φορτίων προς τη Γαλλία.
«ΑΠΟΓΕΙΩΣΗ» ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΑΥΠΗΓΕΙΩΝ
Οι συνέπειες από την εφαρμογή όων των ανωτέρω Συνθηκών για την επίλυση προβλημάτων που προκάλεσαν τους εμπορικούς πολέμους είχαν εξαιρετικά θετικές επιπτώσεις για τους Έλληνες. Στην πραγματικότητα μετασχηματίσθηκαν οι νησιωτικές οικονομίες, εκεί που μπορούσαν να γινουν κέντρα ναυπηγοεπισκευαστικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων. Έτσι, μέχρι και το τέλος των ναπολεόντειων πολέμων διαπιστώνεται:
v Μια ταχύτατη Ανάπτυξη του Τομέα Υπηρεσιών (εμπόριο, θαλάσσιες μεταφορές) λόγω της κατακόρυφης ανόδου των ναυπηγήσεων και της δραστηριοποίησης εκατοντάδων πλοίων ελληνικής ιδιοκτησίας. Στα τρία νησιά με τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές δραστηριότητες (Υδρα, Σπέτσες, Ψαρά) πρόξενοι της Γαλλίας υπολογίζουν σε πάνω από 400 τις ναυπηγήσεις νέων πλοίων μέσα σε λίγα χρόνια.
Άλλοι σύγχρονοι ιστορικοί υπολογίζουν ότι, σε περίπου άλλες 40 πόλεις και νησιά η δύναμη του εμπορικού στόλου είναι σχεδόν τριπλάσια από αυτήν των τριών ανωτέρω νησιών.
v Οι Έλληνες κυριαρχούν στα λιμάνια της Αδριατικής, Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας με μικρά και μεσαίου μεγέθους σκάφη. Δεν είναι μόνον τα έσοδα από τις θαλάσσιες μεταφορές. αλλά και αυτά που προέρχονται από τις απευθείας πωλήσεις πάνω στα ελληνόκτητα σκάφη προς τους πελάτες που προτιμούν να αποφύγουν τα περιθώρια κέρδους των αλλοδαπών χονδρεμπόρων και λιανεμπόρων.
v Η ναυπηγική αναπτύσσεται με εξαιρετικά γρήγορους ρυθμούς, συμβάλλοντας στη δημιουργία πολλών νέων θέσεων απασχόλησης στους ιδιωτικούς ταρσανάδες. Οι τεχνίτες είναι Έλληνες εξειδικευμένοι με μεγάλες εμπειρίες και παράδοση από την απασχόλησή τους σε ναυπηγεία των Οθωμανών και των Ενετών.
v Οι κατασκευές ελληνόκτητων σκαφών επιτρέπουν την ανάπτυξη εργασιών και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας για την υλοτόμηση και μεταφορά ναυπηγικής ξυλείας, κατασκευή ιστίων κλπ.
v Ο μεγάλος αριθμός ιδιωτικών ναυπηγείων προκαλεί ισχυρό ανταγωνισμό, που συμβάλλει στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εμπορικών σκαφών, στην καταβολή υψηλότερων αποδοχών για τους καλλίτερους τεχνίτες κλπ.
v Τα περιθώρια κερδών είναι τόσο μεγάλα από την εμπορική ναυτιλία που αποτελούν κίνητρο για να συμμετέχουν με καταβολή κεφαλαίου πληρώματα και Έλληνες κεφαλαιούχοι από την Πόλη, τη Μικρά Ασία κ.α.
v Οι προσδοκίες για μεγάλα κέρδη στο ναυπηγικό και ναυτιλιακό τομέα δημιουργούν μεγάλες επενδύσεις για αρκετά χρόνια που θα προκαλέσουν το βαθύ οικονομικό μετασχηματισμό αρκετών νησιωτικών περιοχών και παράκτιων πόλεων της Ελλάδας. Αυτές οι παραγωγικές επενδύσεις συντελούν στην αύξηση της Οικονομικής Ευημερίας, άνοδο των κατασκευών κατοικιών και των εισαγωγών ειδών για κατανάλωση από ευρωπαϊκές χώρες, προχσέλκυση τεχνιτών από άλλες περιοχές κλπ.
v Επακόλουθο της δημιουργίας νέων και υψηλών εισοδημάτων από τη Ναυτιλία είναι να ανθίσουν σημαντικά το λιανικό και εξωτερικό – εισαγωγικό εμπόριο, οι οικοδομικές εργασίες κλπ. Παράλληλα, οι συναλλαγές με ξένες αγορές και με διαφορετικά νομίσματα προκαλεί την άνθιση του επαγγέλματος των αργυραμοιβών.
v Οι αυξημένοι Κίνδυνοι από την πειρατεία υποχρεώνουν τους εφοπλιστές της εποχής να αποκτήσουν κανόνια και ατομικούς εξοπλισμούς άμυνας από την Ευρώπη. Έτσι, όμως τα ιδιόκτητα ελληνικά καράβια αποκτούν, με ίδια κεφάλαια, τον κατάλληλο εξοπλισμό και έμπειρους ναυτικούς για να αντιμετωπίσουν μελλοντικά με μεγάλη επιτυχία τον τουρκικό στόλο, που στηρίζεται σε κρατικές δαπάνες.
Αντίθετα με τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο Τομέα των Υπηρεσιών, ο Παραγωγικός (Μεταποιητικός) Τομέας παραμένει υπανάπτυκτος ή ελάχιστα ανεπτυγμένος σε σύγκριση με αυτόν των της Αγγλίας, της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης.
Σε ότι αφορά τον Τομέα Αγροτικής Παραγωγής όχι μόνο είναι απόλυτα καθυστερημένος από πλευράς αποδόσεων, αλλά είναι σε πλήρη αδυναμία να συμβάλει στην αύξηση της καθαρής παραγωγής λόγω ελλείψεων ιδιόκτητων γαιών και των διαφόρων φόρων που επέβαλε το τυραννικό οθωμανικό καθεστώς.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Ο Παροικιακός Ελληνισμός και η αναδυόμενη επιχειρηματική τάξη στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ενημερώνονταν συνεχώς για τις οικονομικές ια πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη. Κατανοούσαν τις συνέπειες από τις συγκρούσεις της ευρωπαϊκής αστικής τάξης με τη φεουδαρχία. Η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση είχαν βαθειά επιρροή στους Έλληνες εμπόρους και ναυτικούς.
Στην πράξη οι «οικονομικές ευκαιρίες» που διανοίγονταν και η βιωσιμότητα της αναδυόμενης Ελληνικής Επιχειρηματικότητας επέβαλε την ταχύτατη προσαρμογή της με μεγάλους «πολιτικούς και οικονομικούς ελιγμούς».
Σε γενικές γραμμές:
v Αρχικά οι Έλληνες αξιοποιούν στο έπακρο την εμπορική συνεργασία Αψβουργιανής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταναστεύοντας και εμπορευόμενοι μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών.
v Οι θέσεις των ελληνικών νησιών και η ανάπτυξη του ςγχώριου εφοπλισμού και των ναυπηγοεπισκευαστικών εργασιών στο Αιγαίο – με τη Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή – επιτρέπει στουυς Έλληνες:
αφενός να δημιουργήσουν «πόλους δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης» στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και
αφετέρου να γίνουν «σημαντικοί παίκτες» στις θαλάσσιες μεταφορές σε Αδριατική, Μεσόγειο, Αιγαίο, Κασπία και Αζοφική.
v Η ελληνική οικονομική ελίτ ενστερνίζεται και διαδίδει τις ιδέες του Διαφωτισμού και υποστηρίζει το «ανατολικό όνειρο» του Βοναπάρτη για διάνοιξη των εμπορικών δρόμων που ξεκινούν από τη Μεσόγειο και είναι υπό απόλυτη οθωμανική κυριαρχία.
v Μέσα από τις ιδεολογικές και επαναστατικές συγκρούσεις της εποχής η Ελληνική Αστική Τάξη ριζοσπαστικοποιείται και προσανατολίζεται στην οργάνωση μιας εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης. Όμως απορρίπτει και τον αντιθρησκευτικό και αντιεκκλησιαστικό χαρακτήρα της Γαλλικής Επανάστασης.
v Οι Έλληνες έμποροι υιοθετούν τους οργανωτικούς κανόνες του Τεκτονισμού, αλλά τους προσαρμόζουν στις αναγκαιότητες για ένα μελλοντικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η Φιλική Εταιρεία ιδρύεται στα πρότυπα μιας τυπικής τεκτονικής στοάς. Στην πραγματικότητα μετατρέπεται σε ένα προωθημένο επαναστατικό σχήμα που εξαπλώνεται γρήγορα από τις περιοχές του Παροικιακού Ελληνισμού, στα Επτάνησα και στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Από τον υπάρχοντα κατάλογο των μελών της Φιλικής Εταιρείας διαπιστώνεται ότι το μεγαλύτερο ποσοστό είναι έμποροι, ενώ οι ιεράρχες και κληρικοί κατέχουν το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ των μελών.
v Στην προεπαναστατική περίοδο, η στενή εξάρτηση των Ελλήνων από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες των αγορών λόγω των εμπορικών πολένων, οι σχέσεις με βασιλικές αυλές και ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κλπ καθιστούν την ελληνική επιχειρηματική και διοικητική elite ιδιαίτερα προσαρμοστική στη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής.
v Οι οικονομικές ικανότητες των Ελλήνων είναι γνωστές στον ευρωπαϊκό χώρο. Έτσι, παρά το ότι η Ελλάδα είναι «εμπόλεμη ζώνη» και «εσωτερικό πρόβλημα» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα καταστεί εφικτή η έκδοση και απορρόφηση δύο (ιδιωτικών) ομολογιακών δανείων, το 1824 και 1825, στην κεφαλαιαγορά του Λονδίνου.
ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
Στην προεπαναστατική περίοδο η Ελληνική Επιχειρηματική Τάξη έχει αποκτήσει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά και πρέπει να πάρει κρίσιμες αποφάσεις:
ü αποκτά Εθνική Συνείδηση και χαρακτηρίζεται από πατριωτισμό,
ü έχει σαφή γνώση της μοναδικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς,
ü κατανοεί πλήρως τα κοινά συμφέροντα των Ελλήνων και τα οφέλη που θα έχει από την ανατροπή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την ίδρυση ενός Ανεξάρτητου Κράτους,
ü χαρακτηρίζεται από απόλυτο πολιτικό ρεαλισμό, καθώς πρέπει να προσαρμόζεται άμεσα στις αλλαγές των συσχετισμών μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων,
ü αντιλαμβάνεται πλήρως τους Τεράστιους Κινδύνους από την πλήρη καταστολή μιας Επανάστασης από το πλέον τυραννικό και θεοκρατικό καθεστώς της εποχής,
ü ρισκάρει με μια Επανάσταση όταν μετά το τέλος της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα και τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 1827 επίσημα η Ιερά Συμμαχία (με επικεφαλής τον Μέττερνιχ) διάκειται εχθρικά εναντίον της Ελληνικής Επανάστασης,
ü συμμετοχή επιχειρηματιών σε μια Επανάσταση στην οποία είναι επίσημα αντίθετη η Ιερή Συμμαχία συνεπάγεται οικονομική καταστροφή για τους επιχειρηματίες εκτός Ελλάδος…
Τελικά η Απόφαση της Ελληνικής Επιχειρηματικής Τάξης να διοργανώσει και να στηρίξει πολλαπλά – με τεράστιες θυσίες – την Επανάσταση δικαίωσε πλήρως τις προσδοκίες όλων όσων συμμετείχαν σε αυτήν και όσων θυσιάσθηκαν.
Η επίσημη αναγνώριση από τις Προστάτιδες Δυνάμεις της Ελλάδας ως Ανεξάρτητου Κράτους θα επιτρέψει στη χώρα να μπει σε τροχιά εντυπωσιακών ρυθμών οικονομικής και αστικής ανάπτυξης, ιδιαίτερα στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η καθημαγμένη από τον Εθνικοαπελευθερωτικό Πόλεμο «μικρή Ελλάδα» μετασχηματίσθηκε – με πολύ μεγάλη καθυστέρηση σε σύγκριση με τις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης – σε μια αυτοχρηματοδοτούμενη μεσαίου επιπέδου ανάπτυξης χώρα. Η ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας και της βιοτεχνίας, η δημιουργία νέων οικονομικών κλάδων. η εκτέλεση μεγάλων έργων για σιδηροδρομικά δίκτυα, η αυξηση του όγκου των εξαγωγών πρώτων υλών, η διασύνδεση των τοπικών αγορών κλπ άλλαξαν την εικόνα της Ελληνικής Οικονομίας.
Κυρίως όμως προσαρμόσθηκε, διεθνοποιήθηκε και εκσυγχρονίσθηκε η Εμπορική Ναυτιλία, που εξακολουθεί να παραμένει κύριος πυλώνας του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Σε επίπεδο δημοσίων υποδομών η Ελληνική Επιχειρηματικότητα με τις μεγάλες δωρεές της έκανε πολύ σημαντικά έργα στους τομείς της Παιδείας, Υγείας, Κοινωνικής Πρόνοιας κλπ, καλύπτοντας τα αναπόφευκτα ελλείμματα των Κρατικών Προϋπολογισμών.
Η «ΜΕΓΑΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ»
Βεβαίως, εάν δεν συνέπιπταν τα Εθνικά Συμφέροντα των Ελλήνων με τα συμφέροντα των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων να διανοιχθούν και απαλλαγούν οι θαλάσσιοι δρόμοι της Μεσογείου από την οθωμανική κυριαρχία, ίσως, δεν θα ήταν εφικτή η διεθνής αναγνώριση της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Αυτό το ιστορικό δίδαγμα είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρο από ποτέ για την αποτελεσματική προάσπιση των Εθνικών Συμφερόντων. Γιατί ο «νεο-οθωμανισμός» αποτελεί «διεθνή απειλή» για τον έλεγχο των «ενεργειακών δρόμων και αποθεμάτων» της Μεσογείου.
Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας μπορεί και πρέπει να αποτελέσει
αφενός «αμυντικό θώρακα» της Ευρώπης και της Αμερικής στην περιοχή και
αφετέρου «μεγάλη οικονομική πρόκληση» για συμπράξεις Ελλήνων Επιχειρηματιών με πολυεθνικές εταιρείες, ώστε η Ελλάδα να γίνει γέφυρα οικονομικής και επενδυτικής συνεργασίας μεταξύ της Ευρώπης και του μουσουλμανικού κόσμου. Διανοίγονται τεράστιες δυνατότητες για ανάπτυξη επικερδών εργασιών σε χώρες της Αφρικής, Μέσης Ανατολής και Ασίας.
Μην ξεχνάμε ότι η Αφρική είναι η ήπειρος με τη «μεγαλύτερη δίψα» για ενέργεια και οικονομική ανάπτυξη και μπορεί να επηρεάσει θετικά την παγκόσμια Ανάπτυξη.
* O δρ ΚΙΜΩΝ ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ είναι Οικονομολόγος, μέλος της Επιτροπής Μανιατάκειου Ιδρύματος «Η Ελληνική Επιχειρηματικότητα ως Βασική Κινητήρια Δύναμη της Επανάστασης του 1821»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου