Η Οδηγήτρια η επονομαζομένη τω όρει Βουλκάνω
Στο τρίγωνο που σχηματίζεται μεταξύ των βουνών Ιθώμης και Εύας και του «διάσελου» όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι κοντά στη Βαλύρα, εκτυλίσσεται η ιστορία της Ιεράς Μονής Βουλκάνου. Εδώ και εκατοντάδες χρόνια, στις 15 Αυγούστου, εορτάζεται με λαμπρότητα η Κοίμηση της Θεοτόκου. Πιστοί από όλη την Ελλάδα τιμούν την Παναγία και ζητούν τη χάρη της, προσκυνούν τη θαυματουργή Εικόνα. Η ιστορία της μονής είναι συνυφασμένη με αυτή της Ορθοδοξίας.Στην αυγή του Χριστιανισμού, το πρώτο μοναστήρι, αφιερωμένο εξ ημισείας στον Άγιο Βασίλειο και στους Αγίους Θεοδώρους, ήταν στην κορυφή του όρους Εύα. Χτίστηκε πάνω στα (και από τα) συντρίμμια του προϋπάρχοντος ναού του Διονύσου, εκεί όπου φύονταν τα αμπέλια της αρχαία εποχής, δίπλα στα λατομεία που έδωσαν την πέτρα για τα ένδοξα έργα της Αρχαίας Μεσσήνης. Στις αρχές του 8ου αιώνα, το λατρευτικό τελετουργικό μεταφέρθηκε στην κορυφή του όρους Ιθώμη. Εκεί που άλλοτε δέσποζε ο ναός του Δία, δημιουργήθηκε η Μονή της Παναγίας της «Κορυφής» ή της Παναγίας «Επανωκαστριτίσσης», σήμερα ονομαζόμενη «Καθολικόν». Χτίστηκε γύρω στα 725 από εικονολάτρες μοναχούς και ήταν εκεί που βρέθηκε (θαυματουργικά) η σεπτή Εικόνα της Παναγίας. Ασκητές είδαν στην κορυφή του όρους Ιθώμη ένα απόκοσμο φως. Το πλησίασαν και τους φανερώθηκε η Εικόνα της Παναγίας, δίπλα σε ένα αναμμένο καντήλι. Η Μονή της Κορυφής εγκαταλείφθηκε το 1625. Οι πατέρες αγόρασαν από τον γιο του αγά της Ανδρούσης, έναντι 10.500 γροσίων, μια έκταση νοτιότερα, όπου έγινε η αρχή της νέας μονής. Είναι το Μοναστήρι που σώζεται μέχρι σήμερα, του «Βουλκάνου», παλαιότερα «Βουρκάνο», «Δορκάνο» και «Βουλκάνη», όνομα που προέρχεται πιθανότατα από βυζαντινό άρχοντα ή κτίτορα της περιοχής. Η Μονή Βουλκάνου ανέκαθεν υπήρξε ανδρική και ποτέ δεν σταμάτησε η λειτουργία της. Σήμερα αποτελεί το μοναδικό ανδρώο Κοινόβιο της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας.
Μεταπολεμικά, η Μονή Βουλκάνου μετρούσε έως και σαράντα μοναχούς. Το 1980 είχε απομείνει μόνο ένας. Το νέο κύμα μοναχών αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’80. Για πολλά χρόνια το μοναστήρι συντηρούσε καλλιέργειες και ζώα. Σήμερα, εντός της Μονή ζουν δύο μοναχοί. Ο ηγούμενος πατέρας Προκόπιος και ο πατέρας Καλλίστρατος. «Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, η ζωή στο μοναστήρι αλλάζει», μου είπαν. «Κόσμος συρρέει να προσκυνήσει την Εικόνα της Παγίας, να ανάψει, λαμπάδα και να προσευχηθεί».«Όλοι με τον πόνο τους, ο καθένας με το τάμα του, χιλιάδες πιστοί έρχονται κάθε χρόνο στη Μονή Βουλκάνου». Η πανήγυρις του Δεκαπενταύγουστου είναι μια από τις δύο μεγάλες της Βουλκανιώτισσας. Η άλλη είναι η 9ήμερη πανήγυρις στο Μετόχι της Μονής που βρίσκεται στη Μεσσήνη. Η Εικόνα μεταφέρεται με νυχτερινή πεζοπορία στις 20 Σεπτεμβρίου στη Μεσσήνη και επιστρέφει στο Μοναστήρι στις 28 του ίδιου μήνα. Ρωτάω τους μοναχούς αν με το χρόνο έχει μειωθεί ο κόσμος που έρχεται στο μοναστήρι για προσκύνημα.«Πάντα υπήρχε κόσμος», απαντούν. «Ειδικά σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι ο αριθμός των πιστών έχει αυξηθεί, λόγω και των θαυμάτων της Παναγίας μας. Τα σύγχρονα αδιέξοδα έχουν οδηγήσει σε μια μεταστροφή του κόσμου. Η πίστη είναι η μόνη διέξοδος, η πίστη θα μας κρατήσει σε όλες τις κρίσεις. Οι νέοι που επιλέγουν τη μοναστική ζωή μπορεί να μειώνονται, αλλά η μεταστροφή είναι ήδη ορατή». Πόσο έχει αλλάξει η μοναστική ζωή στο πέρασμα των ετών; ρωτάω τον πατέρα Καλλίστρατο, που είναι στο Βουλκάνο από το 1993. «Έχει γίνει πιο κοσμική είναι αλήθεια», αποκρίνεται, «λόγω του ότι ερχόμαστε σε επικοινωνία με τον κόσμο. Αλλά αυτό μπορεί να είναι θετικό. Ωφελείται ο κόσμος από την επαφή με τους καλόγερους και με τη ζωή του μοναστηριού. Πολλοί άνθρωποι μας προσεγγίζουν και εξομολογούνται αυτές τις ημέρες». Σε πυρετό προετοιμασιών εν όψει του εορτασμού της Παναγίας βρήκαμε τη μονή τις ημέρες που την επισκεφθήκαμε. Καθαριότητα, ασπρίσματα, οι τελευταίες λεπτομέρειες για να υποδεχθεί τους εκατοντάδες πιστούς που θα έρθουν για προσκύνημα την παραμονή της Παναγίας και στις 15 Αυγούστου. Παρά την εγρήγορση, οι πατέρες μας κέρασαν καφέ και φρέσκα σύκα, μοιράστηκαν χρόνο για να μας μιλήσουν για το έργο τους στο μοναστήρι. Οι πρώτοι πιστοί ήδη προσέρχονταν στη νέα Μονή Βουλκάνου. Άναβαν κεριά και προσεύχονταν, έριχναν το τάμα τους στο ειδικά διαμορφωμένο κουτί, άφηναν σημειώματα με ονόματα στα οποία ήθελαν να γίνει αναφορά από τους ιερείς. Η κα Ελένη, με καταγωγή από το Πλατύ, ζει στην Αθήνα. «Ερχόμαστε όποτε μπορούμε. Προσπαθούμε να είμαστε εδώ κάθε χρόνο τέτοιες ημέρες», μας λέει. «Η Παναγία προσφέρει υγεία, δίνει χαρά, αρκεί να έχεις πίστη. Η Παναγία δεν κάνει εξαιρέσεις».«Ο κόσμος τώρα με την κρίση», προσθέτει η κα Ελένη, «στρέφεται και θα στραφεί ακόμα περισσότερο στην πίστη. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο να κάνει». Επίσης από την Αθήνα, η κα Ευσταθία δεν έχει παραλείψει ποτέ να βρίσκεται στη Μονή Βουλκάνου για τη γιορτή της Παναγίας. Ηλικιωμένη, αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, κι όμως είναι πιστή στο τάμα της.«Κάθε χρόνο τιμώ την Παναγία και προσκυνώ τη θαυματουργή εικόνα της», μας λέει ενώ κάνει το φετινό της τάμα, υπέρ των αγαπημένων της προσώπων και προς ανάπαυση των ψυχών των νεκρών της. Από τους ντόπιους, στη Βαλύρα, την Αρχαία Μεσσήνη, την Αρσινόη, μάθαμε για Δεκαπενταύγουστους αλλοτινών καιρών. Τότε, όπως και σήμερα, εκατοντάδες άνθρωποι διανυκτέρευαν στην Μονή της Κορυφής, μαζί με τη θαυματουργή εικόνα. Παρακολουθούσαν τη Θεία Λειτουργία και την αγρυπνία και το πρωί της ημέρα της Γιορτής ακολουθούσαν την Εικόνα στην λιτάνευσή της μέχρι τη νεότερη μονή για την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Αλληλένδετη με την τοπική ζωή, η λατρεία της Παναγίας εξακολουθεί να εμψυχώνει τους κατοίκους της Μεσσηνίας.
Της Γεωργίας Οικονομοπούλου