Financial Times Deutschland: Όλη η Ευρώπη να κάνει μια νέα αρχή και με επαναδιαπραγμάτευση να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της Ελλάδας

08. 06 .2012

Financial Times Deutschland: Όλη η Ευρώπη να κάνει μια νέα αρχή και με επαναδιαπραγμάτευση να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της Ελλάδας

Δοκίμιο του επικεφαλής ανταποκριτή Ευρωπαϊκών Θεμάτων στις Βρυξέλλες Peter Ehrlich δημοσιεύουν οι Financial Times Deutschland, το οποίο φέρει τον τίτλο «Αλλιώς θα γελάσουν οι θεοί» και υπότιτλο «Πριν από τις ‘καυτές’ ελληνικές εκλογές πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι στην τραγωδία ανήκει και η κάθαρση. Μόνο τότε θα μπορέσουμε εμείς οι Ευρωπαίοι να κάνουμε μια νέα αρχή και να ξαναγράψουμε την τελευταία πράξη»:

Το θεατρικό είδος της τραγωδίας (τράγων ωδή) γεννήθηκε πριν από 2500 χρόνια περίπου στην Ελλάδα. Οι ήρωες δεν είναι ήρωες, είναι «αθώοι ένοχοι», αθεράπευτα μπλεγμένοι. Ίσως τους παγίδεψαν οι θεοί και δεν υπάρχει διέξοδος. Μία εβδομάδα πριν από τις ελληνικές εκλογές, που θα μπορούσαν να κρίνουν την τύχη του ευρώ, η Ελλάδα και μαζί της η Ευρώπη μοιάζουν μπλεγμένες σε μια τέτοια ακριβώς τραγωδία. Πίσω από όλα όσα λένε οι πολιτικοί στις Βρυξέλλες και στην Αθήνα, στο Βερολίνο και στο Παρίσι, κρύβεται και μια μεγάλη αμηχανία.

Το οικονομικό αντίστοιχο της αμηχανίας είναι η αβεβαιότητα, οποία εκφράζεται στα σχέδια εκτάκτου ανάγκης που εκπονούν οι κυβερνήσεις, οι κεντρικές τράπεζες και οι εταιρείες, για το ενδεχόμενο αποχώρησης της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Σε περιόδους αβεβαιότητας γίνονται λιγότερες αγοραπωλησίες και λιγότερες επενδύσεις. Από τότε που, με αφορμή τα προβλήματα της Ελλάδας, η συνοχή της Ευρωζώνης δεν φαίνεται πλέον τόσο σίγουρη όσο πριν, δηλαδή από τις αρχές του 2010, αυτή η αβεβαιότητα βιώνει για τρίτη φορά πλέον μια κορύφωση. Οι συνολικές οικονομικές ζημιές που έχουν ήδη προκληθεί στην Ευρωζώνη και στον υπόλοιπο κόσμο είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερες από το συνολικό ελληνικό χρέος.

Όταν συζητώ με συναδέλφους δημοσιογράφους από άλλες χώρες, εκείνα τα μακριά βράδια των πολλών συνόδων κορυφής για την κρίση του ευρώ, μερικές φορές λέμε ότι ίσως το κόστος να ήταν πολύ μικρότερο, αν το 2010 απλώς είχαμε δώσει στην Ελλάδα, αντίθετα με όλους τους κανόνες και τις διατάξεις, δέκα δις. ευρώ για να καλύψει τα κενά του προϋπολογισμού της και να είχαμε γλιτώσει από όλες τις συζητήσεις περί αρχών. Αλλά μερικές φορές δεν είναι δυνατόν πολιτικά αυτό το οποίο θα συνιστώνταν από οικονομικής απόψεως. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η συναλλαγματική ισοτιμία ένα προς ένα του γερμανικού μάρκου με το μάρκο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, το 1990, που κατέστρεψε οριστικά διαμιάς την ανταγωνιστικότητα της ανατολικογερμανικής οικονομίας. Αυτή η ισοτιμία ήταν ένα αναπόφευκτο λάθος.

Το 2010 η Ελλάδα ίσως να είχε βοηθηθεί διαφορετικά, αντί με τεράστια δανειακή βοήθεια και σκληρά προγράμματα προσαρμογής, αν στα υπόλοιπα κράτη της ΕΕ δεν ήταν τόσο έντονο το αίσθημα του «φτάνει πια». Όλοι προϊδεάζονταν ή ήξεραν καλά ότι η Ελλάδα παραποιεί τα αριθμητικά στοιχεία και χάρη στην αποκάλυψη των στοιχείων από τον τότε σοσιαλδημοκράτη Π/Θ Γιώργο Παπανδρέου δεν μπορούσε κανείς πλέον να κάνει τα στραβά μάτια.

Άρχισαν να αποδίδονται κατηγορίες. Κι έτσι φτάνουμε πάλι στην τραγωδία. Το ιδεολόγημα ότι ο άνθρωπος, χωρίς να φταίει, μπορεί να καταστεί ένοχος διαπερνά τη φιλοσοφική και τη θρησκευτική σκέψη, π.χ. με τη μορφή του χριστιανικού προπατορικού αμαρτήματος. Στην καθημερινότητα όμως εντονότερη είναι η ιδέα της υπαιτιότητας και της αμαρτίας, της δίκαιης τιμωρίας. Όποιος δεν τηρεί τους κανόνες, τιμωρείται και όποιος δημιουργεί χρέη πρέπει να τα εξοφλεί. Χωρίς κανόνες δεν λειτουργούν ούτε τα οικονομικά ούτε τα κοινωνικά ή πολιτικά συστήματα. Και ορθώς, επί της αρχής. Ένα σύστημα, στην περίπτωσή μας η Ευρωζώνη, που συνεχώς περιφρονεί τους κανόνες του, δεν θα μπορέσει να επιβιώσει. Η κατάσταση

δυσκολεύει όμως, όταν πολλά μικρά και μεγάλα λάθη γίνονται ένα μπλεγμένο κουβάρι, οι προσπάθειες για λύση μεγαλώνουν το χάος και στο τέλος οι ψηφοφόροι δεν πιστεύουν πια ότι οι πολιτικοί ενεργούν σωστά.

Η γερμανική οπτική είναι σαφής: Δύο πολιτικά κόμματα εργάστηκαν επί δεκαετίες όχι για το καλό των Ελλήνων, αλλά για την πελατεία και τους οπαδούς τους, εν ανάγκη δίνοντάς τους δουλειά στο Δημόσιο. Η χώρα έλαβε περισσότερα χρήματα ανά κάτοικο από τον κοινοτικό κορβανά από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ και εφάρμοσε την κοινοτική νομοθεσία ιδιαίτερα άσχημα. Οι πλούσιοι Έλληνες δεν πλήρωσαν σχεδόν καθόλου φόρους και έβγαλαν τώρα τα χρήματά τους εκτός Ελλάδος. Η οργή πολλών Ελλήνων για τα παλιά κόμματα είναι δικαιολογημένη, αλλά μέχρι το 2009 ψήφιζαν αυτά τα κόμματα – χωρίς έξωθεν ανάμειξη.

Αυτήν την πραγματικότητα πρέπει να την αναγνωρίσει κάθε Έλληνας. Και τότε μπορεί να συνεχίσει να θεωρεί τα μέτρα λιτότητας και τους πολλούς όρους της Τρόικας άδικους ή λανθασμένους. Χωρίς την παραδοχή ότι η χώρα, χάρη στην κακή πολιτική και τα χαμηλά ευρω-επιτόκια, απομακρύνθηκε κατά πολύ, όσον αφορά την οικονομική απόδοσή της, από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, δεν θα κατορθώσει να κάνει μια νέα αρχή.

Το φταίξιμο όμως δεν κατανέμεται μονόπλευρα. Το ότι τα ελληνικά δημοσιονομικά στοιχεία είναι καταστροφικά το γνώριζαν πολύ πριν από το φθινόπωρο του 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Υπ. Οικονομικών. Δεν ήταν επωφελές να συζητά κανείς γι’ αυτό. Τα μεγάλα κράτη της ΕΕ εξαγόρασαν επανειλημμένα τις ψήφους της Ελλάδας και γι’ αυτό έκαναν τα στραβά για κάποιες λάθος συμπεριφορές. Η πώληση εξοπλισμών στη μικρή χώρα, που τελεί υπό την προστασία του ΝΑΤΟ και εδώ και μερικές δεκαετίες δεν απειλείται πλέον από την Τουρκία, ήταν χονδροειδής κοροϊδία. Η γερμανική κυβέρνηση θα έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη γι’ αυτό. Ότι η χώρα δεν εκπλήρωνε τις προϋποθέσεις για να πάρει το ευρώ, το παραδέχονται ήδη σχεδόν όλοι οι εμπλεκόμενοι.

Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θα πρέπει να σκεφτούν καλά πολλές φορές πώς αντιμετώπισαν ιστορικά την Ελλάδα. Η παράδοξη αποστολή ενός βαυαρού βασιλιά τον 19ο αιώνα, κυρίως όμως η γερμανική τρομοκρατία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βαραίνουν την ιστορική μνήμη. Ποιος Γερμανός έχει συνειδητοποιήσει ότι μεταξύ 1939 και 1945, τηρουμένων των αναλογιών, πέθαναν περισσότεροι Έλληνες από Γερμανούς; Ένας στους 14 Έλληνες σκοτώθηκε, ενώ σκοτώθηκε ένας στους 15 Γερμανούς. Ο αριθμός των θυμάτων μεταξύ πολιτών ξεπερνά στην Ελλάδα κατά πολύ τον αριθμό των σκοτωμένων στρατιωτών.

Παρ’ όλα αυτά το αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ για γερμανικές επανορθώσεις από τη Γερμανία είναι λάθος. Με τη Συνθήκη του Λονδίνου τη δεκαετία του ’50 οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου διδάχτηκαν ότι ο στραγγαλισμός της Συνθήκης των Βερσαλλιών μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν καταστροφικός. Ο ΣΥΡΙΖΑ αναζητεί τον εχθρό, που θα του κάνει πιο εύκολη τη ζωή. Φυσικά και είναι συνυπεύθυνο το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα για την καταστροφή, αλλά μετά το κούρεμα του χρέους η Ελλάδα είναι για τις χρηματαγορές, πέραν της Αθήνας και της Κύπρου, επικίνδυνη μόνο λόγω του κινδύνου μετάδοσης και όχι επειδή κάποιος θα ήθελε να κερδίσει μερικά ευρώ από τη χώρα.

Στην τραγωδία ανήκει και η κάθαρση. Σε μερικές θεατρικές παραστάσεις οι θεατές πρέπει να βιώσουν αυτή την κάθαρση. Αλλά στην παρούσα ελληνική τραγωδία είμαστε όλοι συντελεστές, και όχι κοινό. Η κάθαρσή μας μπορεί να είναι μόνον ένα είδος αμοιβαίας ή κοινής θεραπείας. Γιατί, αν αφήσουμε την τραγωδία να εξελιχθεί, τότε θα γελάσουν μόνον οι θεοί (ίσως και οι Κινέζοι). Επομένως, άσχετα με τον διάβολο ή τον Βελζεβούλ, τη Σκύλλα ή τη Χάρυβδη, τον Σαμαρά ή τον Τσίπρα, νικητές στις εκλογές: Εμείς πρέπει

να κάνουμε μια νέα αρχή. Εμείς, οι Έλληνες και οι Γερμανοί και όλοι οι Ευρωπαίοι, δεν πρέπει να κατηγορούμε ο ένας τον άλλο. Γίνεται όμως;

Εκτός από τη γνώση του παρελθόντος, θα πρέπει να ρωτήσει και ο καθένας τον εαυτό του τι πραγματικά θέλει. Για να μαντέψουμε: Οι περισσότεροι Έλληνες θα προτιμούσαν από την αναρχία μια χώρα, στην οποία τα πλοία να φτάνουν στην ώρα τους, να υπάρχουν δουλειές και να πληρώνει ο καθένας τους φόρους του, να είναι η παραγωγικότητα σημαντικότερη από ‘τα μέσα’. Θα προτιμούσαν να είναι «πιο γερμανικές» οι συνθήκες από ό,τι είναι σήμερα. Κι οι Γερμανοί θα ήθελαν να συνεχίσουν να πηγαίνουν διακοπές στην Ελλάδα (ευχαρίστως με πλοία στην ώρα τους), να πίνουν ούζο επιτόπιας παραγωγής, κι έτσι θα ξεχνούσαν τις έγνοιές τους για το ευρώ. Οδοφράγματα, κλειστά σύνορα και βοήθεια κατά της πείνας για την Ελλάδα δεν τα θέλουν και οι δύο πλευρές. Ακούγεται στ’ αλήθεια σαν να ενδιαφερόμαστε όλοι για τα ίδια πράγματα. Πολιτικά αυτό σημαίνει ότι, άσχετα με το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές, θα πρέπει να υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση. Γι’ αυτό που στην πραγματικότητα είχε σχεδιαστεί εξαρχής: Η Ελλάδα (με βοήθεια από το εξωτερικό) να ανοικοδομηθεί και να γίνει ό,τι δεν ήταν: ένα κανονικό μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Οικονομικά αυτό σημαίνει: Δεν θα απαιτήσουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα καθόλου τόκους για τα δάνειά μας και θα ανοίξουμε την προοπτική για μερική διαγραφή του χρέους, αν η χώρα αρχίσει να αναπτύσσεται και πάλι και δεν εξαρτάται από βοήθεια πλέον. Ως μπόνους επιτυχημένης διαχείρισης, και όχι δώρο εκ των προτέρων.

Και είναι κάτι τέτοιο ηθικό; Στο κάτω-κάτω το πρόγραμμα της τρόικας εν μέρει πετάχτηκε στα σκουπίδια. Ας πούμε ότι μια ηθική, που βλάπτει τους πάντες, δεν μπορεί να είναι και τόσο ηθική. Όποιος πιστεύει ότι οι χρεοκοπημένοι Έλληνες βασικά είναι αδιόρθωτοι ή αντίστροφα ότι όλος ο κόσμος έχει συνωμοτήσει ενάντια στους φτωχούς Έλληνες, δεν θα την ακολουθήσει και θα αφήσει την τραγωδία να εξελιχθεί. Αν αποτύχει η Ελλάδα ή το ευρώ, δεν θα ξεσπάσει κατευθείαν πόλεμος. Αλλά ας θυμηθούμε την περίοδο πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή 100 χρόνια πριν. Τότε δεν έσπευσαν χαρούμενοι στην καταστροφή μόνον οι κρατούντες, αλλά και οι υπήκοοί τους. Το 1912 αυτό μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Το 2012 οι Έλληνες και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι μπορούν να ξαναγράψουν διαφορετικά την τελευταία, τρομερή πράξη της τραγωδίας.