Αρχαιολόγοι: Τα μνημεία δεν έχουν φωνή, εμείς έχουμε

Ξεπουλούν τα πάντα – 10 μνημεία «φιλέτα» στη λίστα του Υπερταμείου

 18 Ιανουαρίου 2019

Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έδωσε την Παρασκευή στη δημοσιότητα κατάλογο με 587 μνημεία και πολιτιστικά ακίνητα, τα οποία περιλαμβάνονται στα συνολικά 10.119, που με απόφαση του υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου έχουν μεταβιβαστεί στην ΕΤΑΔ ΑΕ. Η εν λόγω εταιρεία ανήκει στην Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας, πιο γνωστή ως Υπερταμείο.

Με μια σύντομη ματιά, μπορεί να εντοπίσει κανείς στον συγκεκριμένο κατάλογο τα εξής μνημεία: η Κνωσός, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, οι προμαχώνες από το Ενετικό Κάστρο του Ηρακλείου, το Κάστρο της Χίου, η Σπιναλόγκα, η Ακρόπολη της Σπάρτης, ο Τάφος του Λεωνίδα, το Βυζαντινό Κάστρο των Τρικάλων, το Φρούριο Φιρκά, τα Ενετικά Νεώρια των Χανίων, το Υστερομινωικό Νεκροταφείο των Αρμένων, η Ροτόντα (μνημείο UNESCO), η Αχειροποίητος (μνημείο UNESCO), ο Λευκός Πύργος, το ανάκτορο του Γαλέριου στην πλατεία Ναυαρίνου, το δάσος του Σέιχ Σου, το Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Ρωμαϊκό Στάδιο Αμφιθέατρο των Πατρών, το Κάστρο της Πάτρας, το Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας, ο αρχαιολογικός χώρος των Αιγών και οι βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας, ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων (μνημείο UNESCO), το Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας, ο αρχαιολογικός χώρος στο Λευκαντί στην Εύβοια, το Ακρωτήρι της Σαντορίνης, ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας, η Ηετιώνεια Πύλη στον Πειραιά.

Ενώ στις 21 Ιανουαρίου εκδικάζεται στο ΣτΕ η προσφυγή του ΣΕΑ για τη μεταβίβαση μνημείων στο Υπερταμείο, ας δούμε μερικές πληροφορίες για 10 από αυτά.

Κνωσός

Σημαντική πόλη της Αρχαιότητας, με συνεχή ζωή από τα νεολιθικά χρόνια έως και τον 5ο αιώνα π.Χ., με κύριο επισκέψιμο χώρο το μινωικό ανάκτορο. Είναι χτισμένο στο λόφο της Κεφάλας, με εύκολη πρόσβαση στη θάλασσα αλλά και στο εσωτερικό της Κρήτης. Κατά την παράδοση, υπήρξε η έδρα του σοφού βασιλιά Μίνωα. Συναρπαστικοί μύθοι, του Λαβύρινθου με το Μινώταυρο και του Δαίδαλου με τον Ίκαρο, συνδέονται με το ανάκτορο της Κνωσσού.

Κάστρο της Χίου

Το Κάστρο της Χίου εκτείνεται στα βόρεια του κέντρου της πόλης της Χίου και αποτελεί τον περιτειχισμένο πυρήνα της από την εποχή της Γενουοκρατίας και μετά. Η είσοδος γίνεται από την κύρια Πύλη (Porta Maggiore) στο νότιο άκρο του, που κατασκευάσθηκε από τους Βενετούς το 1694, και από την κατεστραμμένη σήμερα «Επάνω Πόρτα» (Portello) στη ΒΔ πλευρά του. Τα τείχη του Κάστρου χωρίζονται σε χερσαία και επιθαλάσσια, σχηματίζοντας ένα ακανόνιστο πεντάγωνο όπου ισχυροί προμαχώνες δεσπόζουν κατά μήκος των τειχών, οκτώ από τους οποίους σώζονται, άλλοι σε πολύ καλή κατάσταση και άλλοι όχι.

Σπιναλόγκα

Νησίδα που ανήκει στον νομό Λασιθίου, κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας στην Επαρχία Μεραμπέλλου. Οχυρώθηκε άριστα από τους Ενετούς τόσο από κατασκευαστικής και αρχιτεκτονικής άποψης όσο και από απόψεως αισθητικής του όλου τοπίου που και σήμερα ακόμη διατηρεί την ομορφιά του. Υπήρξε τόπος εξορίας για τους λεπρούς. Το Υπουργείο Πολιτισμού εξετάζει την κατάθεση πρότασης στην UNESCO για τη συμπερίληψη της Σπιναλόγκας στον κατάλογο με τα Παγκόσμια Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ακρόπολη της Σπάρτης

Η αποκάλυψη των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου έγινε με τις ανασκαφές της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής (1910 και εξής), οι οποίες ξανάρχισαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, κυρίως στο χώρο του θεάτρου και των καταστημάτων. Μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι το αρχαίο θέατρο, τα λείψανα των καταστημάτων, τα λείψανα της μεγάλης Βασιλικής των μέσων βυζαντινών χρόνων.

Τάφος του Λεωνίδα

Το εμβληματικό μνημείο βρίσκεται στα βόρεια της Σπάρτης. Γνωστός και σαν Λεωνίδαιον, ανεσκάφη το 1892 από τον Βαλντστάιν και είναι το μοναδικό μνημείο της Αρχαίας Αγοράς που σώζεται ως τις μέρες μας. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα, με σχήμα και μορφή ναού, που χρονολογείται πιθανότατα τον 5ο αι. π.Χ. και μεταγενέστερα. Το κτίριο, που είναι διαστάσεων 12,5×8,30 μέτρα, κατασκευάστηκε από ογκώδεις πωρόλιθους, και το εσωτερικό του ήταν χωρισμένο σε δύο θαλάμους που συγκοινωνούσαν μεταξύ τους. Ο ανατολικός, μήκους 3.15 μέτρων, είχε τη μορφή πρόναου και ήταν διακοσμημένος με κίονες. Η χρήση του κτιρίου δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι και σήμερα.

Ροτόντα

Όμοιο με το Πάνθεον της Ρώμης, το θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4ου αιώνα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και προοριζόταν για ναός του Δία. Λόγω της μη χρήσης του, μετατράπηκε επί βυζαντίου σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων και μετά την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, αφιερώθηκε στον Άγιο Γεώργιο. Συμπεριλαμβάνεται στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Λευκός Πύργος

Οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα, ο Λευκός Πύργος θεωρείται το χαρακτηριστικότερο μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ό,τι έχει απομείνει από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενιτσάρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Δάσος του Σέιχ Σου

Αποκαλούμενο και «Κεδρηνός Λόφος», το δάσος του Σέιχ Σου είναι περιαστικό δάσος της Θεσααλονίκης που εκτείνεται στις νότιες και νοτιοδυτικές πλαγιές του Χορτιάτη μέχρι και το δρόμο Επταπυργίου – Ασβεστοχωρίου. Συνιστά πνεύμονα της πόλης και χώρο αναψυχής των κατοίκων της. Η ονομασία Σέιχ Σου (στα τούρκικα, Șeyh su) μεταφράζεται σε «νερό του Σεΐχη» και προήλθε από τη βρύση που υπήρχε σε μουσουλμανικό νεκρικό μνημείο (τουρμπέ), το ερείπιο του οποίου υπάρχει ακόμα στην τοποθεσία Χίλια Δέντρα (όπως ήταν και η πρώτη ονομασία του αρχικού πυρήνα του δάσους από την εποχή της Τουρκοκρατίας).

Βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας

Οι Βασιλικοί Τάφοι των Αιγών (ή της Βεργίνας) μαζί με τις τοιχογραφίες της αρπαγής της Περσεφόνης είναι τα πρωτότυπα έργα μεγάλων ζωγράφων της αρχαιότητας που δαιτηρούνται σήμερα, μοιάζοντας με αρχαίο ταφικό τύμβο, με την επικάλυψη χώματος. Η αποκάλυψή τους έγινε το 1977, οπότε και άρχισε η συντήρησή τους. Για την προστασία των βασιλικών τάφων κατασκευάστηκε επίσης το 1993, ένα υπόγειο κτίριο που σκοπός του είναι η προστασία των αρχαίων μνημείων, καθώς διατηρεί σε σταθερό επίπεδο τις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας του περιβάλλοντος χώρου.

Παλαιό Φρούριο Κέρκυρας

Χτισμένο πάνω σε μια βραχώδη χερσόνησο με δύο χαρακτηριστικούς λόφους, αποτελεί το ανατολικό άκρο της πόλης. Η θέση της χερσονήσου βρίσκεται ανατολικά από την αρχαία πόλη της «Κόρκυρας», ανάμεσα στον κόλπο της Κέρκυρας στα βόρεια και τον όρμο της Γαρίτσας στα νότια. Η συγκεκριμένη τοποθεσία αποτελεί ιδανική επιλογή καθώς επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση στο θαλάσσιο δίκτυο και τον πλήρη έλεγχο των γειτονικών ακτών, τα υψηλά οχυρώματα σε συνδυασμό με την τεχνητή τάφρο καθιστούν αδύνατη την πρόσβαση οποιουδήποτε επιδρομέα.

Αρχαιολόγοι: Τα μνημεία δεν έχουν φωνή, εμείς έχουμε

• 

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Σήμα κινδύνου για την οριστική μεταβίβαση σημαντικών μνημείων στο Υπερταμείο βάσει της υπουργικής απόφασης Τσακαλώτου εκπέμπει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, σημειώνοντας πως έχουν ήδη μεταβιβασθεί στο Υπερταμείο και δεν έχει προωθηθεί καμία θεσμική ρύθμιση για την εξαίρεσή τους σημαντικά μνημεία, όπως η Κνωσός και τα Ενετικά Τείχη του Ηρακλείου.

Σε ανακοίνωσή τους με χαρακτηριστικό τίτλο «Τα μνημεία δεν έχουν φωνή εμείς έχουμε» οι αρχαιολόγοι από το παράρτημα Κρήτης αναφέρουν ότι «η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ (ΕΕΣΥΠ-Υπερταμείο) προχωράει σε παρέμβαση στο ΣΤΕ κατά του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και των Δημάρχων Πατρέων και Σπάρτης και υπέρ της Υπουργικής Απόφασης Τσακαλώτου, δηλαδή της μεταβίβασης μνημείων!»

Οι αρχαιολόγοι ζητούν την ακύρωση της Υπουργικής Απόφασης Τσακαλώτου, τη δημοσιοποίηση του πλήρους καταλόγου αρχαιολογικών χώρων, μνημείων, μουσείων και ακινήτων αρμοδιότητας ΥΠΠΟΑ που μεταβιβάσθηκαν στο Υπερταμείο και την άμεση κινητοποίηση όλων των φορέων, αλλά και των απλών πολιτών, για την εξαίρεση όλων των μνημείων, αρχαιολογικών χώρων, μουσείων, απαλλοτριωμένων ακινήτων και άλλων κτηρίων που χρησιμοποιούνται για αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς σκοπούς.

Η ανακοίνωση των αρχαιολόγων

«ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΦΩΝΗ ΕΜΕΙΣ ΕΧΟΥΜΕ

Μετά από τέσσερεις μήνες εξαπάτησης, θεσμικής απραξίας, προφορικών διαβεβαιώσεων και αβάσιμων κατηγοριών για υπερβολική αντίδραση από πλευράς των Ελλήνων αρχαιολόγων και διασπορά «fake news», δυστυχώς οι χειρότεροι φόβοι μας επιβεβαιώθηκαν. Η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ΑΕ (ΕΕΣΥΠ-Υπερταμείο) προχωράει σε παρέμβαση στο ΣΤΕ κατά του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και των Δημάρχων Πατρέων και Σπάρτης και υπέρ της Υπουργικής Απόφασης Τσακαλώτου, δηλαδή της μεταβίβασης μνημείων!

Μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, που καλλιέργησε δυστυχώς και η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού με δηλώσεις και υποσχέσεις που υποτιμούν τη νοημοσύνη μας, εντύπωση προκαλεί η παντελής απουσία και αδράνεια των τοπικών παραγόντων της Κρήτης που, αντί να στηρίξουν και να συμμετέχουν έμπρακτα στην προσφυγή για την διαφύλαξη των μνημείων του τόπου, αρκέστηκαν σε χλιαρές δηλώσεις, επερωτήσεις και ψηφίσματα των τριών σειρών.

Για όσους δεν το έχουν αντιληφθεί έχουν ήδη μεταβιβασθεί στο Υπερταμείο και δεν έχει προωθηθεί καμία θεσμική ρύθμιση για την εξαίρεσή τους σημαντικά μνημεία όπως: η Κνωσός (όλος ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος του Ανακτόρου  κ.α. σημαντικών μνημείων της Κνωσού. Ολόκληρη η έκταση της βίλας Αριάδνης, συμπεριλαμβανομένου του Μικρού Ανακτόρου, της Βασιλικής Έπαυλης, της Βίλα Διονύσου καθώς και της ιστορικής οικίας του Έβανς). Τα Ενετικά Τείχη του Ηρακλείου. Τα Νεώρια σε Ηράκλειο και Χανιά. Το Υστερομινωικό Νεκροταφείο των Αρμένων στο νομό Ρεθύμνου. Η Σπιναλόγκα. Τα Αρχαιολογικά Μουσεία Ηρακλείου Χανίων και Αγίου Νικολάου. Τα κτήρια των Εφορειών Αρχαιοτήτων Κρήτης συμπεριλαμβανομένων γραφείων, εργαστηρίων και αποθηκών με αρχαία και πολλά άλλα ιστορικά μνημεία, κτίρια, και αρχαιολογικοί χώροι σε όλο το νησί.

Τα παραπάνω αντιπροσωπεύουν την πανάρχαια ιστορία της Κρήτης, την εθνική μνήμη και πολιτιστική μας ταυτότητα και αποτελούν μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Διατηρήθηκαν, προστατεύθηκαν και αναδείχθηκαν με μεγάλο αγώνα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και την τοπική κοινωνία με το υστέρημα του ελληνικού λαού. Δεν ανήκουν στην εκάστοτε κυβέρνηση να τα ξεπουλάει και να τα εκχωρεί κατά βούληση.

Μετά τις πρόσφατες δηλώσεις τόσο του Υπερταμείου, όσο και του Υφυπουργού Πολιτισμού που επιμένουν ότι κανένα μνημείο δεν έχει μεταβιβασθεί, ότι η ΕΕΣΥΠ δεν διεκδικεί την κυριότητα, και ότι ο νόμος εξαιρεί αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία, μουσεία και κοινόχρηστους χώρους, υπενθυμίζουμε ότι στο νόμο 4389/2016 δεν υπάρχει πουθενά ο όρος «μνημείο» «μουσείο» ή «κοινόχρηστος χώρος». Υπάρχει όμως ο όρος «Διαχείριση» που αφορά τα περιουσιακά στοιχεία που εξαιρούνται από τη μεταβίβαση δηλ. τους αρχαιολογικούς χώρους (παρ. 4, 5 του άρθρου 196 του ν. 4389/2016). Φυσικά σε καμία δήλωση ή διαβεβαίωση των ΥΠΟΙΚ και ΥΠΠΟΑ δεν αναφέρεται ότι η ΕΕΣΥΠ δεν πρόκειται να διεκδικήσει στο μέλλον τη διαχείριση των μνημείων και των μουσείων.

Το Τοπικό Παράρτημα Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων δηλώνει την αντίθεσή του στην λεηλασία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και απαιτούμε:

1. Την ακύρωση της Υπουργικής Απόφασης Τσακαλώτου (Φ.Ε.Κ. 2320/Β/19-6-2018)και την ψήφιση νομοθετικής ρύθμισης εξαίρεσης της μεταβίβασης κάθε δικαιώματος (κυριότητας και διαχείρισης) όλων ανεξαιρέτως των μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, αλλά και όσων αποκαλύπτονται στο μέλλον συμπληρώνοντας την πολιτιστική μας κληρονομιά.

2. Την δημοσιοποίηση του πλήρους καταλόγου αρχαιολογικών χώρων, μνημείων, μουσείων και ακινήτων αρμοδιότητας ΥΠΠΟΑ που περιλαμβάνονται στην  απόφαση του ΚΥ.Σ.ΟΙ.Π. Φ.Ε.Κ. 2317/Β/19-6-2018και μεταβιβάσθηκαν στο Υπερταμείο.

3. Την άμεση κινητοποίηση και έμπρακτη εμπλοκή Δήμων, Περιφέρειας και βουλευτών όλων των κομμάτων και όλων ανεξαιρέτως των τοπικών παραγόντων αλλά και απλών πολιτών για την εξαίρεση με νομοθετική ρύθμιση από το Υπερταμείο και από τα νύχια των θεσμών, όλων των μνημείων, αρχαιολογικών χώρων, μουσείων, απαλλοτριωμένων ακινήτων και άλλων κτηρίων που χρησιμοποιούνται για αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς σκοπούς».