250 χρόνια από την μεγάλη θυσία

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΟΥΦΙΕΡΟΥ ΚΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ 1770

Περνώντας τα τελευταία Βουφραδοχώρια, Κάτω και Πάνω Κοντογόνι, φτάνει κανείς στην πίσω πλευρά του βουνού Κουφιέρος απέναντι από το Αληκοντούζι (1). Εκεί υπάρχει ένα σπήλαιο με μεγάλο ιστορικό παρελθόν. Είναι το σπήλαιο του Κουφιέρου ή σπήλαιο των Αγίων Αναργύρων όπως λέγεται σήμερα.

Στο σπήλαιο αυτό κατέφευγαν από το 1610 σε κάθε επιδρομή Τούρκων ή Αλβανών οι κάτοικοι από τα χωριά Πάνω και Κάτω Κοντογόνι, Αληκοντούζι, Παιδεμένου, Μαργέλι, Βούταινα, Ζαπάντι κ.ά. Εκεί κατέφυγαν και το 1770, στα Ορλοφικά, για να γλιτώσουν από τους μανιασμένους Αλβανούς.

Η ασφάλεια του σπηλαίου ήταν δεδομένη και όλες τις φορές τους είχε γλιτώσει από τις μεγάλες συμφορές. Σύμφωνα μάλιστα με μια παράδοση, υπόγεια στοά οδηγούσε ως κάτω, το ποτάμι Βελίκα.

Ήταν, όμως, μοιραίο την εποχή των Ορλοφικών το σπήλαιο να περάσει στην ιστορία με μια νέα θυσία του Ελληνισμού. Με τρόπο μπαμπέσικο δόθηκε πληροφορία για την ύπαρξη του σπηλαίου στους Αλβανούς, που το περικύκλωσαν και προσπάθησαν να το κυριεύσουν, αλλά απέτυχαν χάρη στην προσπάθεια των γενναίων υπερασπιστών του και το δύσβατο του εδάφους. Τότε έριξαν εύφλεκτα υλικά στο εσωτερικό, έβαλαν φωτιά και έκαψαν ζωντανούς τους περισσότερους Έλληνες που είχαν καταφύγει εκεί.

Μέχρι σήμερα οι τοίχοι του σπηλαίου είναι κατάμαυροι από τη φωτιά. Οι αγιογραφίες που υπήρχαν καταστράφηκαν. Μόνο στην κορυφή, σε κάποιο σημείο διακρίνει κανείς τις μορφές των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού. Γι' αυτό και από τότε το σπήλαιο πήρε την ονομασία «σπήλαιο Αγίων Αναργύρων».

Ο Πάνος Κοσμόπουλος, που γεννήθηκε και μεγάλωσε σ' αυτά τα μέρη, γράφει για τις αγιογραφίες του σπηλαίου που η φωτιά στη μεγάλη θυσία κατέστρεψε (2): «...ανώνυμοι αγιογράφοι έκαναν τους Άγιους προστάτες τους, στην οροφή της πελώριας Σπηλιάς. Πιάνεται η ανάσα του ανθρώπου σαν κοιτάζει προς τα πάνω και τον πιάνει ίλιγγος στη σκέψη, πως στάθηκαν ζωγράφοι δεμένοι και αιωρούμενοι στο χάος και ετελείωσαν αυτά τα αριστουργήματα πάνω στους βράχους. Κάποια πυρκαϊά αργότερα από Τούρκους επιδρομείς, που στοίχισε τη ζωή εκατοντάδων αθώων υπάρξεων, έκαψε και μαύρισε ό,τι υπήρχε εκεί εκτός από τις μορφές των δύο Αγίων Κοσμά και Δαμιανού στο ψηλότερο μέρος της Σπηλιάς και αγνάντια προς το ρέμμα που γοργοκυλάει θυμωμένο το νερό στο βάθος του βαράθρου».

Το 1923 εγκαινιάστηκε το εκκλησάκι στο εσωτερικό του σπηλαίου με προστάτες τους Αγίους Αναργύρους, Κοσμά και Δαμιανό, που εορτάζουν δύο φορές το χρόνο: την 1η Ιουλίου και την 1η Νοεμβρίου.

Το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων μέχρι το έτος 1936 λειτουργείτο από τον εκάστοτε εφημέριο της κοινότητας Παπαφλέσσα. Το έτος αυτό όμως ο παπα- Γιάννης ο Φιλόπουλος παραχώρησε τα δικαιώματα στον εφημέριο του Παλαιού Λουτρού με αντάλλαγμα εκκλησιαστικά χωράφια (3).

Κάθε 1η Ιουλίου, πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στο εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων του Κουφιέρου από τα χωριά Παπαφλέσσα, Παλαιό Λουτρό, Φλεσσιάδα, Βλάση, Μαργέλι, Μηλιώτη, Βούταινα, Πλατανόβρυση, Χορεύτρα, Αριστομένη, Μεταμόρφωση, Βλαχόπουλο κ.ά., για να τιμήσει τη μεγάλη θυσία και να προσευχηθεί στους Αγίους Κοσμά και Δαμιανό. Η γιορτή αρχίζει από την παραμονή το βράδυ, 30 Ιουνίου, με εσπερινό και αρτοκλασία και την άλλη μέρα μετά τη θεία λειτουργία ακολουθεί μεγάλο γλέντι.

Με πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού ο χώρος του σπηλαίου έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός.

Μια άποψη του ιστορικού σπηλαίου των Αγίων Αναργύρων Κουφιέρου που το 1770 έγινε χώρος θυσίας του Ελληνισμού (Σχ. Στ. Καλυβιώτης)	Το ιστορικό σπήλαιο των Αγίων Αναργύρων του Κουφιέρου με πολλά και αξιόλογα ευρήματα προϊστορικής περιόδου, θα γίνει χώρος θυσίας το 1770. (Σχ. Στ. Καλυβιώτης)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Το Αληκοντούζι φέρει σήμερα την ονομασία "Παλαιό Λουτρό" και ανήκει στην επαρχία Τριφυλίας.
2. ΠΑΝΟΥ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΥ: Περασμένα και τωρινά, κεφάλαιο «Οι Άγιοι Ανάργυροι του Κουφιέρου», Καλαμάτα 1992, σελίδες 128 και 129. Επίσης, άρθρο του ιδίου στην εφημερίδα «Σημαία», 11 lουλίου 1976.
3. Περιοδικό «Φλας της Μεσσηνίας», τεύχος 59, lούνιος 1996, σελίδα 49.