9ο Συνέδριο Περιφερειακής Ανάπτυξης

 Regional Growth Conference 2021.

9ο Συνέδριο Περιφερειακής Ανάπτυξης

Πάτρα 3-5/6 .

Θέμα : Ο νέος κώδικας τοπικών αρχών και το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων σε δήμους και περιφέρειες.

Κύριοι Σύνεδροι

Το 2021 αποτελεί την πρώτη χρονιά της τρίτης 10ετίας του 21ου αιώνα. Μπαίνουμε σταδιακά σε μια νέα εποχή. Είμαστε υποχρεωμένοι να προετοιμαζόμαστε για την ολοένα αυξανόμενη χρήση των Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνιών, για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, για τις αλλαγές στην οικονομία, την εργασία και τις κοινωνικές σχέσεις.

Η Δημόσια Διοίκηση και η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να μείνουν στον προηγούμενο αιώνα. Πρέπει να μπούμε στη νέα εποχή. Να αξιοποιήσουμε τη σύγχρονη τεχνολογία, αλλά και να αποτρέψουμε τους κινδύνους που αυτή εγκυμονεί στη διαφύλαξη των δημοκρατικών θεσμών και τις εργασιακές σχέσεις και στην προστασία της προσωπικής ζωής.

Πρέπει φυσικά να διαχειριστούμε κατά προτεραιότητα την υγειονομική κρίση και τις επιπτώσεις της στην οικονομία και στην οικονομική υγεία των Δήμων μας, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να συμβάλλουμε στους στόχους που έχουμε βάλει μαζί με τους άλλους λαούς της Ευρώπης για την Πράσινη ανάπτυξη και την Ψηφιακή πολιτική, τους στόχους που έχουν τεθεί για το 2030, για το 2050. Το οφείλουμε στα παιδιά μας, το οφείλουμε στις επόμενες γενιές.

Γι’ αυτό και πρέπει ως Δημόσια Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως το ενιαίο πολιτικο-διοικητικό σύστημα της χώρας μας, να ξεφύγουμε από τα πολιτικά συνθήματα και τις προγραμματικές επιλογές του προηγούμενου αιώνα.

Δεν μπορεί πια κάθε Δημόσιος φορέας να συνεχίσει να αποτελεί έναν αυτόνομο πύργο, αυτό που λέγεται “silos” στη βιβλιογραφία της διοικητικής επιστήμης. Δεν μπορεί κάθε Υπουργείο να φτιάχνει τους νόμους «του», ούτε να σχεδιάζει δημόσιες πολιτικές ερήμην των Περιφερειών και των Δήμων και στη συνέχεια να «εντέλλεται» την εφαρμογή τους.

Αυτοτέλεια αλλά και συνεργασία

Έχουμε ένα ενιαίο εθνικό κράτος που οργανώνεται με το αποκεντρωτικό σύστημα. Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας και το Ελληνικό Σύνταγμα κατοχυρώνουν την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά τα τρία επίπεδα της Διοίκησης (Κεντρική και Αποκεντρωμένη Διοίκηση – Περιφέρειες – Δήμοι) πρέπει να συνεργάζονται με βάση τις αρχές της εταιρικής σχέσης, της επικουρικότητας και της εγγύτητας στους πολίτες.

Οι Δήμοι δεν αποτελούν το «κατώτερο» επίπεδο του πολιτικο-διοικητικού συστήματος της χώρας, είναι το «εγγύτερο» στους πολίτες. Κεντρική Διοίκηση – Περιφέρειες – Δήμοι είναι οι οι τρεις ισότιμοι Πυλώνες της Δημόσιας Διοίκησης. Δεν είμαστε «ο τελευταίος τροχός της αμάξης», είμαστε ο τροχός με την οποία η «άμαξα» στηρίζεται στην τοπική κοινωνία και που χωρίς αυτόν η «άμαξα» κινδυνεύει να εκτροχιαστεί.

Στο πλαίσιο αυτό είναι αναγκαίο να δούμε και το θέμα των αρμοδιοτήτων Κεντρικής και Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Περιφερειών – Δήμων και συγκεκριμένα:

1ο Πριν συζητήσουμε οποιαδήποτε μεταφορά αρμοδιοτήτων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να διασφαλιστεί η χρηματοδότηση των Δήμων για να ασκήσουν τις αρμοδιότητες που ήδη έχουν. Υπενθυμίζω τη μεταφορά χωρίς πόρους το 2006 της αρμοδιότητας συντήρησης των εθνικών και των επαρχιακών οδών που διέρχονται από τις πόλεις μας. Επίσης, πρέπει να διευρυνθεί η διοικητική αυτοτέλεια των Δήμων στην οργάνωση και τη στελέχωση των υπηρεσιών τους.

2ο Πριν συζητήσουμε τη μεταφορά αρμοδιοτήτων χρειάζεται να κατοχυρωθεί θεσμικά η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον σχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών και στην εξειδίκευσή τους στο περιφερειακό και το τοπικό επίπεδο. Δεν μπορεί οι Κεντρικοί φορείς να εκπονούν ερήμην μας το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία, το Εθνικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας, το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης των Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και να μας αναθέτουν μόνον εκτελεστικές αρμοδιότητες.

3ο Αντί να συζητήσουμε τη μεταφορά μεμονωμένων αρμοδιοτήτων και μετά να ψάχνουμε τους οικονομικούς πόρους, το ανθρώπινο δυναμικό και την τεχνική υποδομή για να τις ασκήσουμε, είναι αναγκαίο να συμφωνηθεί η μεταφορά συγκροτημένων δομών στους Δήμους, άρα πακέτο αρμοδιοτήτων και

4ο Για να διασφαλίσουμε την εταιρική σχέση και την επικουρικότητα απαιτείται η διαλειτουργικότητα των συστημάτων όλων των φορέων των τριών επιπέδων της Διοίκησης, που είναι και η αναγκαία προϋπόθεση της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης.

Μεταφορά συγκροτημένων δομών στους Δήμους

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του τελευταίου Τακτικού Συνεδρίου της ΚΕΔΕ (Αθήνα, 2018):

Προτείνουμε τη διοικητική μεταφορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όλων των αποκεντρωμένων υπηρεσιών της Κεντρικής και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης που είναι χωροθετημένες σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, στην αντίστοιχη Περιφέρεια ή το Δήμο, είτε οι αρμοδιότητές τους αφορούν «τοπική υπόθεση», είτε αφορούν «αποστολή του κράτους» (οπότε θα ασκούνται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση κατ΄ εκχώρηση εξουσίας από την Κεντρική Διοίκηση).

Με τον τρόπο αυτό, η αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων συνοδεύεται από τους αντίστοιχους πόρους, διότι διασφαλίζεται η συνολική υπαγωγή των μεταφερόμενων υπηρεσιών στην πολιτική διεύθυνση της πρωτοβάθμιας ή της δευτεροβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με το σύνολο των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων και της υλικοτεχικής υποδομής τους, χωρίς να χρειαστεί η χωρική μετακίνηση του προσωπικού και της υποδομής αυτών.

Ενδεικτικά, οι κρατικές δομές που προτείνουμε να μεταφερθούν διοικητικά στην πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι οι ακόλουθες :

1. τα Κοινωνικά Ιδρύματα

2. τα Νηπιαγωγεία

3. τα Γραφεία του ΟΑΕΔ.

4. οι Δομές πρόληψης και οι Δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, περιλαμβανομένων των Κέντρων Υγείας (ιδίως των αστικού τύπου), πλην του υγειονομικού προσωπικού τους.

Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση

Πολλοί συζητούν για την ανάγκη προώθησης της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, αλλά λίγοι αντιλαμβάνονται ότι αυτό προϋποθέτει ότι έχουμε διασφαλίσει την Ψηφιακή Διοίκηση και αυτό απαιτεί τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων Κεντρικής και Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Περιφερειών – Δήμων και ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα κατά τομεακή δημόσια πολιτική.

Το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα κάθε δημόσιας πολιτικής που προτείνουμε βοηθά και όλα τα όργανα των Υπουργείων, των Περιφερειών και των Δήμων (μονομελή και συλλογικά) στη λήψη των αποφάσεών τους που αφορούν αυτή τη δημόσια πολιτική. Είναι δηλαδή ταυτόχρονα και ένα Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης (Management Information System – M.I.S.) αυτής της δημόσιας πολιτικής.

Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να έχουμε πραγματικά την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση κάθε δημόσιας πολιτικής:

➢ της δημόσιας πολιτικής Δημόσιας Υγείας,

➢ της δημόσιας πολιτικής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας,

➢ της δημόσιας πολιτικής Κοινωνικής Φροντίδας,

➢ της δημόσιας πολιτικής Εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης

➢ της δημόσιας πολιτικής Πολιτικής Προστασίας

➢ της δημόσιας πολιτικής Διαχείρισης των Αποβλήτων

Αυτό που ακούμε στο δημόσιο διάλογο ως Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση είναι απλώς η άσκηση αρμοδιοτήτων από τα τρία επίπεδα της Δημόσιας Διοίκησης, χωρίς τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας των συστημάτων τους και τη συνεργασία τους. Είναι απλώς η Πολυεπίπεδη Διοίκηση μιας δημόσιας πολιτικής, που ασκείται από το 1994 που ιδρύθηκε η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, οπότε έκτοτε έχουμε περισσότερα από δύο διοικητικά επίπεδα. [Δηλαδή είναι το Multilevel Administration και όχι το Multilevel Governance που επιδιώκουμε].

Και για να μην σπεύσει κανείς να μας πεί ότι το ζήτημα είναι τεχνικό, θέλω να τονίσω ότι είναι βαθύτατα πολιτικό, διοικητικό και επιχειρησιακό. Διότι αντί για τις ιεραρχικές σχέσεις εξουσίας των 3 επιπέδων της Διοίκησης (κεντρικό – περιφερειακό – δημοτικό επίπεδο), διασφαλίζει τις σχέσεις συνεργασίας, συντονισμού και συνέργειας των επιπέδων αυτών. Είναι μια διαφορετική πολιτική επιλογή γιατί στηρίζει την πολιτική ισοτιμία και την εταιρική σχέση. Η Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση ή θα είναι εταιρική και ψηφιακή ή δεν θα είναι Διακυβέρνηση.

Ένα παράδειγμα στο οποίο έγινε το πρώτο βήμα για την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση μιας δημόσιας πολιτικής

Προκειμένου να ολοκληρωθούν οι Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων (Ε.Ε.Λ.) των οικισμών Γ΄ προτεραιότητας, που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ 2014–2020, συμφωνήθηκε (το 2017) και υλοποιείται το ακόλουθο Πρόγραμμα:

– Υπογράφηκε Προγραμματική Σύμβαση, με συμβαλλόμενους φορείς τα Υπουργεία Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και Εσωτερικών, την ΕΝΠΕ, την ΚΕΔΕ και την ΕΔΕΥΑ, με την οποία διασφαλίστηκε η εταιρική σχέση των αρμόδιων Υπουργείων και των συλλογικών φορέων της Τ.Α.

– Εκπονήθηκε ένα Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο και 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Σχέδια με όλα τα έργα των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων (Ε.Ε.Λ.) των οικισμών, με την τεχνική βοήθεια της D.G. Regio, ώστε να υπάρχει ένα συμφωνημένο προγραμματικό πλαίσιο.

– Συγκροτήθηκε Επιτροπή Καθοδήγησης (Steering Committee) από τους εκπροσώπους των συμβαλλόμενων φορέων της Προγραμματικής Σύμβασης για την παρακολούθηση της εφαρμογής της και της εφαρμογής των 13 Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων.

– Οργανώθηκε στην ΜΟΔ Τεχνική Γραμματεία υποστήριξης της Επιτροπής Καθοδήγησης, που έχει αναλάβει τη συστηματική παρακολούθηση των έργων των Προγραμμάτων αυτών, χρησιμοποιώντας δύο Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα (το Ο.Π.Σ. του ΕΣΠΑ και την Εθνική Βάση Δεδομένων των Ε.Ε.Λ του ΥΠΕΝ).

Εκτιμώ ότι το εν λόγω «μοντέλο των λυμάτων» αποτελεί το πρώτο καθοριστικό βήμα για την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση της δημόσιας πολιτικής διαχείρισης των λυμάτων, εφόσον διαλειτουργήσουν τα δύο Ο.Π.Σ. και δημιουργηθεί το Management Information System (M.I.S.) της εν λόγω δημόσιας πολιτικής.

Κύριοι Σύνεδροι

Ελπίζω η συζήτηση για τις αρμοδιότητες Κεντρικής και Αποκεντρωμένης Διοίκησης– Περιφερειών – Δήμων να υπερβεί το κλισέ «μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων», που έχει καταντήσει πολιτικό σύνθημα χωρίς αντίκρυσμα και να μπούμε στην Ψηφιακή εποχή που διευκολύνει ουσιαστικά την εταιρική σχέση, την επικουρικότητα και τη συνέργεια των τριών διοικητικών επιπέδων προς όφελος των πολιτών και της Περιφερειακής και Τοπικής Ανάπτυξης.