Είχα την χαρά ως μελος του Συμβουλιου Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμου να υπερψηφίσω την Μουσειολογική Μελέτη του Μουσείου της Χώρας στην συνεδρίαση στις 10/6/2020 η οποία και εγκρίθηκε .
Σας παραθέτω την εγκεκριμένη μελέτη.
Όλοι ενωμένοι για την υλοποίηση του στόχου που δεν είναι άλλος απο την αναβάθμιση και ανάδειξη του Μουσείου μας .
Μουσειολογικής Μελέτης Επανέκθεσης Αρχαιολογικού Μουσείου Χώρας
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ - ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Tο Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας, αρμοδιότητας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, βρίσκεται στον Δήμο Πύλου-Νέστορος και σε απόσταση 4,5 χλμ. περίπου βορειοανατολικά του αρχαιολογικού χώρου του Ανακτόρου του Νέστορος, το οποίο αποτελεί το καλύτερα διατηρημένο μυκηναϊκό ανάκτορο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Το Μουσείο της Χώρας, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού, λειτούργησε το 1967 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα προϊστορικά μουσεία της Ελλάδας, όπου εκτίθενται τα ευρήματα ανασκαφών που διεξήγαγαν εξέχοντες αρχαιολόγοι όπως ο Σπυρίδων Μαρινάτος και ο Carl Blegen1. Τα εκθέματα του μουσείου χρονολογούνται στην πλειονότητά στους στη μυκηναϊκή περίοδο (1680-1060 π.Χ. περίπου), ενώ δεν λείπουν και εκθέματα άλλων εποχών της κλασικής αρχαιότητας.
Παρουσιάζουν ποικιλομορφία ως προς τα υλικά, τον χώρο προέλευσης, το μέγεθος και τη χρήση τους. Προέρχονται από τον λόφο του Άνω Εγκλιανού, όπου βρίσκεται το ανάκτορο του Νέστορος καθώς και από ιδιαίτερα αξιόλογες θέσεις, όπου έχουν ανασκαφεί ταφικά μνημεία, όπως μεσοελλαδικοί τύμβοι με ταφικούς πίθους, θολωτοί και θαλαμωτοί μυκηναϊκοί τάφοι αλλά και ταφές της γεωμετρικής και ελληνιστικής εποχής. Ξεχωρίζουν τα ευρήματα από ταφικά μνημεία στις θέσεις «Περιστεριά», «Βολιμίδια», «Ρούτση Μυρσινοχωρίου», «Τραγάνα», «Άγιος Ιωάννης Παπουλίων» καθώς και στον λόφο του Άνω Εγκλιανού.
Αναμφίβολα η έκθεση αποτελεί μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές σε πανελλαδικό επίπεδο για την παρακολούθηση της εξέλιξης του μυκηναϊκού πολιτισμού γενικότερα, την κατανόηση της ανακτορικής μυκηναϊκής τέχνης και της ταφικής πρακτικής στη Μεσσηνία.
Ωστόσο, σήμερα η μουσειολογική και μουσειογραφική αντίληψη της έκθεσης κρίνεται πλέον απαρχαιωμένη (μεγάλη πυκνότητα αντικειμένων, ελλιπής υπομνηματισμός, απουσία εποπτικών και ερμηνευτικών μέσων) και ως εκ τούτου η ανάγκη επανέκθεσης του αρχαιολογικού υλικού είναι επιβεβλημένη. Στόχος της ΕΦΑ Μεσσηνίας είναι η υλοποίηση της επανέκθεσης βάσει σύγχρονων μουσειολογικών και μουσειογραφικών προδιαγραφών.
Η παρούσα μουσειολογική μελέτη Επανέκθεσης έχει εκπονηθεί από το επιστημονικό προσωπικό της ΕΦΑ Μεσσηνίας.
Προβλέπεται να αναπτυχθεί σε 4 εκθεσιακούς χώρους: τις 3 αίθουσες του υφιστάμενου αρχαιολογικού μουσείου και ακόμα μία αίθουσα, που θα κατασκευαστεί ως προσθήκη στο υφιστάμενο μουσείο έπειτα από ιδιωτική χορηγία τόσο της μελέτης όσο και της κατασκευής της νέας αίθουσας.
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΧΩΡΑΣ
Όπως προαναφέρθηκε, το μουσείο στην παρούσα του κατάσταση αποτελείται από τρεις (3) αίθουσες. Στις αίθουσες αυτές, ωφέλιμης έκτασης 327,80 τ.μ., παρουσιάζονται 2660
ευρήματα ως εξής:
Αίθουσα 1
Η πρώτη αίθουσα φιλοξενεί σήμερα περί τα 950 αντικείμενα που προέρχονται από ταφικά μνημεία της Πυλίας και της Τριφυλίας. Τα εν λόγω αντικείμενα είναι ασφυκτικά και παρατακτικά τοποθετημένα σε ξύλινες παλαιού τύπου προθήκες.
Αίθουσα 2
Στη δεύτερη αίθουσα εκτίθενται περίπου 750 αντικείμενα που προέρχονται αποκλειστικά από το Ανάκτορο του Νέστορος στον Άνω Εγκλιανό. Σε αυτά περιλαμβάνονται περί τα 100 σπαράγματα τοιχογραφιών ενίοτε συγκολλημένα και με ελλιπή συντήρηση, που έχουν τοποθετηθεί σε οριζόντιες επιφάνειες έδρασης επενδεδυμένες με λινάτσα.
Αίθουσα 3
Στην τρίτη αίθουσα εκτίθενται περί τα 960 αντικείμενα που προέρχονται κυρίως από το ανακτορικό συγκρότημα του Άνω Εγκλιανού. Μεταξύ αυτών εκτίθενται επίσης περί τα 200 κτερίσματα από τάφους της ευρύτερης περιοχής, γεγονός που προκαλεί κάποια σύγχυση στον επισκέπτη.
Κεντρική ιδέα της έκθεσης
Η κεντρική ιδέα της νέας έκθεσης συνοψίζεται στον τίτλο της «Το Ανάκτορο της Πύλου και η Επικράτειά του», καθώς όλο το αρχαιολογικό υλικό του Μουσείου της Χώρας, όπως διεξοδικά αναλύεται στις επιμέρους ενότητες, υπηρετεί το συγκεκριμένο αφήγημα που αποτυπώνεται σε αυτόν.
Η νέα εκθεσιακή αφήγηση του μουσείου Χώρας επιχειρεί να εστιάσει:
• στην επιστημονική παρουσίαση των εκθεμάτων, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του εξειδικευμένου κοινού,
• στη σκιαγράφηση του τρόπου ζωής των ανθρώπων που έζησαν κατά την προϊστορική εποχή στην περιοχή της Πυλίας και της μετεξέλιξής του από περίοδο σε περίοδο και στην παρουσίαση των αιτίων που οδήγησαν σε αυτές τις αλλαγές στην κοινωνία και στον πολιτισμό
• στην προβολή της καλλιτεχνικής αξίας των αντικειμένων
• στην ανάδειξη του εκπαιδευτικού, ανθρωποκεντρικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα του Μουσείου, το οποίο εκτός από φορέας γνώσης και εμπειρίας θα λειτουργεί ως μετασχηματιστής της γνώσης που πηγάζει από το παρελθόν για την παραγωγή νέας γνώσης, χρήσιμης για το παρόν
• στην ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου του μουσείου και τη σύνδεσή του με την τοπική κοινωνία
• στην ενσωμάτωση του μουσείου στο αναπτυσσόμενο τουριστικά περιβάλλον της Πυλίας και τη δημιουργία ενός μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης βασιζόμενου σε διασυνδέσεις του Μουσείου με την τοπική κοινωνία και τους κοινωνικούς φορείς, ενώ η διασύνδεση του μουσείου με τα άλλα μουσεία της Εφορείας (Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου, Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας) θα αναδείξει τα πολιτισμικά αποθέματα της κάθε περιοχής και θα συμβάλει στην συγκρότηση της ταυτότητάς τους
• στη σύνδεσή του με τον πλούτο του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής (π.χ. καλλιέργεια ελιάς, αμπελουργία, θαλάσσιο περιβάλλον)
• στην προσπάθεια προσέγγισης της επανέκθεσης του μουσείου με το αξιακό σύστημα της αειφορίας, το οποίο προτείνει την εξισορροπημένη διαχείριση των οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών πολιτισμικών αναγκών του ανθρώπου, σύμφωνα με τις πραγματικές δυνατότητες ώστε να εξακολουθεί περιβάλλον, οικονομία, κοινωνία και πολιτισμικό πλαίσιο εντός του οποίου ζει ο άνθρωπος να είναι βιώσιμα.
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ - ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Η νέα έκθεση προτείνεται, σύμφωνα με τη μελέτη, να έχει την εξής διάρθρωση:
Η έκθεση της Αίθουσας 1 φέρει τον γενικό τίτλο «Από το Γένος στον Άνακτα» καθώς περιγράφει μέσα από τα εκθέματά της τη σταδιακή εξέλιξη της κοινωνίας στη Μεσσηνία κατά την προϊστορική εποχή, από τη ζωή στα σπήλαια και στους μικρούς οικισμούς, στη διαμόρφωση μιας έντονα ανταγωνιστικής οργάνωσης σε γένη και ισχυρές τοπαρχίες στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού.
Η εξέλιξη αυτή επιχειρείται να αποτυπωθεί μέσω των πλούσιων και ιδιαίτερων κτερισμάτων που προέρχονται από τα ταφικά μυκηναϊκά σύνολα ως μέσα επίδειξης δύναμης.
Τα εκθέματα της αίθουσας αυτής λειτουργούν ως πρόδρομος και εισαγωγή για την επόμενη αίθουσα του μουσείου στην οποία ο επισκέπτης θα κατανοήσει τη διοικητική οργάνωση και συγκρότηση της Μεσσηνίας υπό τον Άνακτα της Πύλου στον Άνω Εγκλιανό. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί επίσης στην ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος καθώς και στον καθοριστικό ρόλο που αυτά έπαιξαν στη διαμόρφωση του ιστορικού και πολιτιστικού γίγνεσθαι της περιοχής.
Μεγάλο μέρος του αρχαιολογικού υλικού της πρώτης αίθουσας προέρχεται κατά κύριο λόγο από τα υφιστάμενα εκθέματα. Επιπλέον, προστίθεται υλικό από πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή καθώς και από τις αποθήκες του Μουσείου, το οποίο διαφωτίζει περαιτέρω τις γνώσεις μας για την κατοίκηση στην περιοχή της Πυλίας κατά την προϊστορική περίοδο.
Συνολικά θα εκτεθούν περίπου 200 αντικείμενα: κεραμική, μετάλλινα αντικείμενα, λίθινα εργαλεία, έργα μικροτεχνίας όπως κοσμήματα από χρυσό και ημιπολύτιμους λίθους, μικροευρήματα από ελεφαντοστό, πήλινα ειδώλια, χαυλιόδοντες κ.λ.π. Τα αντικείμενα παρουσιάζονται τοπογραφικά, κατά θέσεις αρχαιολογικών συνόλων. Ωστόσο για να μην δημιουργείται δυσκολία στην περιήγηση, η αφηγηματική πορεία ξετυλίγεται και χρονολογικά, από τα παλαιότερα στα νεότερα εκθέματα.
Το χάλκινο στέμμα από το Ρούτση, έργο εξαιρετικής τέχνης που παρουσιάζεται για πρώτη φορά, προτείνεται να εκτεθεί στο κέντρο της αίθουσας, συνδέει την πρώτη με τη δεύτερη αίθουσα, καθώς είναι δηλωτικό της ισχυροποίησης των τοπικών γενών της Πυλίας κατά την πρώιμη μυκηναϊκή περίοδο.
Η έκθεση της αίθουσας 2 φέρει τον τίτλο, «Δεύρο και Πέρα Χώρα: η Εποχή της επικράτειας του ανακτόρου της Πύλου», ο οποίος προκύπτει από τη διαίρεση της υπαίθρου χώρας της Πύλου. Η αίθουσα 2 με τις οκτώ πλευρικές εσοχές της στους επιμήκεις τοίχους της (τέσσερις σε κάθε μακρά πλευρά) σχεδιάστηκε εξαρχής από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, ως μια συμβολική παραβολή της κάτοψης του ανακτορικού συγκροτήματος της Πύλου για να υποδεχθεί τα κινητά ευρήματα από τα δωμάτια και τους χώρους του Ανακτόρου μη διασπώντας τα ανασκαφικά συμφραζόμενα, αλλά παρουσιάζοντάς τα με εκπαιδευτικό τρόπο στο κοινό, κατά ενότητες δωματίων.
Η διάταξη αυτή προτείνεται να αξιοποιηθεί και να ενταχθεί τόσο μουσειολογικά όσο και μουσειογραφικά στη νέα μόνιμη έκθεση. Δίνεται έτσι η δυνατότητα στον επισκέπτη να αντιληφθεί και να κατανοήσει πως τα αντικείμενα από το ανάκτορο είχαν συγκεκριμένη προέλευση και λειτουργία και σχετίζονταν με την υψηλού επιπέδου οργάνωση και εξειδίκευση των εργασιών του ανακτορικού κέντρου της Πύλου.
Στην αίθουσα 2 υπολογίζεται να εκτεθούν πάνω από 400 εκθέματα, όπως αγγεία, χάλκινα, οστέινα, λίθινα και ελεφαντοστέινα αντικείμενα, σφραγιδόλιθοι, χρυσά κοσμήματα και σκεύη. Στα αγγεία περιλαμβάνονται μεγάλοι αποθηκευτικοί πίθοι, αμφορείς και πιθαμφορείς αλλά και διάφορα χρηστικά αγγεία από τις σκευοθήκες του Ανακτόρου (κύλικες, πρόχοι, αμφορείς, κύπελλα, αρύταινες, χύτρες σε ποικίλα μεγέθη).
Τα εκθέματα παρουσιάζονται ανά ενότητες με βάση κυρίως τα διαμερίσματα του ανακτόρου όπου βρέθηκαν, συνοδευόμενα από επιλεγμένα τμήματα τοιχογραφιών, τα οποία σε συνδυασμό με το κατάλληλο εποπτικό και πληροφοριακό υλικό θα παρουσιάζουν πτυχές από την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του συγκροτήματος με τις μινωικές επιδράσεις καθώς και τη σύνθετη λειτουργία του ως έδρα της διοίκησης και της οικονομίας. Στην ίδια ενότητα της 2ης αίθουσας θα σχολιάζονται και αντιπροσωπευτικά εκμαγεία των πήλινων πινακίδων γραμμικής Β ́ γραφής που παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την οικονομία, τη διοίκηση, τη γεωγραφική και χωροταξική διάρθρωση της μεσσηνιακής επικράτειας.
Στην ενότητα 2.3 (Ο οίκος των Νηλειδών. Το Νοτιοδυτικό Κτίριο) ο επισκέπτης πληροφορείται για τη γενεαλογία της Πύλου και το χώρο των ιδρυτών της δυναστείας.
Άξιο αναφοράς είναι επίσης στην ενότητα 2.4 το σύνολο κεραμικής μοναδικής αξίας, που περιλαμβάνει περίπου 7000 αγγεία, από τις σκευοθήκες 18-22 που περιλαμβάνει τα καλά επιτραπέζια αγγεία και τα σκεύη σερβιρίσματος του Ανακτόρου6 – οι σκευοθήκες χωροθετούνται πλησίον της Αίθουσας του Θρόνου, του πιο επίσημου χώρου του Ανακτόρου.
Ο τίτλος της αίθουσας είναι «Το Μέγαρο του Άνακτος- Η μεγάλη ζωγραφική πέρα από το χρώμα» και παρουσιάζονται εδώ έργα τέχνης και αντικείμενα που σχετίζονται με τον άνακτα, τους συμβολισμούς του και τις εξουσίες του.
Η 3η αίθουσα του Μουσείου, επίσης σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Πάτροκλο Καραντινό, παραπέμπει «στην Αίθουσα του Θρόνου» του Ανακτόρου της Πύλου, είναι αντίστοιχης σχεδόν κάτοψης και έχει ανάλογες διαστάσεις με αυτήν. Διαθέτει στο μέσο υπερυψωμένο φωταγωγό ανάμεσα σε τέσσερις κολόνες , ώστε να μεταφέρεται η τρισδιάστατη αίσθηση της επιβλητικής αίθουσας του θρόνου και ως προς τον τρόπο αερισμού αλλά και φωτισμού, προκειμένου να εμποτίσει τα μουσειακά αντικείμενα με αντίστοιχα νοήματα και αξίες.
Οι τέσσερις (4) ενότητες εισάγουν τον επισκέπτη στον ποικίλο τοιχογραφικό διάκοσμο του ανακτόρου και σε χαρακτηριστικά ευρήματα από τους επισημότερους χώρους του που ήταν το τριμερές μέγαρο (αποτελούμενο από την πρόστυλη στοά, τον πρόδομο και το δόμο).
Στην αίθουσα 3 υπάρχει η τριποδική τράπεζα προσφορών μινωϊκού τύπου, που ήταν προορισμένη για τις βασιλικές προσφορές.
Στην αίθουσα 3 αναμένεται να εκτεθούν περί τα 50 εκθέματα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται, πέραν των σπαραγμάτων τοιχογραφιών, χαρακτηριστικά ευρήματα της αίθουσας του θρόνου, όπως τεμάχια χρυσού, ελεφαντοστού, ορείας κρυστάλλου και στεατίτη και αγγεία χαρακτηριστικά των τελετουργικών πράξεων.
Ο τίτλος της έκθεσης αίθουσας 4 είναι «Από τον Κόσμο των Νεκρών της Πύλου Ἐν Πύλω, ἐν Νεκυέσσι (Ιλ. Ε 397)». Ο επισκέπτης εισέρχεται στην 4η Αίθουσα έχοντας προηγουμένως περιηγηθεί στα ευρήματα από το Ανάκτορο της Πύλου, όπως αυτά παρουσιάζονται στην 2η και 3η αίθουσα. Η είσοδός του στην 4η αίθουσα παραπέμπει στην αποχώρησή του από ανακτορικό συγκρότημα προκειμένου να ξεκινήσει την περιήγησή του στα ταφικά μνημεία του Εγκλιανού.
Η εκθεσιακή ροή της 4ης Ενότητας αφενός αναδεικνύει τον Εγκλιανό και την Πύλο ως ένα δυναμικά αναπτυσσόμενο μυκηναϊκό κέντρο άμεσα συσχετιζόμενο με το Ανάκτορο. Επιπλέον, η εκθεσιακή ροή στις ενότητες της 4ης αίθουσας διαμορφώνεται με κριτήριο τόσο την τοπογραφική ένταξη των ταφικών μνημείων στον λόφο του Εγκλιανού και στην περιοχή εγγύς αυτού αλλά και βάσει της χρονικής τους ακολουθίας.
Η 4η Ενότητα της επανέκθεσης είναι αλληλένδετη τόσο με την Εκθεσιακή Ενότητα της 1ης Αίθουσας όσο και με τις υπόλοιπες εκθεσιακές ενότητες της 2ης και 3ης Αίθουσας. Αναδεικνύει το πνεύμα και την ιδεολογία του πρώιμου Κρητομυκηναϊκού κόσμου, όπως συμβαίνει και στην εκθεσιακή Ενότητα της 1ης Αίθουσας.
Τα αντικείμενα της αίθουσας 4 που έχουν επιλεγεί να εκτεθούν είναι περίπου 365: κυρίως κεραμική, μικροτεχνία
Αναλυτικότερα:
ΕΝΟΤΗΤΑ 4.1. Μνήμες αθανάτων. Ο Θολωτός τάφος V Βαγενά.
Στην Ενότητα 4.1. παρουσιάζονται κτερίσματα από τον επονομαζόμενο Θολωτό Τάφο Βαγενά, του οποίου η χρήση ξεκινά κατά τη μετάβαση από τη ΜΕ στην ΥΕ περίοδο ενώ ως μνημείο κατά μια άποψη θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει μια πρώιμη μορφή θολωτού τάφου χαρακτηριζόμενου και ως ταφικού κύκλου.
ΕΝΟΤΗΤΑ.4.2. Η Εποχή των Θολωτών τάφων του Εγκλιανού.
Στην Ενότητα 4.2 παρουσιάζονται ευρήματα και σχετικό εποπτικό υλικό από τους θολωτούς τάφους του Εγκλιανού, των οποίων η χρήση συμπίπτει για κάποιο χρονικό διάστημα τόσο με τον Τάφο Βαγενά όσο και με τον λακκοειδή τάφο του Γρύπα Πολεμιστή.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4.3. Άφθιτον κλέος. Ο τάφος του Γρύπα-Πολεμιστή.
Εδώ παρουσιάζονται για πρώτη φορά και με αυξημένα ερμηνευτικά μέσα τα περίφημα κτερίσματα ενός πανίσχυρου εξωστρεφή άνδρα του Εγκλιανού, που έζησε πολυτελώς και γεμάτος εμπειρίες από την επαφή του με τη μινωική Κρήτη και τον Αιγαιακό κόσμο. Ενταφιάστηκε μόνος με πολλές τιμές και με ιδιαίτερα πολύτιμα κτερίσματα σε έναν λακκοειδή τάφο και όχι μαζί με άλλους νεκρούς μέσα σε κάποιον από τους όμορους θολωτούς τάφους. Μέσα από αυτή την ενότητα γίνεται άμεσα αντιληπτός ο βαθμός ανάπτυξης του Εγκλιανού στους πρώιμους μυκηναϊκούς χρόνους, που προσελκύει τόσο ισχυρές προσωπικότητες.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4.4. Η Εποχή των Θαλαμωτών Τάφων του Εγκλιανού. Ομάδες Τσάκαλη, Κοντού, Κοκκέβη.
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται ευρήματα από ένα νεκροταφείο των θαλαμωτών τάφων, που αναπτύσσονται σε επιμήκη συστάδα στις παρυφές του λόφου. Πρόκειται για ένα διαφορετικό είδος ταφικών μνημείων, των οποίων τα κτερίσματα καλύπτουν σχεδόν όλο το εύρος της μυκηναϊκής περιόδου και παρουσιάζονται σε τρεις υποομάδες: Τσάκαλη, Κοντού, Κοκκέβη. Η ερμηνευτική προσέγγιση της ενότητας επιχειρεί να ιχνηλατήσει τις αλλαγές, που σημειώνονται σταδιακά στην Πυλιακή οικονομία και κοινωνία παράλληλα με την ανακτορική δραστηριότητα στην κορυφή του Εγκλιανού.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4.5. Η νεκρόπολη των Βολιμιδίων. Οι μυκηναϊκοί χρόνοι.
Στην Ενότητα 4.5. παρουσιάζονται σε επιμέρους υποομάδες ανά συστάδα τάφων τα ευρήματα, που χρονολογούνται στην Υστεροελλαδική περίοδο και που καταδεικνύουν πτυχές της καθημερινότητας ενός οικιστικού κέντρου εξαρτώμενου από την ανακτορική Πύλο.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4.6. Παλαίπυλος. Από τους Γεωμετρικούς έως τους Ρωμαϊκούς χρόνους.
Η ενότητα αυτή αποτελεί ουσιαστικά συνέχεια της προηγούμενης καθώς παρουσιάζονται ευρήματα από το νεκροταφείο των Βολιμιδίων, σε μια περιοχή, που έχει ταυτισθεί από τον Μαρινάτο με την Παλαιά Πύλο (Παλαίπυλο), πόλη που κατά τον Στράβωνα βρισκόταν κάτω από το όρος Αιγάλεον. Τα ευρήματα μολονότι προέρχονται από μυκηναϊκούς τάφους χρονολογούνται από τη Γεωμετρική έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο. Η επανάχρηση των μυκηναϊκών ταφικών μνημείων συνδυάστηκε με την τέλεση πράξεων προγονολατρείας και ηρωολατρείας κατά τους ιστορικούς χρόνους και καταδεικνύει το αμείωτο οικιστικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον της περιοχής σε εύρος πολλών γενεών.
Σε αυτή την ενότητα περιλαμβάνονται επιλεγμένα ευρήματα από μυκηναϊκά ταφικά μνημεία της δυτικής Μεσσηνίας, τα οποία ωστόσο χρονολογούνται στους ιστορικούς χρόνους.
Γενικά για την αίθουσα 4:
• Τα εκθέματα που παρουσιάζονται στην 4η Ενότητα και που προέρχονται κυρίως από τους θολωτούς τάφους και από τον λακκοειδή τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» χαρακτηρίζονται από ποικιλία τόσο ως προς τα υλικά κατασκευής τους όσο και ως προς την χρήση τους. Εκτός από την κεραμική ξεχωρίζουν αντικείμενα από χρυσό, χαλκό, ελεφαντόδοντο και από πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους, που πιστοποιούν και συμβολίζουν το κύρος και την υπεροχή των ιδιοκτητών τους (ξίφη και λοιπά όπλα, χρυσά δαχτυλίδια, περίτεχνοι σφραγιδόλιθοι, κοσμήματα), με εμφανείς τις μινωικές επιρροές στην τέχνη, τις τεχνικές και την εικονογραφία.
• Στο νεκροταφείο των θαλαμωτών τάφων του Εγκλιανού μέσω της απουσίας πολλών πολυτελών αντικειμένων κύρους (συγκριτικά με τα περιεχόμενα των προγενέστερων τάφων) απεικονίζεται η θεώρηση της μετάβασης του ενδιαφέροντος από τα άτομα και τον πλούτο τους σε τάσεις για διαχείριση παραγωγής και διακίνησης προϊόντων μέσω ενός ιεραρχημένου επιτελείου με κέντρο αναφοράς ξανά το Ανάκτορο της Πύλου στην κορυφή του Εγκλιανού.
• Στην 4η Ενότητα παρουσιάζονται επίσης αντιπροσωπευτικά δείγματα κεραμικής ύστερων κλασικών και ελληνιστικών χρόνων από θολωτούς και θαλαμωτούς τάφους της δυτικής Μεσσηνίας για να υπενθυμίζουν τη νέα πολιτειακή και εθνολογική πορεία της Μεσσηνίας κατά του χρόνους αυτούς.
• Συνολικά, σε αυτή την αίθουσα επιχειρείται να παρουσιαστεί συμπυκνωμένα το πανόραμα του μυκηναϊκού κόσμου στη δυτική Μεσσηνία καθώς και ο απόηχός του στους επόμενους αιώνες. Ο επισκέπτης έχοντας αντιληφθεί πλέον μέσα από τα δώρα των νεκρών το πνεύμα και την ιδεολογία μιας καινοτόμου εποχής εξερχόμενος από την 4η αίθουσα και περνώντας ξανά μέσα από τις προηγούμενες αίθουσες και τελικά στην έξοδο του μουσείου επιστρέφει στον κόσμο των ζωντανών για να αναλογιστεί πλέον πολυδιάστατα τα επιτεύγματα των προγόνων του. Γοητευμένος από το θαυμαστό ταξίδι των ανθρώπων της δυτικής Μεσσηνίας στον τόπο και στον χρόνο εμπνέεται πλέον για το ξεχωριστό ταξίδι της καρδιάς του στη σύγχρονη εποχή.
ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
Στη Μουσειολογική μελέτη που έχει υποβάλει η ΕΦΑ Μεσσηνίας, δεν συμπεριλαμβάνεται διακριτό κεφάλαιο στο οποίο να αναπτύσσονται τα ερμηνευτικά μέσα της πρότασης επανέκθεσης. Ωστόσο, διάφορες αναφορές και προτάσεις γίνονται καθόλη την ανάπτυξη της μελέτης. Ακολουθούν συνοπτικά ορισμένες από αυτές τις προτάσεις:
• Στο πλαίσιο της πρώτης ενότητας προτείνεται η δημιουργία σύντομου video στο οποίο θα παρουσιάζεται διαχρονικά η ιστορία της Χώρας μέσα από φωτογραφίες και εικονογραφικό υλικό. Το εν λόγω video, το οποίο θα επιχειρεί να συνδέσει το Μουσείο με την τοπική κοινότητα, προτείνεται να παρουσιάζεται στην αρχή της έκθεσης, ενδεχομένως στην είσοδο.
• Με τη χρήση εποπτικού και φωτογραφικού υλικού, ενδεχομένως και ψηφιακού, προτείνεται να ενημερωθεί ο επισκέπτης για το «Γεωμορφολογικό και Κλιματολογικό περιβάλλον» της περιοχής. Εδώ θα αναλύεται η ιδιαιτερότητα της γεωγραφικής θέσης της Δ. Μεσσηνίας στο ευρύτερο αιγαιακό και μεσογειακό περιβάλλον καθώς και ο καθοριστικός της ρόλος στη διαμόρφωση της πολιτισμικής της ταυτότητας.
• Στην Αίθουσα 2 προτείνεται να ενισχυθεί η σύνδεση της αίθουσας με κάποιον νοηματικό σύνδεσμο με τον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο του Ανακτόρου (π.χ. μέσω κάποιας επιδαπέδιας προβολής) που θα «σπάει» το μουσειακό κέλυφος και υποσυνειδησιακά θα συνδέει τον επισκέπτη με το υλικό αρχιτεκτόνημα, το ίδιο το Ανάκτορο, εφόσον θα εκτίθενται εκεί ευρήματα από διάφορους χώρους αυτού.
• Επίσης στην ίδια αίθουσα προτείνεται η δημιουργία τράπεζας πληροφόρησης στα αριστερά της εισόδου από τον επισκέπτη, χωρίς όμως να αναφέρεται το περιεχόμενο αυτής.
• Επίσης στην ίδια αίθουσα, και όσον αφορά στην υποενότητα 2.4 (Συμπόσια και Εορτές. Οι Σκευοθήκες) προτείνονται ορισμένα μουσειογραφικά στοιχεία που θα προσφέρουν περισσότερη πληροφόρηση και καλύτερη κατανόηση των εκθεμάτων:
Επειδή η τράπεζα προσφορών δεν εκτίθεται στο Α.Μ.Χ. προτείνεται η παρουσίαση των ειδικών πληροφοριών που την αφορούν να μπουν σε ξεχωριστό συρτάρι κάτω από τη συγκεκριμένη προθήκη της ενότητας. Τραβώντας το συρτάρι ο επισκέπτης (που εξωτερικά θα φέρει ειδική σήμανση) θα μπορεί να γνωρίσει και αυτήν την ειδικότερη πληροφορία που θα συνοδεύεται από σχέδια ημερολογίων, και φωτογραφικό υλικό.
Προτείνεται στις σκευοθήκες και όπου υπάρχουν μικρά χρηστικά ή μαγειρικά σκεύη η μέγιστη ανάπτυξη σε ύψος των προθηκών, ώστε να εκτεθεί σε περισσότερα του ενός επίπεδα ο μέγιστος αριθμός. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να δηλωθεί ο πλούτος των σκευών του ανακτόρου που υπήρχε διαθέσιμος για μεγάλα συμπόσια ή εορτές. Τέλος, ως πρόσθετο πεδίο πληροφόρησης για τον επισκέπτη μπορούν επίσης σε ξεχωριστό συρτάρι πληροφόρησης κάτω από τις προθήκες της ενότητας να μπουν και κάποιες πληροφορίες με τους αριθμούς των σκευών που αναφέρονται παραπάνω και εντυπωσιάζουν καθώς και πρόσθετο φωτογραφικό υλικό των σκευοθηκών από το αρχείο των Ανασκαφών με εκατοντάδες αγγεία στο εσωτερικό τους.
• Ονόματα αγγείων από το αρχείο Γραμμικής Γραφής Β: Στο αρχείο Γραμμικής Γραφής Β ́ της Πύλου διασώθηκαν 13 ονομασίες αγγείων. Προτείνεται πάλι ως επιπλέον πληροφορία τοποθετημένη σε ξεχωριστό συρτάρι ενημέρωσης να υπάρχουν κάτω από τις προθήκες των σκευοθηκών 18-22 τα ιδεογράμματα των αγγείων και η ονομασία που παράγουν, σαν ένα παιχνίδι-πρόκληση, ώστε ο επισκέπτης να αναζητήσει τους τύπους των συγκεκριμένων αγγείων στις προθήκες του νέου Μουσείου.
• Διατροφικές συνήθειες των Μυκηναίων της Πύλου: μέσα από το αρχείο των πινακίδων της Γραμμικής Γραφής Β’ αλλά και από τα οργανικά κατάλοιπα εξάγονται συμπεράσματα για τις ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες των Μυκηναίων που θα μπορούσαν αποτελέσουν ξεχωριστή πληροφορία, πάλι παρουσιασμένη σε ειδικό συρτάρι κάτω από τις προθήκες των Σκευοθηκών.
• Στην Ενότητα 2.6 (Αρωματικά έλαια. To Διαμέρισμα με το Λουτρό.) προτείνεται, σύμφωνα με τη μουσειολογική μελέτη, να υπάρχει εποπτικό υλικό που θα ενημερώνει για τα συστατικά με τα οποία ήταν αρωματισμένο το λάδι10 και τα οποία αναφέρονται σε ορισμένες πινακίδες που βρέθηκαν στο δωμάτιο 38 του διαμερίσματος με το λουτρό.
• Στην Ενότητα 3.4 (Τοιχογραφίες και ευρήματα από την αίθουσα του θρόνου) προτείνεται στη μουσειολογική μελέτη η περιήγηση του επισκέπτη να συνοδεύεται από μουσικούς ήχους, όπως αρχαίων έγχορδων οργάνων που θα δημιουργούν ευχάριστο περιβάλλον, ώστε η διαδικασία της γνώσης να γίνεται μία βιωματική εμπειρία και ταυτόχρονα για να υπάρχει ενεργητική διασύνδεση του επισκέπτη με το απεικονιζόμενο θέμα του συμποσίου στην αίθουσα του θρόνου.
Όσον αφορά στις ενότητες της αίθουσας 4, για καθεμία από αυτές προτείνονται ως ερμηνευτικά μέσα:
- φωτογραφικές απεικονίσεις από την ανασκαφή του μνημείου καθώς και γραφιστικές απεικονίσεις επιλεγμένων ευρημάτων του τάφου (Ενότητα 4.1)
- φωτογραφικές απεικονίσεις του τάφου κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του καθώς και γραφιστικές και σχεδιαστικές απεικονίσεις χαρακτηριστικών σκηνών από τα χρυσά δαχτυλίδια, τους σφραγιδόλιθους και από το ελεφαντοστέινο πώμα πυξίδας με την απεικόνιση γρύπα και λιονταριού (Ενότητα 4.3)
- φωτογραφικές και σχεδιαστικές αποτυπώσεις των μνημείων καθώς και γραφιστικές απεικονίσεις χαρακτηριστικών διακοσμητικών μοτίβων των αγγείων (Ενότητα 4.4.)
- εισαγωγικό κείμενο, φωτογραφικό, εποπτικό και ψηφιακό υλικό στο οποίο ο επισκέπτης θα ενημερώνεται για το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Βολιμιδίων, τις ιδιαιτερότητές του, τις ταφικές πρακτικές που λάμβαναν χώρα σε αυτό καθώς και για τους θαλαμωτούς τάφους (Ενότητα 4.5)
• Στην 4η Ενότητα/Αίθουσα προβλέπεται επίσης η τοποθέτηση επιτραπέζιας διαδραστικής τράπεζας πληροφόρησης, στην οποία θα συμπεριληφθεί υλικό σχετιζόμενο με το χρονικό της αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή. Θα παρέχονται επίσης περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με το σύνολο των εκθεμάτων και τις θέσεις που βρέθηκαν και θα επιχειρείται μια συγκριτική θεώρησή τους με άλλες θέσεις της Μεσσηνίας αλλά και του ευρύτερου Αιγαιακού χώρου εμπλουτισμένη με στοχευμένο οπτικοακουστικό υλικό.
• Η παρεχόμενη πληροφορία θα είναι διαβαθμισμένη ώστε να παρέχεται τόσο η άμεση και ευσύνοπτη πληροφόρηση όσο και η πιο στοχευμένη και εξειδικευμένη για ειδικές ομάδες κοινού.
• Συμπληρωματικά, για την 4η Ενότητα της επανέκθεσης προτείνεται η χρήση επιτοίχιας μεγάλου μεγέθους οθόνης αφής με εποπτικό υλικό, που θα περιλαμβάνει φωτογραφικές απεικονίσεις του λόφου του Εγκλιανού και του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος αλλά και την παρουσίαση χαρακτηριστικών ευρημάτων από τους τάφους με τη μορφή τρισδιάστατων μοντέλων και με δυνατότητα διαδραστικής παρατήρησης από τον επισκέπτη.
• Τα αγγεία που δεν πρόκειται να εκτεθούν στην επανέκθεση, προτείνεται σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο ποσοστό να αποθηκευθούν σε ράφια ή συρτάρια στο κάτω μέρος των προθηκών, ώστε να μπορούν να αξιοποιούνται σε εκπαιδευτικές και ερευνητικές δράσεις, ως ένα είδος επισκέψιμων «ανοικτών» αποθηκών.
ΚΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΧΩΡΑΣ
Ή
Μια Μεσσηνιακή εκδοχή του γεφυριού της Άρτας
Η θέση των μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου Χώρας
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας, ένα από τα πλέον σημαντικά αρχαιολογικά προϊστορικά μουσεία της χώρας μας, ιδρύθηκε το 1969 προκειμένου να φιλοξενήσει τα ευρήματα του Ανακτόρου του Νέστορα που προέκυψαν από την αρχαιολογική σκαπάνη των αρχαιολόγων Σπύρου Μαρινάτου και Carl Blegen στον λόφο του Εγκλιανού, μόλις τρία χιλιόμετρα δυτικά της Δημοτικής Κοινότητας Χώρας.
Μισό αιώνα τώρα, το Αρχαιολογικό Μουσείο αποτελεί σημείο αναφοράς για τη Χώρα και τους κατοίκους της, αλλά και πόλο έλξης επισκεπτών δεδομένου ότι φιλοξενεί μοναδικά ευρήματα που χρονολογούνται από την Εποχή του Χαλκού και τη Μυκηναϊκή Περίοδο.
Στα πενήντα δύο χρόνια ζωής του, ενώ πολλά πράγματα έχουν αλλάξει, το Μουσείο εξακολουθεί να παραμένει σημείο αναφοράς για τον τόπο μας. Αυτό που έχει αλλάξει είναι η διαγνωσμένη ανάγκη για την ανακατασκευή του κτηρίου, αφού πλέον δεν ανταποκρίνεται στην αποστολή του αλλά ούτε και στη σύγχρονη αντίληψη περί διαλόγου με την κοινωνία.
Η παλιά και αναχρονιστική κατασκευή, ο περιορισμένος χώρος για τα εκθέματα, η απαρχαιωμένη μουσειολογική και μουσειογραφική αντίληψη της έκθεσης και τα ζητήματα ασφάλειας, είναι θέματα που θα έπρεπε να είχαν λυθεί εδώ και χρόνια, ώστε το Μουσείο να συνεχίσει να διατηρεί την παλιά του αίγλη, αυξάνοντας μάλιστα την επισκεψιμότητά του με την έκθεση και των πρόσφατων ευρημάτων από τον τάφο του αρχαίου πολεμιστή και των θολωτών τάφων.
Ανταποκρινόμενη, έστω με καθυστέρηση, η Δημοτική Αρχή ξεκίνησε τις διαδικασίες κτηριακής αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του Μουσείου, προκειμένου να το εντάξει σε πρόγραμμα χρηματοδότησης το οποίο έγινε δυο φορές, για να ακολουθήσει και τις δυο η απόρριψη του έργου! Η αιτιολόγηση της απόρριψης, τουλάχιστον τη δεύτερη φορά, δείχνει απαράδεκτη προχειρότητα από την πλευρά των υπευθύνων, που εγείρουν σοβαρούς προβληματισμούς σε μας αλλά και στην τοπική κοινωνία, για το κατά πόσο υπάρχει πρόθεση να γίνει τελικά αναβάθμιση του Μουσείου.
Ως μέλη του Κοινοτικού συμβουλίου Χώρας ενστερνιζόμαστε τη σύγχρονη αντίληψη που θέλει την πολιτιστική μας κληρονομιά να αποτελεί ατμομηχανή αλλά και καταλύτη της βιώσιμης ανάπτυξης. Πολύ δε περισσότερο όταν η Δημοτική Κοινότητα Χώρας στηρίζεται οικονομικά σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή ελαιολάδου, προϊόν με χιλιετή παρουσία στη Μεσσηνία και με εξέχουσα σημασία στο βασίλειο του Νέστορα .
Το Αρχαιολογικό Μουσείο δεν είναι για εμάς μόνο ένα κτήριο που φιλοξενεί τον ανεκτίμητο και με διεθνή ακτινοβολία αρχαιολογικό πλούτο του τόπου μας, αλλά ένα ορόσημο που μπορούμε να αξιοποιήσουμε δημιουργικά, συνδέοντάς το με την τοπική οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη.
Για τους παραπάνω λόγους και ταυτόχρονα προς αποκατάσταση της αδικίας που λαμβάνει χώρα στον τόπο μας εδώ και μια δεκαετία, καλούμε άμεσα όσους εμπλέκονται να πράξουν με τη δέουσα σοβαρότητα, ώστε να γίνει ένταξη της μελέτης και να χρηματοδοτηθεί η κτηριακή αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός του Μουσείου, που σε συνδυασμό με τις δικές μας προσπάθειες θα συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη του τόπου μας.
Πρόσκληση του ΠΕΠ Πελοποννήσου για το Μουσείο Χώρας υπέγραψε ο περιφερειάρχης Π. Νίκας
Δημοσιοποιήθηκε από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, με δικαιούχο το υπουργείο Πολιτισμού και τους φορείς του, πρόσκληση που υπέγραψε ο περιφερειάρχης Παναγιώτης Νίκας για την υποβολή προτάσεων στο ΠΕΠ με αντικείμενο την ενίσχυση της ελκυστικότητας χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς και συγκεκριμένα μουσειακών και πολιτιστικών υποδομών.
Η συγχρηματοδοτούμενη δημόσια δαπάνη ανέρχεται σε 3.000.000 ευρώ και οι προτάσεις υποβάλλονται μέσω του ΟΠΣ ΕΣΠΑ (στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://logon.ops.gr/) από την ερχόμενη Τρίτη 15 Ιουνίου στις 8 το πρωί μέχρι και την Παρασκευή 16 Ιουλίου στις 2 το μεσημέρι.
Στη χρηματοδότηση της νέας αυτής πρόσκλησης αναμένεται να ενταχθούν το Μουσείο Χώρας στη Μεσσηνία καθώς και το αρχοντικό Αντωνόπουλου στη Δημητσάνα, στην Αρκαδία.
Η παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται αφορούν στη λειτουργική αναβάθμιση (ολοκλήρωση μόνιμων εκθέσεων) μουσειακών υποδομών, στον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση του εξοπλισμού μουσείων και πολιτιστικών κτηρίων, καθώς και στη βελτίωση του επιπέδου των προσφερόμενων υπηρεσιών στους εν λόγω χώρους.
Επίσης, αφορούν στην αποκατάσταση κτηρίων μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας που κατά προτεραιότητα εντοπίζονται σε ιστορικά κέντρα πόλεων και εξασφαλίζουν την αναπτυξιακή λειτουργικότητά τους.
Τέλος, υποστηρίζονται δράσεις δικτύωσης και σύνδεσής τους με τον τουρισμό, δράσεις προβολής των πόρων συμπεριλαμβανομένης της αξιοποίησης ΤΠΕ (τεχνολογία της πληροφορίας), δράσεις δικτύωσης πολιτιστικών φορέων στο πλαίσιο ενιαίας προβολής του πολιτιστικού πλούτου, κ.α.
''ΆΚΡΑ ΤΟΥ ΤΆΦΟΥ ΣΙΩΠΉ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟ''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου