Τσικλητήρας Κωστής. Ο Πύλιος Ολυμπιονίκης και η πιθανή σχέση του με τον Μεσσηνιακό Γ.Σ.1888

 

Τσικλητήρας Κωστής. Ο Πύλιος Ολυμπιονίκης και η πιθανή σχέση του με τον Μεσσηνιακό Γ.Σ.1888

 Τσικλητήρας Κωστής. Ο Ολυμπιονίκης που ξεκίνησε από την Μεσσηνιακή Γη.

Ήταν τελείως απροπόνητος πριν φύγει 17χρονος για την Αθήνα;;;;; Αυτή η ερώτηση μού τριβέλιζε το μυαλό για πολλά χρόνια γνωρίζοντας πως ο Κωστής Τσικλητήρας μετακόμισε από την Πύλο στην Αθήνα στα μέσα Απριλίου 1905[1], γράφτηκε στον Πανελλήνιο Γ.Σ. στις 27 Απριλίου 1905, προπονήθηκε για έναν περίπου χρόνο, και στην πρώτη του επίσημη εμφάνιση στους Ε΄ Πανελλήνιους αγώνες του 1906, την 18^η Μαρτίου, 1906 πήδηξε 2,83[2] και ήλθε τρίτος στο Άλμα εις μήκος άνευ Φοράς, καθώς και πως «[3]αθλητάς ατελώς προπονημένους και εν μέσω βροχών και χιόνων…» αλλά και  «… λόγω της συνεχούς σχεδόν κακοκαιρίας η προσέλευσις κόσμου και επισήμων ήτο μικρά…».

Θα παρουσιασθεί ένα σύντομο σημείωμα για την αθλητική εξέλιξή του και θα καταλήξω στο συμπέρασμα. Γι’ αυτό καλώ τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε όλα και να μην μεταβεί στον συμπερασματικό επίλογο κατευθείαν.

-Αμέσως μετά από λίγες ημέρες πήρε μέρος, ως αθλητής του Πανελληνίου Γ.Σ., και στους αγώνες της Μεσολυμπιάδος ή Θερινών αγώνων του 1906. Σε αυτούς τους αγώνες, και στο αγώνισμα του Άλματος εις Μήκος Άνευ Φοράς, πήραν μέρος 30 αθλητές-25 ξένοι και 5 Έλληνες, οι: Τουφερής Αλ., Τσικλητήρας Κ., Κολλάρος Ι., Αμηράς Π. και Ανεζάκης Ε.-. Νικητές αναδείχθηκαν τρεις ξένοι από τις ΗΠΑ οι : Ewry Ray με 3.30μ, ο Robertson L. με 3,09μ και ο Sheridan M. με 3,05μ. Από τους Έλληνες ο Τουφερής κατετάχθη 7^ος με 2,85μ και ο Τσικλητήρας 8^ος με 2,84μ.[4]. Ο Τσικλητήρας σε αυτούς τους αγώνες δεν συμμετείχε στο αγώνισμα του Άλματος εις Ύψος άνευ Φοράς.

         Κωστής Τσικλητήρας. Εικόνα του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Νέας Υόρκης «Ατλαντίς» στις 12/7/1912.

-Η πορεία του Κωστή Τσικλητήρα είχε ξεκινήσει, και το επόμενο έτος, στους ΣΤ’ Πανελλήνιους αγώνες στις 25 Απριλίου 1907, συμμετείχε, ως αθλητής του Πανελληνίου Γ.Σ., στο αγώνισμα του Άλματος εις Μήκος άνευ Φοράς. Νικά πρώτη νίκη με άλμα 3,07μ. Παράλληλα παίρνει μέρος, την ίδια ημέρα, και στο αγώνισμα του Άλματος εις Ύψος άνευ Φοράς και νικά πρώτη νίκη με 1,40μ. Τον ίδιο χρόνο παίρνει μέρος στους 11^ους Πανιώνιους αγώνες στη Σμύρνη της Μ. Ασίας και την 6 Μαΐου έρχεται 1^ος στο αγώνισμα Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς με άλμα 1,65μ. Την επόμενη μέρα, 7^η Μαΐου κερδίζει  στο αγώνισμα Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς με 1,40μ και λίγο αργότερα, την ίδια μέρα, κερδίζει και στο αγώνισμα Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς με 3,14μ. Παράλληλα την ίδια μέρα παίρνει μέρος στο αγώνισμα του Ακοντισμού και έρχεται 3^ος με επίδοση  44,95μ.

Τον ίδιο χρόνο γίνονται οι Α΄ τακτοί Φθινοπωρινοί αγώνες και ο Κωστής Τσικλητήρας νικάει, στις 7 Οκτωβρίου, στο αγώνισμα Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς με επίδοση 1,40μ. ενώ την ίδια μέρα έρχεται 2^ος στο αγώνισμα Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς με 1,55μ. και συμμετέχει την 5^η μέρα των αγώνων, στις 25 Οκτωβρίου 1907, στην σκυταλοδρομία 8Χ100, στην οποία η ομάδα του Πανελληνίου νικά την ομάδα του Εθνικού Γ.Σ.

Σημείωση: Στο αγώνισμα της σκυταλοδρομίας της ομάδος του Πανελληνίου εμφανίζεται και το όνομα του Ιωάννη Αμπελά. Πιθανολογώ πως πρόκειται για τον οργανωτή του πρώτου ποδοσφαιρικού αγώνα στην Καλαμάτα το 1909 στο γήπεδο του Μεσσηνιακού,

              Στον αριθ. 8 εικονίζεται ο Ιωάννης Αμπελάς. Φωτογραφία του 1909 από το αρχείο του Μεσσηνιακού Γ.Σ.

ο οποίος ήταν υπάλληλος της Εθνικής (Αθηναϊκής τραπέζης) και παρέμεινε στην Καλαμάτα πολλά χρόνια. Καθώς γράφει ο Ηλίας Μπιτσάνης ήταν ο εμπνευστής του εορτασμού των 100 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, ο οποίος έγινε καθυστερημένα το 1930.

Ο Κωστής Τσικλητήρας καθιστός πρώτος από αριστερά αγωνιζόμενος ως τερματοφύλακας με τον ΠΟΑ (μετέπειτα ΠΑΟ-Παναθηναϊκό) το 1908.

Το 1908 ο Τσικλητήρας πετυχαίνει τις παρακάτω επιδόσεις:
-Στους Ζ΄ Πανελλήνιους τον μήνα Απρίλιο, στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς 1,45μ. Στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς  1,65μ. και στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς 3,32μ.
Τον Ιούνιο 1908 έγιναν οι Ολυμπιακοί αγώνες στο Λονδίνο. Σε αυτούς τους αγώνες και στο αγώνισμα Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς, ο Τσικλητήρας πήδηξε 3,225μ. κερδίζοντας 2^η νίκη, ενώ ο 1^ος Ewry Ray (ΗΠΑ) πήδηξε 3,33μ. Στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς κέρδισε την 2^η θέση με 1,55 πίσω από τον 1^ο Ewry Ray (ΗΠΑ) που πήδηξε 1,57μ.

 

Γεώργιος Μπανίκας, Κωνσταντίνος Τσικλητήρας, Αθανάσιος Λευκαδίτης (προπονητής), Κώστας Κοτζιάς (μετέπειτα δήμαρχος Αθηνών) και Γεώργιος Καλαφάτης (ιδρυτής του Παναθηναϊκού). Εικόνα από  το Hellenicaworld 1908.

Το 1909 ο Τσικλητήρας έχει τις παρακάτω επιδόσεις:

-Στους Η΄ Πανελλήνιους αγώνες το μήνα Απρίλιο πετυχαίνει επίδοση 1,45μ. στο Άλμα εις ύψος άνευ Φοράς, 1,65μ στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς και 3,35μ στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς.

Το 1910 έχει τις παρακάτω επιδόσεις:

-Στους Α΄ Παναιγύπτιους και Πανελλήνιους αγώνες Αλεξάνδρειας τον μήνα Μάρτιο πετυχαίνει επίδοση 1,55μ. στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς, 1,62μ στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς και 3,33μ στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς.

Το 1911 πετυχαίνει τις παρακάτω επιδόσεις:

-Στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς 1,50μ. στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς 1,64μ.και στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς 3,33μ.

Το 1912, δηλαδή τη χρονιά των Ολυμπιακών αγών στη Στοκχόλμη πετυχαίνει :
-Στους ΙΑ΄ Πανελλήνιους αγώνες τον μήνα Μάρτιο: 1,55μ. στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς, 1,67μ. στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς 3,47μ. στον Ακοντισμό 45,50 και πρωτεύει στο Πένταθλο.

-Στους αγώνες της Αλεξάνδρειας Αιγύπτου τον μήνα Απρίλιο, στη Σφαίρα 11,68μ, στο Άλμα εις Ύψος άνευ Φοράς 1,53μ. στο Άλμα εις Ύψος μετά Φοράς 1,725μ. και στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς 3,30μ.

-Τον Ιούνιο (με το ελληνικό ημερολόγιο, διότι με βάση το Ευρωπαϊκό ήταν Ιούλιος) του ιδίου χρόνου παίρνει μέρος στην Ε΄ Ολυμπιάδα στη Στοκχόλμη. Την 3^η μέρα των αγώνων στις 25 Ιουνίου ο Τσικλητήρας νικά 1^η νίκη στο αγώνισμα του Άλματος εις Μήκος άνευ Φοράς με 3,37μ. με 2^ο τον Adams Platt (ΗΠΑ) και 3,36μ. και 3^ον τον Adams B. W. (ΗΠΑ) ΜΕ 3,28Μ. Αξίζει να μεταφερθεί στο χαρτί η περιγραφή του αγώνα. Οι τρεις πρώτοι νικητές είχαν περάσει από προκριματικά σε 4 ομίλους διότι ήταν 19 αθλητές. Οι τρεις καλύτεροι θα αναμετρώντο μεταξύ τους 3 προσπάθειες τελικού. Από τα προκριματικά ο Τσικλητήρας είχε 3,37μ. ο Πλάτ Άνταμς με 3,32μ και Μπέν Άνταμς με 3,28μ. Στην πρώτη προσπάθεια ο Πλάτ πήδηξε πρώτος και επέτυχε επίδοση 3,36μ. ο Μπέν 3,18μ και ο Κώστας 3,30μ. Στην 2^η προσπάθεια έφεραν αντίστοιχα 3,34μ. 3,24μ. και 3,24μ.

                                             Στοκχόλμη 1912. Το άλμα του Τσικλητήρα.

Στην 3^η προσπάθεια κανείς τους δεν πέρασε το 3,37μ που είχε πετύχει στις πρώτες του προσπάθειες ο Τσικλητήρας και έτσι με αυτό το άλμα του έγινε Ολυμπιονίκης. «Τρελλός από χαρά κάνει την τελευταία του προσπάθεια, ο νούς του όμως δεν είναι πιά εδώ. Έχει φθάσει κιόλας στην πατρίδα του την Πύλο, στους γηραιούς γονείς του και τα αδέλφια του, στον Πανελλήνιο και στου συναθλητάς του, στο μεγάλο προπονητή που τον εδημιούργησε και με άκαμπτη επιμονή και στοργή του άνοιξε το δρόμο προς τη νίκη, τον Φίλιππο Καρβελά.

                                      Στοκχόλμη 1912. Στεφανωμένος 1^ος νικητής ο Τσικλητήρας μέσα στο στάδιο.

Και η προσπάθειά του πάει χαμένη, αλλά ποιος το λογαριάζει αυτό. Συναγερμός των ολίγων Ελλήνων που τρέχουν από παντού να τον αγκαλιάσουν και να τον φιλήσουν, ενώ σε λίγο με την ανακοίνωση του αποτελέσματος υψώθη η σημαία μας στον ιστό της νίκης, χαιρετισθείσα με την εκτέλεσι υπό της μουσικής του Εθνικού μας Ύμνου. Και τα δάκρυα τρέχουν από τα μάτια όλων των παρόντων Ελλήνων, που ευτύχησαν να ζήσουν μία τόσο μεγάλη και ιστορική στιγμή του Έθνους μας και του αθλητισμού μας».

                 Ο Κωστής Τσικλητήρας με τους αδελφούς Άνταμς. Οι τρεις πρώτοι στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς.

Στο αγώνισμα του άλματος εις Ύψος άνευ Φοράς ο Τσικλητήρας συναγωνίστηκε με τους αδελφούς Άνταμς, όπως και στο Μήκος. Οι Αμερικάνοι αθλητές κατέκτησαν 1^η και 2^η θέση με 1,63 και 60μ. και ο Τσικλητήρας κατέκτησε την 3^η θέση με επίδοση 1,55.

                                    Στοκχόλμη 1912. Ο Τσικλητήρας  έτοιμος για το άλμα στο Ύψος άνευ Φοράς.

Θα ξαναγράψω πως τα παραπάνω στοιχεία αντλήθηκαν από τη συλλεκτική έκδοση, η οποία κοσμεί την βιβλιοθήκη του Μεσσηνιακού Γ.Σ.1888, με τίτλο «100 χρόνια νεοελληνικού αθλητισμού 1830-1930» το οποίο εκδόθηκε το 1962 γραμμένο από τον Παύλο Ν. Μανιτάκη, αντιπρόεδρο τότε του ΣΕΓΑΣ

Όλα αυτά τα παραπάνω ίσως να είναι αδιάφορα για τον αναγνώστη της παρούσης μελέτης. Όμως τα γραφόμενα έχουν τρεις στόχους. Ο πρώτος είναι να καταγραφεί λεπτομερώς η αθλητική πορεία του Κωστή Τσικλητήρα σε επίσημους αγώνες μέχρι το 1912 και ο δεύτερος να παρουσιασθούν δύο σημαντικά ευρήματα, του 1912 και του 1928, τα οποία φέρνουν στο φως α) το πως ο Μεσσηνιακός, δια του προέδρου του Ευθυμίου Νικολόπουλου τον τίμησε για την επιτυχία του στη Στοκχόλμη, και β) που έλαβε τα πρώτα του προπονητικά στοιχεία, όσο καιρό ζούσε στην Πύλο και πριν μετακινηθεί στην Αθήνα και γραφτεί στον ιστορικό Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο.

Πύλος 1910, επιχρωματισμένη φωτογραφία, πρωτότυπη από γυάλινο αρνητικό συλλογής Στυλιανού Γ. Σπυρόπουλου. Ανάρτηση Στέλιου Σπυρόπουλου.

Από τα βιβλία που έχουν γραφεί για τον Κώστα Τσικλητήρα διαθέτω τρία. Το τελευταίο απόκτημά μου είναι των συγγραφέων Πέτρου Ν. Λινάρδου και Κώστα Χ. Κατσιγιάννη, από τις εκδόσεις «Άγκυρα» το 2019, με τίτλο «Κωστής Τσικλητήρας. Από την Πύλο του Νέστορα στην κορυφή του κόσμου». Πρόκειται για σημαντική έκδοση με πολλές πληροφορίες και σπάνιες φωτογραφίες. Υπάρχει, και το συναντώ για πρώτη φορά, ένα κεφάλαιο στο οποίο μεταφέρονται επιστολές του Κωστή Τσικλητήρα προς τον πατέρα του και το αντίστοιχο. Το υλικό αυτό είχε διασώσει ο ανιψιός του Ολυμπιονίκη, Ηρακλής Τσικλητήρας και μέρος του χρησιμοποιείται στην προαναφερθείσα έκδοση.

Οικία Τσικλητήρα σήμερα. Φιλοξενεί, ως Μουσείο, την Έκθεση της Συλλογής του Γάλλου φιλέλληνα René Puaux, η οποία περιλαμβάνει κυρίως χαρακτικά, λιθογραφίες και ελαιογραφίες με θέματα τους ήρωες, τις ηρωίδες και τα σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης.

Με τίτλο «Ιδιόχειρο βιογραφικό 1905-1912» δημοσιεύεται ένα χειρόγραφο βιογραφικό του Κωστή, γραμμένο από τον ίδιο και διασωθέν από τον πατέρα του. Γράφεται[5] στο προαναφερθέν βιβλίο : «Ιδιόχειρο όπως αναφέρει σε σύντομο πρόλογο ο πατέρας του : Από σημειώσεις του πεφιλημένου και αλησμόνητου Κωστή μου ΑΝΤΙΓΡΑΦΩ τα εξής καίτοι την αρχήν ταύτην δεν εύρον ακόμη (Στις σημειώσεις αυτές ο Ολυμπιονίκης αναφέρεται στα πριν από τους Ολυμπιακούς της Στοκχόλμης χρόνια αλλά από το 1909 και μετά και όχι τα χρόια πριν πάει στην Αθήνα). Έγραφε ο Κωστής Τσικλητήρας «…κατόπιν αφού επέρασαν και οι Πανελλήνιοι του 1909 ήρχισα να γυμνάζομαι αμέσως ωσάν να επρόκειτο να γίνουν οι Ολυμπιακοί αγώνες. Αλλά την εποχήν αυτήν επρόκειτο να υπηρετήσω την στρατιωτικήν μου θητείαν, οπότε θα μου ήτο αδύνατον να γυμνασθώ μετά την κούρασιν των στρατιωτικών γυμνασίων και μάλιστα εις το εν Καλάμαις γυμναστήριον όπου δεν υπήρχεν τοιούτον της προκοπής. Τέλος επήγα στρατιώτης. Εις τας 3 Φεβρουαρίου 1910 επαρουσιάσθην και κατετάχθην εις το Πεζικόν του 9 Πεζικού Συντάγματος και 8^ον λόχον, οπότε μετά από 40 ημέρας  μου εδόθη άδεια και επήγαμεν  εις τους αγώνας της Αλεξανδρείας και εντελώς αγύμναστος έκαμα τα καλλίτερά μου ρεκόρ  έως τότε 3,335 μέτρα…».

Από την παραπάνω υπογραμμισμένη αναφορά του Κωστή Τσικλητήρα σχετικώς με το «εν Καλάμαις γυμναστήριον» είναι σαφές πως αναφέρεται στο γήπεδο και το Γυμναστήριο του Μεσσηνιακού Γ.Σ., συλλόγου που από το 1895 λειτουργούσε το γυμναστήριο.

                                      Η ιστορική πινακίδα με την ονομασία του Μεσσηνιακού σε φωτογραφία του 1956.

Το βασικό ερώτημα όμως παραμένει : Ο Ολυμπιονίκης Τσικλητήρας μετακόμισε από την Πύλο στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1905 και τον Μάρτιο του 1906 αγωνίζεται με τα χρώματα του Πανελληνίου Γ.Σ. και πετυχαίνει στο Άλμα εις Μήκος άνευ Φοράς επίδοση 2,83μ.

Ήταν εντελώς απροπόνητος όταν πήγε στην Αθήνα;

Ειδικότερα: Δεν είχε γυμναστεί καθόλου πριν φύγει; Ήταν τελείως «αδούλευτος»; Σε ηλικία 17 ετών εντάχθηκε στον ιστορικό Πανελλήνιο Γ.Σ. και δεν είχε προπονηθεί, έστω και υποτυπωδώς, σε σχετικό με τα άλματα αγώνισμα; Απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα δίνει ο συγγραφέας Αντώνης Δελώνης, ο οποίος «τη[6] σημαία ενός ολόκληρου Έθνους ζωντανεύει μέσα σε ένα συναρπαστικό και συνάμα τρυφερά ερωτικό μυθιστόρημα…».

Ο συγγραφέας παραθέτει έναν υποθετικό διάλογο[7] του Τσικλητήρα με την μητέρα του : «-Τσικλητήρας : … Θέλω να φύγω, να πάω στην Αθήνα… ν’ αγωνιστώ… να παλέψω..
-Μητέρα του :  Και καλά…πως; Έτσι; Στα καλά καθούμενα; Δεν πρέπει να κάποιος να σε καλέσει;, να σου πει;;;

-Τσικλητήρας : όχι μάνα. Θα πάω εγώ. Έχω ρωτήσει και έχω μάθει. Θα πάω να γραφτώ στον Πανελλήνιο. Είναι ένας μεγάλος Αθλητικός Σύλλογος. Ο μεγαλύτερος. Δεν μπορώ πια να προπονούμαι εδώ στον κήπο μας… ο Πανελλήνιος έχει γυμναστήριο, έχει ειδικά σκάμματα και ανθρώπους-προπονητές τους λένε- που θα με μάθουν περισσότερα. Και το σπουδαιότερο, θα ‘χω κάποιον να συναγωνίζομαι. Θα μπορώ να λέω «εντάξει, σήμερα έχασα, αύριο όμως θα τον νικήσω»….ο γυμναστής εδώ μου είπε ότι έχω σπουδαία πόδια και καλό τίναγμα… εκτίναξη πρέπει να πω καλύτερα, Μιλάω για το άλμα εις μήκος άνευ φοράς και άλμα εις ύψος άνευ φοράς. Οι επιδόσεις μου, λέει, είναι σπουδαίες για επαρχία, όχι όμως και για αγώνες στην Αθήνα, για Πανελλήνιους θέλω να πω».

Ο συγγραφέας του παραπάνω φανταστικού διαλόγου εμφανίζεται βέβαιος και τονίζει το θέμα το οποίο είναι αυτονόητο. Ο Τσικλητήρας είχε πράγματι τις στοιχειώδεις γνώσεις από την ζωή του στην Πύλο για το αντικείμενο με το οποίο ασχολήθηκε μεθοδικά πλέον στην Αθήνα και στο γυμναστήριο του Πανελληνίου Γ.Σ.

Το νέο ερώτημα όμως που τίθεται είναι : υπήρχε άραγε στην Πύλο γυμναστής ή σύλλογος την πρώτη 5ετία του 20^ου αιώνα;

Δεν θα κουράσω άλλο τον αναγνώστη. Θα καταθέσω την άποψή μου η οποία βασίζεται α) στα παρακάτω ευρήματά μου από καλαματιανές εφημερίδες και β) στην συρραφή γεγονότων με πρόσωπα της Καλαμάτας και της Αθήνας.
Το 1928 δημοσιεύτηκε στην καλαματιανή εφημερίδα «Σημαία»[8] ένα κείμενο του αθλητικογράφου και συνεργάτη της εφημερίδας Μ. Ιωσηφίδη. Ο συγγραφέας αναφέρεται στην αθλητική κίνηση της Καλαμάτας και ειδικότερα αναφέρεται στον Μεσσηνιακό, την σύσταση του οποίου οριοθετεί το 1890 και, αναφερόμενος στους αθλητές που είχαν προπονηθεί-αγωνιστεί με τα χρώματα του Μεσσηνιακού, συμπεριλαμβάνει και τον Κωστή Τσικλητήρα. Διαβάστε προσεκτικά :

Το άκρως ενδιαφέρον σημείο του δημοσιεύματος γράφει : «Ο μοναδικός και πολύ άρτιος διοικητικώς «Μεσσηνιακός Γυμναστικός Σύλλογος» χρονολογείται από το 1890. Ο Σύλλογος αυτός κατ’ επανάληψιν απέδωκε παράγοντας του αθλητισμού οίτινες ετίμησαν την σημαίαν μας εις τα εν τη αλλοδαπή στάδια. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγετο και ο αείμνηστος πρωταθλητής του άλματος Γ. Τσικλητήρας της Γ΄ Ολυμπιάδος (Στοκχόλμη 1912)».

Η παραπάνω αναφορά δεν επιβεβαιώνεται από καμία άλλη σχετική αναφορά, ούτε και από κάποια πηγή  στο ιστορικό αρχείο του Μεσσηνιακού. Μπορούμε όμως με μια συρραφή γεγονότων και εικασιών, να ερμηνεύσουμε το προκείμενο, με μικρή πιθανότητα αστοχίας.

1)      Ο Μεσσηνιακός από το 1900 διέθετε αγωνιστικό χώρο που του είχε παραχωρηθεί από τον Δήμο Καλαμάτας. Οργάνωνε αγώνες και είχε επώνυμο γυμναστή. Εκτός από τους αθλητές του, έπαιρναν μέρος στις προπονήσεις και παιδιά καλών οικογενειών. Γράφεται[9] : «Απεφασίσθη υπό του Συμβουλίου του Γυμναστικού Συλλόγου, όπως τελεσθώσι και εδώ πανηγυρικοί Γυμναστικοί αγώνες….Επί τη ειδήσει ταύτη όλοι οι ασχολούμενοι εις διάφορα αγωνίσματα καθ’ εκάστην ασχολούνται εις το Γυμναστήριον επί δύω και τρεις πολλάκις ώρας επιδιδόμενοι έκαστος εις ίδιον αγώνισμα. Μεταξύ των αγωνιστών οι περισσότεροι, τα δύω τρίτα σχεδόν, είναι εκ των μαθητών του ενταύθα Γυμνασίου. Οι άλλοι είναι όλοι νέοι καλών οικογενειών».

                       Η παλαιότερη φωτογραφία για το Γήπεδο του Μεσσηνιακού. Ο αγωνιστικός χώρος το 1909.

Πιο κάτω το δημοσίευμα αναφέρει ονομαστικώς αθλητές που διεκρίνοντο και τα αγωνίσματά τους. Λιναρδάκης στη σκοποβολή και στην σπάθη, ο Καρδαράς στη δισκοβολία, στο Άλμα τριπλούν οι Τράγος, Γκουζούλης και Κορομηλάς, στο Άλμα εις ύψος οι Γκουζούλης και Νικολόπουλος, στο Άλμα απλούν οι Τράγος και Νικολόπουλος…..
Και καταλήγει : «Άξιος παντός επαίνου δι’ όλα αυτά είναι ο διδάσκαλος της Γυμναστικής κ. Σ. Σκοπετέας, όστις ακούραστος πάντοτε παρευρίσκεται εις το Γυμναστήριον».

2)      Λειτουργούσε, έστω και υποτυπωδώς, και ένα «κλειστό» Γυμναστήριο με όργανα ενδυνάμωσης και δίζυγα -μονόζυγα.

              Κλειστό Γυμναστήριο Μεσσηνιακού το 1909. Μπροστά η ποδοσφαιρική ομάδα και ο πρόεδρος Νικολόπουλος.

3)      3) Ο Κωστής Τσικλητήρας προερχόταν από εύπορη οικογένεια.

4)   4) Συγκοινωνία ακτοπλοϊκή Καλαμάτας-Πύλου, και αντίστροφα, υπήρχε και με πλοία τακτικής γραμμής αλλά και με καΐκια-ιστιοφόρα τα οποία έκαναν καθημερινή συγκοινωνία από το λιμάνι της Καλαμάτας με τα κυριότερα λιμάνια των εκατέρωθεν κωμοπόλεων στων δύο πλευρών του Μεσσηνιακού κόλπου π.χ. Πεταλίδι, Κορώνη, Πύλος, Καρδαμύλη, Σελίνιτσα, Τραχήλα, Γερολιμένας κλπ.

Λιμάνι Καλαμάτας. Πλοίο και καΐκια για τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, κοντινές και μακρινές, περί το 1930. Από το λεύκωμα των ΓΑΚ Μεσσηνίας «Καλαμάτα 1830-1940. Πλατείες, δρόμοι, λιμάνι».

5) Η οικογένεια του Κωστή πιθανόν να του επέτρεπε και να στήριζε την μετάβασή του, μετά επιστροφής, στην Καλαμάτα για προπόνηση, έστω και υποτυπώδη.
6) Υπάρχουν αρκετές καταγραφές για αγώνες στο «Γυμναστήριο» (έτσι λεγόταν τότε το μετέπειτα γήπεδο του Μεσσηνιακού) την πρώτη 5ετία του 1900.
7) «Υποτυπώδη» προπόνηση έκαναν και άλλοι αθλητές στο γήπεδο του Μεσσηνιακού.
8) Ο Τσικλητήρας πιθανότατα να προπονήθηκε στου Μεσσηνιακού τα χρόνια 1903-1905.
9) Ο Παναγιώτης Μπενάκης, ήταν ο 1^ος πρόεδρος του Μεσσηνιακού, απόγονος της γνωστής οικογένειας η οποία από την Καλαμάτα, μετά τα Ορλωφικά 1770, απλώθηκε σε όλη την Ελλάδα. «[10]Καταγόμενος από την ιστορική οικογένεια που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη ζωή της πόλης από τα μέσα του 18ου αιώνα με πιο γνωστό τον πρωταγωνιστή των Ορλωφικών Παναγιώτη Μπενάκη, ήταν από τα πρόσωπα που σημάδεψαν τη διαδικασία του αστικού εκσυγχρονισμού στην Καλαμάτα. Ήταν γιος του επίσης δημάρχου Καλαμάτας Εμμανουήλ Μπενάκη (1874-1878) και σπούδασε δικηγόρος στην Αθήνα. Πρόεδρος του Συλλόγου "Ευκλής" το 1895 πρωτοστάτησε στην μετατροπή του σε γυμναστικό και έτσι γεννήθηκε ο Μεσσηνιακός του οποίου υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος».

10) Την ύπαρξη του Πανελληνίου Γ.Σ. την γνώριζε ο Παν. Μπενάκης, ο οποίος ως παράγοντας του Μεσσηνιακού στην Αθήνα, θα είχε συναντήσει και θα γνώρισε πολλούς εκπροσώπους αθλητικών Συλλόγων στο συνέδριο για την ίδρυση του ΣΕΓΑΣ το 1897. Καθώς με έχει ενημερώσει ο κ. Παναγιώτης Παπαμικρούλης, παλαιός σύμβουλος του Μεσσηνιακού, έχει δει στο αρχείο του Πανελλήνιου Γ.Σ. επιστολή του Μπενάκη,  με την οποίαν δηλώνει την σύμφωνη γνώμη του Συλλόγου στην διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 1896.

11) Εικάζω πως ο Παναγιώτης Μπενάκης γνώριζε την οικογένεια Τσικλητήρα της Πύλου και τον πατέρα του Ολυμπιονίκη, (ο οποίος υπήρξε Δήμαρχος Πύλου για 17 χρόνια και επιφανής προσωπικότητα της Μεσσηνίας, φιλελεύθερων πολιτικών πεποιθήσεων), συνέστησε στον αθλητή Κωστή Τσικλητήρα, προπονούμενο, έστω υποτυπωδώς, στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, να μεταβή στην Αθήνα για σπουδές και να ξεφύγει από την επαρχία, καθώς και στους ανθρώπους του Πανελληνίου. Τα χαρακτηριστικά του αθλητή παρέπεμπαν σε ένα σπουδαίο μέλλον. Στην Αθήνα δύο ήταν οι κορυφαίοι Σύλλογοι. Ο Εθνικός Γ.Σ. Αθηνών (ο οποίος δημιουργήθηκε το 1893 από αποχωρήσαντα μέλη του Πανελληνίου Γ.Σ.) και ο Πανελλήνιος Γ.Σ. από το 1891.
Ο Τσικλητήρας πήγε στον Πανελλήνιο διότι το σπίτι που έμενε ήταν κοντά στο Γυμναστήριο, στην Κυψέλη, και πιθανότατα διότι του συστήθηκε από τον Μπενάκη.  
Η οικογένεια Μπενάκη της Αθήνας έδειξε αμέσως το ενδιαφέρον της για τον Ολυμπιονίκη Κωστή Τσικλητήρα, όταν, μετά τον θρίαμβό του στους Ολυμπιακούς της Στοκχόλμης, τον κάλεσε στο σπίτι του ο Εμμανουήλ Μπενάκης (1843-1929), ο πρώην δήμαρχος της Αθήνας και βουλευτής με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για να τον γνωρίσει, να τον συγχαρεί και να του προτείνει να εργασθεί στις επιχειρήσεις του στην Αίγυπτο[11].

                                                                       Εμμ. Μπενάκης (1843-1929)

Ο Τσικλητήρας, δούλευε τότε στην Τράπεζα Αθηνών, πήγε στην Αίγυπτο, εργάσθηκε για λίγο, αλλά παραιτήθηκε διότι οι συνθήκες εργασίας στις βαμβακοφυτείες ήταν ανθυγιεινές. 

ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟ Γ.Σ.

Στις 23 Ιουλίου 1912 επέστρεψε στην Αθήνα από την Στοκχόλμη. Στην ενθουσιώδη υποδοχή του παρευρίσκονται, εκτός από το πλήθος και τους επίσημους, και οι γονείς του «..Ηρακλής και Μαριγώ περιστοιχιζόμενοι υπό πλήθος συγγενών του Ολυμπιονίκου[12]..».

Λίγες μέρες μετά ξεκινά με το τρένο για την Μεσσηνία και ο πρώτος του σταθμός είναι η Καλαμάτα. Εάν ο Τσικλητήρας ήταν άσχετος με την Καλαμάτα και μη δεμένος με αυτήν από το παρελθόν, θα έμπαινε στο πλοίο από τον Πειραιά, ως Ολυμπιονίκης, και θα πήγαινε κατευθείαν στην Πύλο. Δεν θα ερχόταν στην Καλαμάτα με το τρένο από το Ναύπλιο. Είχε λόγους και ήρθε στην Καλαμάτα και όχι μόνο επειδή ήταν η πρωτεύουσα του νομού καταγωγής του. Εξ άλλου τους συγγενείς του τους είχε συναντήσει στην Αθήνα.

Στην εφημερίδα «Νέος Ταχυδρόμος[13]» Καλαμάτας γίνεται περιγραφή για την προετοιμασία της υποδοχής του Ολυμπιονίκη και ιδιαίτερη αναφορά σε αυτήν που θα του επιφύλασε ο Μεσσηνιακός Γ.Σ. και ο Πρόεδρός του Ευθύμιος Νικολόπουλος.

«Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΝ ΤΣΙΚΛΗΤΗΡΑ. Τι θα γίνει απόψε. Ενθουσιώδης προμηνύεται απόψε η υποδοχή εις τον αφικνούμενον μέσω Ναυπλίου εξ Αθηνών Ολυμπιονίκην κ. Κ. Τσικλητήραν. Καθώς εγράφαμεν χθες η είδησις της αφίξεώς του προεκάλεσε την γενικήν ευχαρίστησιν. Άτομα και ομάδες και σωματεία συνεζήτουν περί υποδοχής εις τον Μεσσήνιον Ολυμπιονίκην. Και γενική ήτο η έκφρασις όπως η πόλις μας υποδεχθή τον τιμήσαντα το Ελληνικόν όνομα κ. Τσικλητήραν. Εις όλας τα κοινωνικάς τάξεις τοιαύτη εντύπωσις προκαλείται και δια τούτο απόψε η αυθόρμητος συρροή του κόσμου εις τον σταθμόν θα είναι μεγάλη.

Εις τον σταθμόν η υποδοχή. Η Φιλαρμονική θα φύγη από τας 7 ½ εκ Παραλίας και θα κατευθυνθή εις τον σταθμόν. Το Συμβούλιον του Γυμναστικού Συλλόγου με ομάδας νέων και μαθητών θα αναμένη τον Ολυμπιονίκην. Ο Πρόεδρος του Συλλόγου κ. Ευθ. Νικολόπουλος θα δεξιωθή τον Ολυμπιονίκην και θα προσφέρη αυτώ στέφανον εκ μέρους του Συλλόγου. Θα προσφωνήση αυτόν δια καταλλήλου λογυδρίου.…».

Πράγματι στην εφημερίδα «Θάρρος»[14] Καλαμάτας απαντάται η συνέχεια χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Η υποδοχή ήταν αυτή που άξιζε στον Μεσσήνιο Ολυμπιονίκη Τσικλητήρα.

                                                             Εφημ. «Θάρρος» Καλαμάτας 7/8/1912.

Με τα παραπάνω έγινε προσπάθεια για συμβολή στην αναζήτηση στοιχείων για το αν ο Κωστής Τσικλητήρας, την επική ζωή και το δραματικό τέλος του οποίου γνωρίζουν Έλληνες και ξένοι, είχε αθληθεί και προπονηθεί πριν από την μετακίνησή του στην Αθήνα και την εγγραφή του στον ένδοξο Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, με τα χρώματα του οποίου έδρεψε δόξα για την δόξα της Πατρίδος του, για την οποίαν θυσιάστηκε με την επιμονή του να βρεθεί σε μάχιμο πολεμικό μέτωπο το 1913, παρόλο που θα μπορούσε να το αποφύγει.

Αναμφίβολα όλοι οι Έλληνες οφείλουν σεβασμό στον Πανελλήνιο Γ.Σ., όχι μόνο διότι καλλιέργησε τον Αθλητισμό και ανέδειξε σπουδαίες προσωπικότητες, αλλά και διότι με πρωτοβουλία του οργάνωσε το συνέδριο των Γυμναστικών Συλλόγων το 1897, με το οποίο ιδρύθηκε το πρώιμο ΣΕΓΑΣ και από εκεί ο Αθλητισμός δομήθηκε συστηματικά.

Στις μέρες μας τα κατορθώματα του Κωστή Τσικλητήρα είναι πανελληνίως γνωστά. Στα χρόνια, μετά τον θάνατό του, ο τύπος της Καλαμάτας[15] νεκρολογούσε το 1919 τον πατέρα του Ηρακλή Τσικλητήρα, χωρίς να κάνει την παραμικρή μνεία στον ένδοξο γιό του που είχε φύγει από την ζωή νωρίτερα, ήδη από το 1913.

 

 

 

 

---

[1] Λινάρδος Πέτρος-Κατσιγιάννης Κώστας. «Κωστής Τσικλητήρας. Από την Πύλο του Νέστορα στην κορυφή του κόσμου». Εκδόσεις Άγκυρα 2019. Σελ.19.

[2] Μανιτάκης Παύλος. «100 χρόνια Νεοελληνικού αθλητισμού 1830-1930». Αθήνα 1962. Σελ.167.

[3] Ό.π. σελ. 165.

[4] Ό.π. σελ. 174.

[5] Λινάρδου Πέτρου-Κατσιγιάννη Κώστα. «Κωστής Τσικλητήρας. Από την Πύλο του Νέστορα στην κορυφή του κόσμου». Εκδόσεις Άγκυρα 2019. Σελ.74.

[6] Δελώνη Αντώνη. Ταξίδι στη δόξα, ο Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας. Εκδόσεις Άγκυρα. Αθήνα 2002.

[7] Ό.π. Σελ. 16,17.

[8] «Σημαία». Εφημερίδα Καλαμάτας. Φύλο της 10 Μαρτίου 1928.

[9] «Σημαία». Εφημερίδα Καλαμάτας. Φύλο της 3 Μαρτίου 1901.

[10] ΜΠΙΤΣΑΝΗ ΗΛΙΑ. ΣΤΙΓΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ: Η ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΕΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ. HTTPS://ELEFTHERIAONLINE.GR/LOCAL/POLITISMOS/SYNENTEFKSEIS-PAROUSIASEIS/ITEM/20818-STIGMES-ISTORIA-KALAMATAS-LOGODOSIA-DIMARXOU-PANAGIOTI-MPENAKI

[11] Λινάρδου Ν. Πέτρου-Κστσιγιάννη Χ. Κώστα. Κωστής Τσικλητήρας. Από την Πύλο του Νέστορα στην κορυφή του κόσμου. Σελ.118,9.

[12] Εφημερίδα Αθηνών «Αθήναι», φύλο της 24/7/1912.

[13] Εφημερίδα Καλαμάτας «Νέος Ταχυδρόμος», φύλο 5/8/1912. Αρχείο Γ.Α.Κ Νομού Μεσσηνίας.

[14] Εφημ. «Θάρρος» Καλαμάτας φύλο της 7/8/1912. Αρχείο Ηλία Μπιτσάνη.

[15] «Σημαία». Εφημερίδα Καλαμάτας. Φύλο 1919 Ψ.Σ.171.

https://taygetos-zeritis.blogspot.com/2022/06/1888.html?fbclid=IwAR3-Bn5tiBpPZ_rnvxrFMuzqug9TkR30B49pm5jaP03GltnLN2frC3LFMPA