ΣΤΙΣ 17 ΜΑΗ 1949, ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ’Β ΦΑΣΗΣ ΤΩΝ «ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΞΟΝΤΩΘΗΚΕ Ο ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ
ΣΩΤΗΡΗΣ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (1908-1949)
α) Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΟ ΣΤΑΦΙΔΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Ο Σωτήρης Κανελλόπουλος ήταν γόνος μιας σχετικά εύπορης αγροτικής οικογένειας από το χωριό Χαλαζώνι-Φιλιατρών. Γιός του Σπύρου και της Αγγελικής και είχε άλλα δυο αδέλφια, τον Γιώργο και την Μαρία. Τελείωσε το Σχολαρχείο και από μικρός, ευαισθητοποιημένος από τις άθλιες συνθήκες που βίωναν οι αγρότες και οι εργάτες της Τριφυλίας, εντάχθηκε στις προοδευτικές δυνάμεις. Από το 1931 είναι στέλεχος του ΚΚΕ και λίγο αργότερα γίνεται μέλος της Περιφερειακής Επιτροπής Πυλίας – Τριφυλίας. Το Φλεβάρη του 1934 εξελέγη Πρόεδρος της Κοινότητας Χαλαζωνίου, ενώ στις εκλογές του Ιούνη του 1935 ήταν υποψήφιος με το Ενιαίο Μέτωπο. Ηγετική φυσιογνωμία που πρωτοστάτησε από πλευράς Τριφυλίων σε όλα τα σταφιδικά συνέδρια και συλλαλητήρια μέχρι και το 1935. Αξίζει να αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικά περιστατικά, αποδεικτικά της ισχυρής επιρροής του Κανελλόπουλου στον αγροτικό χώρο.
Το 1ο περιστατικό είναι κατά την έναρξη του μεγάλου Σταφιδικού Συνεδρίου της Κυπαρισσίας στις 10 Σεπτέμβρη του 1934, όταν ομάδα υποστηρικτών του Προέδρου της Κοινότητας Χαλαζωνίου εισχωρεί στην αίθουσα προκειμένου να υποστηρίξει την εκλογή του Κανελλόπουλου στο Προεδρείο του Συνεδρίου για την επαρχία Τριφυλίας, αντί του συντηρητικού γέρο Γιώργη Λουπινά και ακολουθούν επεισόδια. Στην εφημερίδα “Σημαία Καλαμών” της 11ης -09-1934 διαβάζουμε:
“Μετά την ανάγνωση των τηλεγραφημάτων, προτάθηκε σε κάθε Επαρχία να προτείνει ανά 2 αντιπροσώπους της, προκειμένου να γίνει η εκλογή οριστικού Προεδρείου. Εκ μέρους της Επαρχίας Τριφυλίας προτάθηκε τότε ο Γιώργης Λουπινάς, ενώ άλλη μερίδα σταφιδοπαραγωγών επέμενε στην εκλογή του κομμουνιστή Προέδρου της Κοινότητας Χαλαζωνίου, Σωτήρη Κανελλόπουλου. Συνέπεια τούτου δημιουργήθηκαν λυπηρά επεισόδια μεταξύ των συντηρητικών και των κομμουνιστών σταφιδοπαραγωγών και ολόκληρη η αίθουσα αναστατώθηκε από την προκλητικότητα και των δύο αντιμαχόμενων μερίδων. Σε μια στιγμή ο κ. Κακίσης ορμά εναντίον του κομμουνιστή Προέδρου της Κοινότητας Χαλαζωνίου Κανελλόπουλου, ενώ άλλοι κομμουνιστές επιτίθενται εναντίον του κ. Τζάννε και άλλων. Δημιουργείται πανδαιμόνιο, οι αντιμαχόμενοι ήρθαν στα χέρια, καθίσματα δε και μαγκούρες κατεφέρθησαν εναντίον αμφοτέρων. Η αστυνομία επενέβη τότε για να συλλάβει τους ταραξίες, αλλά οι κομμουνιστές εξαγριώθηκαν ακόμη περισσότερο. Ήρθαν στα χέρια με τους αστυνομικούς και μετά από πολύ κόπο κατόρθωσε να συλλάβει 7 κομμουνιστές, ενώ η πόλη διατελούσε σε αναστάτωση. Τα καταστήματα έκλεισαν αυθορεί και ο περισσότερος κόσμος έτρεχε για να κρυφτεί στις γύρω παρόδους και οικίες. Τέλος μετά από πολύ κόπο κατορθώθηκε η επαναφορά της τάξεως… Ήδη ολόκληρη η πόλη στρατοκρατείται, ισχυρές περίπολοι διατρέχουν τις οδούς της, ενώ κατεπειγόντως ζητήθηκαν ενισχύσεις εκ των γειτονικών αστυνομικών σταθμών. Οι συλληφθέντες κομμουνιστές είναι οι εξής: 1) Διακουμογιαννόπουλος Κώστας εκ Κυνηγού Πυλίας, 2)Παναγ. Παπαχριστοφόρου εκ Φιλιατρών 3) Νικόλαος Παπαχριστοφόρου εκ Φιλιατρών, 4)Παναγ. Βαρουξής εκ Χαλαζωνίου 5)Δ. Σιαπέρας εκ Χαλαζωνίου, 6) Σωτ. Κανελλόπουλος, Πρόεδρος Κοινότητος Χαλαζωνίου και 7) Διον. Λυριντζής εκ Χαλαζωνίου. Άπαντες οι συλληφθέντες κρατούνται στη διοίκηση Χωροφυλακής Κυπαρισσίας και άπαντες αρνούνται (προκειμένου να γλυτώσουν τις εκτοπίσεις) ότι είναι Κομμουνιστές”.
Το
2ο αξιοσημείωτο περιστατικό εντοπίζεται στα “σταφιδικά” γεγονότα του Αυγούστου του 1935. Συγκεκριμένα στις 23 Αυγούστου, εκατοντάδες διαδηλωτές μεταβαίνουν στην Αστυνομία και απελευθερώνουν τον ηγέτη τους, μέλος της Σταφιδικής τους Επιτροπής, ο οποίος είχε συλληφθεί ως κύριος ομιλητής και “πρωταίτιος” του πρώτου συλλαλητηρίου Φιλιατρών.
Ο «Ριζοσπάστης» της 25ης -08-1935 για την απελευθέρωση του Σωτήρη Κανελλόπουλου.
β) ΣΤΙΣ ΕΞΟΡΙΕΣ
Ακάματος και ουσιαστικός αγωνιστής, δεινός ρήτορας και αγαπητός σε όλο τον κόσμο της αγροτιάς, ο Κανελλόπουλος πιάστηκε τον Αύγουστο του 1936 με την κήρυξη της δικτατορίας Βασιλιά-Μεταξά και οδηγήθηκε στην Φολέγανδρο.
O Σωτήρης Κανελλόπουλος με άλλα στελέχη του ΚΚΕ στην Ακροναυπλία
Έπειτα τον έκλεισαν στην Ακροναυπλία και αργότερα στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου. Τα βασανιστήρια και οι κακουχίες όμως δεν κατάφεραν να του πτοήσουν το ηθικό. (Από μια μαρτυρία του συγκρατούμενού του, αδελφού της γιαγιάς μου, Δημήτρη Καραμπάτσου, ο Σωτήρης ήταν τόσο νηφάλιος και ικανός ρήτορας, σε βαθμό που “έπειθε ακόμη και τους ίδιους τους φύλακες” με αποτέλεσμα να τον κλείσουν μόνον του σε ξεχωριστό κελί στην Φολέγανδρο μέχρι να οδηγηθούν στην Ακροναυπλία).
γ) Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Οι αρκετές -σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους- πληροφορίες που διαθέτουμε για την δράση του Κανελλόπουλου κατά την διάρκεια της Κατοχής, επιβεβαιώνουν την πολιτική του διορατικότητα, τη μεθοδικότητα του τρόπου εργασίας του και τη “στόφα” του ηγέτη – αγωνιστή την οποία διέθετε.
Ο Κανελλόπουλος κατάφερε να δραπετεύσει από το Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης και το Μάη του 1941 και κατέβηκε στη Μεσσηνία, όπου πρωτοστάτησε στην ίδρυση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Συγκεκριμένα (σύμφωνα με το βιβλίο του Ιατρού και αντιστασιακού Παναγιώτη Κανελλόπουλου από την Αυλώνα) ο Σωτήρης Κανελλόπουλος είναι μαζί με τους Παύλο Παπαδόπουλο και Τάσο Δεληκιώτη, οι ιδρυτές της οργάνωσης Νέα Φιλική Εταιρεία (ΝΦΕ) στην πεδινή Τριφυλία. Ο μετέπειτα σύζυγος της αδελφής του Σωτήρη, της Μαρίας, -ο Γιάννης Γαραντζιώτης-, θα είναι επίσης μέλος αυτής και θα φιλοτεχνήσει και την σφραγίδα της οργάνωσης. Επίσης στο οικογενειακό σπίτι του Σωτήρη θα πραγματοποιηθεί και η πρώτη συνέλευση του ΕΑΜ-Τριφυλίας.
Μέσα από τη διδακτορική διατριβή του Παντελή Μούτουλα στο Πάντειο πανεπιστήμιο «Το ΕΑΜ στην Ηλεία», διαβάζουμε ότι το ΚΚΕ μετά την 6η του Ολομέλεια είχε προβεί σε αναδιάταξη των ηγετικών οργάνων του με “συγκυριακά” χαρακτηριστικά. Έδρα του Πολιτικού Γραφείου στην Πελοπόννησο είχε ορισθεί η Καλαμάτα, λόγω της ανεπαρκής σύνδεσης της Πάτρας με την Αθήνα και λόγω των ατελέσφορων προσπαθειών για συγκρότηση σε αυτήν αντιστασιακών πυρήνων εξαιτίας των αθρόων συλλήψεων αντιφρονούντων πολιτών από τις ιταλικές αρχές. Στα τέλη Νοέμβρη του 1941, ο Κανελλόπουλος παίρνοντας οδηγίες από την Κομματική Οργάνωση Πελοποννήσου, μέσω Τρίπολης κατευθύνεται σε ένα γνώριμο του μέρος από το «Σταφιδικό Κίνημα» του Μεσοπολέμου, στον Πύργο Ηλείας. Είναι ο πρώτος εκ των “δραπετών” Περιφερειακών Καθοδηγητών που εγκαταστάθηκε στον Πύργο με εντολή της ΚΕ του ΚΚΕ, προκειμένου να οργανώσει την Τοπική Επιτροπή του ΕΑΜ. (Ο επόμενος ήταν ο Κώστας Φαρμάκης που δραπέτευσε τον Δεκέμβρη του 1941 από τις φυλακές Πύλου και ανέλαβε Γραμματέας της πόλης της Πάτρας και ακολούθησε ο Ανδρέας Ραμπαβίλας από το χωριό Χάβαρι, που δραπέτευσε από την Φολέγανδρο και οδηγήθηκε επίσης στον Πύργο).
Ο Κανελλόπουλος ήταν γνωστός και αναγνωρισμένος για την συνδικαλιστική του δράση (ήδη από τα «σταφιδικά»), για την επιμονή του στις ιδέες του και την πολιτική του συνέπεια (εφόσον δεν υπέγραψε δήλωση μετανοίας) αλλά και για το χάρισμα της πειθούς που τον διέκρινε. Ο κύκλος του Κανελλόπουλου στον Πύργο περιλάμβανε στελέχη του ΚΚΕ με ντόπια καταγωγή, όπως οι φίλοι του από τα «σταφιδικά» Γιώργης Αργυράκης (που δρούσε ως γραμματέας του τοπικου ΑΚΕ) και Τάσος Καυκανιώτης, ο ζαχαροπλάστης Πέτρος Παυλόπουλος, ο ράφτης Στέλιος Στυλιανίδης, ο συσκευαστής σε εργοστάσιο Σάκης Κορφιάτης, ο εφοριακός Πύργου Άγης Μερεμέτης από την Καράτουλα, ο έφεδρος λοχαγός Χρήστος Γαλανόπουλος, οι δικηγόροι Γιώργης Χριστόπουλος, Γιώργης Φωτόπουλος και Μιχάλης Μάρας και άλλοι. Ο Κανελλόπουλος θέλησε άμεσα να πλαισιωθεί και από έναν ικανό έμπιστο νέο κομμουνιστή, στοιχειωδώς εξοικειωμένο με την πόλη, που θα επωμιζόταν καθήκοντα αντίστοιχα με τα δικά του στον τομέα της νεολαίας και επιπλέον θα αναλάμβανε πρακτικές αποστολές τις οποίες αδυνατούσε για διάφορους λόγους να εκτελέσει ώριμο στέλεχος. Αυτός ήταν ο Παναγιώτης Κατερίνης (με το ψευδώνυμο “Ορέστης”), Γραμματέας της υπό-αχτίδας της ΟΚΝΕ του Κακόβατου, τον οποίο ο Κανελλόπουλος γνώριζε από πριν ως “επαναστάτη μαθητή” του Γυμνασίου Κυπαρισσίας. Ήδη τον Δεκέμβρη του 1941 είχε πλέον σχηματιστεί Επιτροπή του ΕΑΜ που επιχείρησε επιτυχώς υπό την καθοδήγηση του Κανελλόπουλου να διευρυνθεί προς άλλους χώρους πέρα από το ΚΚΕ, σε ευρύτερες πληθυσμιακές ομάδες. Για ένα ικανό διάστημα το 1942-1943 ο Κανελλόπουλος (που έφερε το ψευδώνυμο “Πανάγος”) φιλοξενήθηκε στο σπίτι του ζεύγους Κώστα και Πόπης Αλεξανδρόπουλου και εμφανιζόταν ως πραματευτής που προμήθευε το σπίτι με πατάτες. Ο γιός του ζεύγους, ο Τάκης, δρούσε στην ΕΠΟΝ. Η αδελφή της Πόπης, η Θεανώ Καπόγιαννη, ήταν δαχτυλογράφος του δικηγόρου Μιχάλη Μάρα. Μέσα από μια λειτουργία συγγενικών, επαγγελματικών και κοινωνικών δικτύων και μέσα από μια πλούσια δραστηριότητα πολιτιστικών εκδηλώσεων στα οποία πρωτοστατούσε η ΕΠΟΝ, διευρύνθηκε σταδιακά η Εαμική επιρροή στην πόλη.
Η επιρροή αυτή του ΕΑΜ στην πόλη του Πύργου, αλλά και στην ύπαιθρο οφείλεται στην επέμβαση των οργανώσεων και δικτύων του με σκοπό την διατήρηση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού σε όσο το δυνατόν σε προπολεμικά επίπεδα, την όσο το δυνατόν διάσωση της αγροτικής παραγωγής και την όσο το δυνατόν δίκαια ανακατανομή του αγροτικού προϊόντος. Ο αγώνας αυτός άρχισε με τα συλλαλητήρια σε πόλεις και κωμοπόλεις το 1941 και συνεχίστηκε το 1942 με τη διοργάνωση λαϊκών συσσιτίων όπου η παρουσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ήταν επιμελώς διακριτική. Αντιθέτως στο κύμα διάρρηξης αποθηκών επιταγμένων τροφίμων που κορυφώθηκε το Μάη-Ιούνη του 1943, η ένοπλη προστασία των επιχειρήσεων, υπενθύμιζε ότι υποχρεωτικά συντονίζονταν από ένα συμπαγές καθοδηγητικό κέντρο.
Από τις αρχές του 1943 ήταν επιβεβλημένος πλέον ο στρατιωτικός σχεδιασμός του ΕΑΜ στην Πελοπόννησο, μετά από μια άρτια αξιολόγηση του πολιτικού δικτύου. Ο πρωτοπόρος ΕΛΑΣ στην Στερεά Ελλάδα είχε πραγματοποιήσει ήδη την πρώτη μεγάλη του επιτυχία στον Γοργοπόταμο και η Θεσσαλία περνούσε και αυτή στον ένοπλο αγώνα, ενώ ο πρωτεργάτης αυτής Κώστας Γαμβέτας (και αυτός δραπέτης από τις Φυλακές Πύλου) βρισκόταν ήδη στην Πάτρα ως Γραμματέας του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ. Ο Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής (ΠΕ) Σωτήρης Κανελλόπουλος συσκέφθηκε τότε με τα μέλη της Επιτροπής πόλης ΕΑΜ, τον Άθη Χαριάτη και το Θοδωρή Ζώρα και με ειδικούς επί των στρατιωτικών, προκειμένου να επιλέξουν την περιοχή εκκίνησης του αντάρτικου στην Ηλεία. Η σύσκεψη έλαβε χώρα στον Πύργο, τον Φλεβάρη του 1943 με τον μόνιμο λοχαγό Γιώργο Μπουρατζή, τον έφεδρο λοχαγό Χρήστο Γαλανόπουλο και τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Γιώργη Βαρελά και αποφασίστηκε ότι η καταλληλότερη περιοχή ήταν η Ολυμπία, «η οποία προσφερόταν ως ορεινή και επειδή είχε καλύτερες οργανωτικές προϋποθέσεις»! Δεν επιλέχθηκε δηλαδή το Βόρειο και Ανατολικό τμήμα της γεωγραφικής περιοχής που ενέπιπτε στην δικαιοδοσία της ΠΕ, αλλά η περιοχή κάτω από τον Αλφειό, όπου υπήρχαν “πιο αξιόπιστες” Εαμικές οργανώσεις. Προφανώς είχαν υπόψη τους τα Κρέστενα και έπειτα τα χωριά από την παραλιακή ζώνη έως τα υψώματα της Μίνθης: Κακόβατος, Μπεσχίνι, Καλιδόνα κ.α. Η περιοχή της Ολυμπίας μπορεί να μην υπαγόταν πλέον στην Μεσσηνία, αλλά η γνωριμία με τους κατοίκους (πολλοί εκ των οποίων αισθάνονταν ακόμη Μεσσήνιοι), η γειτνίαση με την άνω Μεσσηνία και η εγγύτητα με το επιτελείο του ΕΛΑΣ αλλά και του ΕΣ στα Πλατάνια καθώς και με το αρχηγείο της Βρετανικής αποστολής που διένεμε την συμμαχική στρατιωτική βοήθεια και στις δύο πλευρές, είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο. Στην περιοχή δρούσαν πολλά έμπιστα πρόσωπα του Κανελλόπουλου. Ήδη από τον χειμώνα του 1942, μετά από ένα σύντομο πέρασμα από τα Σαβάλια, είχαν οδηγηθεί από την ΚΕ του ΚΚΕ στα Κρέστενα δύο Πύλιοι, γνωστοί του Κανελλόπουλου από τα “σταφιδικά” που γνώριζαν αγρότες της περιοχής : Ο επίσης δραπέτης από την Ανάφη Στέλιος Διακουμογιαννόπουλος (με το ψευδώνυμο “Κουλός”) καθώς και ο Διονύσης Αποστολόπουλος (με το Ψευδώνυμο “Τάκης”). Στο Κακόβατο στάλθηκε επίσης από τα μέσα Μάη και ο δραπέτης από τη Φολέγανδρο, Θανάσης Κούτρης από την Καλλιρρόη άνω Μεσσηνίας, για να καθοδηγήσει τους πρώτους ένοπλους αντάρτες της περιοχής Ολυμπίας. Τέλος στην Ολυμπία στάλθηκε από τον Πύργο το καλοκαίρι του 1943 και ο Τάσος Καυκανιώτης (πολιτικός καθοδηγητής της αντάρτικης ομάδας του Ναπολέοντα Παπαγιαννόπουλου) για να καλύψει πολιτικά κενά στη συγκρότηση του ΕΛΑΣ Ολυμπίας.
Η σύγκρουση και του νεοσυσταθέντος ΕΛΑΣ Ολυμπίας με τον ΕΣ ήταν (όπως και στη Μεσσηνία) αναπόφευκτη, δεδομένου ότι το σύμφωνο του Δυρραχίου της 12ης Ιουλίου 1943 στο οποίο καθοριζόταν η αυτοτέλεια των δύο οργανώσεων και επιτρεπόταν η μετάταξη ανταρτών και στο οποίο καταγγέλθηκε ως προδοτική η συμφωνία του Διονύσιου Παπαδόγκωνα με τον Ιταλό Διοικητή Ντομένικο για συνεργασία με τις δυνάμεις Κατοχής, ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Και υπεύθυνοι για αυτό ήταν οι Άγγλοι και ο Παπαδόγκωνας που αποπειράθηκαν να δολοφονήσουν στο χωριό Πολιανή, τους εκπροσώπους των δύο πλευρών (“Χίλια χωριά στη δίνη του Χρόνου”, σελ. 294). Στην Ηλεία τα πρωτοπαλίκαρα του ίλαρχου Βρεττάκου και του ταγματάρχη Καραχάλιου είχαν κάνει εμφανές το ότι είχαν ευθυγραμμιστεί με την πρόταση των αγγλικών αποστολών Χάρινγκτον – Φρέιζερ που στόχευαν να εξοπλίσουν μεγάλες δυνάμεις τους, ικανές να εκτοπίσουν τον ΕΛΑΣ από την Πελοπόννησο. Το βράδυ όμως της 6ης Αυγούστου 1943, μετά από μια δίωρη ένοπλη σύγκρουση των τμημάτων του ΕΛΑΣ με τις ομάδες ΕΣ και ΕΟΒ, διπλή ταυτόχρονη μάχη για την ακρίβεια, έξω από τη Γάρδιτσα και τα Νιβιτσοχώρια, επικράτησε ο ΕΛΑΣ και εξασφάλισε την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή της Ορεινής Ολυμπίας. Μια ακόμη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΣ στο χωριό Χελιδόνι, επίσης δεν τηρήθηκε. (*Μεταπολεμικά μάλιστα, ο αρχηγός των εθνικιστών Τριφυλίας, λοχαγός Γιώργης Καραχάλιος θα γράψει: «Δεν υπήρξαν ανιδιοτελείς οι εξ Αθηνών προσελθόντες», ενώ ο λοχαγός Κ. Κρίβας θα πει το 1948 για τον Ε.Σ.: «Κατέλθομεν εξ Αθηνών με σαφέστατον πρόγραμμα καταπολεμήσεως του κομμουνισμού, διαλύσεω του ΕΛΑΣ»!). Χτυπώντας λοιπόν έτσι αποτελεσματικά “το κακό στη ρίζα του” δικαιώθηκε η επιλογή Κανελλόπουλου για τη συγκεκριμένη περιοχή στρατιωτικής εκκίνησης του ΕΛΑΣ στην Ηλεία, ο οποίος στο εξής επιδίδεται αποφασιστικά στις μάχες εναντίον των κατακτητών και των συνεργατών τους.
Ο Κανελλόπουλος συνεργάστηκε στον Πύργο και με τον μητροπολίτη Ηλείας Αντώνιο για τον εορτασμό της εθνικής επετείου στην Αρχαία Ολυμπία, στις 25-03-1944, η οποία αναγορεύτηκε σε κεντρικό σύμβολο της παλλαϊκής ενότητας στο πλαίσιο του εθνικού-απελευθερωτικού αγώνα (Βλπ φώτο κάτω ). Ο μητροπολίτης μετά τη δοξολογία, ευλόγησε τα όπλα του ΕΛΑΣ. Ο Αντώνιος είχε μυηθεί στο ΕΑΜ σε χρονική στιγμή απροσδιόριστη και δημιούργησε έναν προσωπικό κύκλο επιρροής από τον οποίο προήλθαν στελέχη της Τοπικής Επιτροπής, όπως οι δικηγόροι Ζαπάντης και Γκάβας. Έλαβε μέρος στο Εθνικό Συμβούλιο στις Κορυσχάδες και διώχθηκε μεταπολεμικά για τις επιλογές του.
Στον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου 1944 στην Αρχαία Ολυμπία. Με το 2ο
βελάκι απεικονίζεται ο Εθνοσύμβουλος της Επαρχίας Πυλίας, γεωπόνος στο επάγγελμα,
Βασίλης Κανελλόπουλος.
Πέρα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις , μέσα στην πόλη του Πύργου λειτουργεί άψογα ο μηχανισμός του ΕΑΜ από τα κομμουνιστικά του στελέχη που κατευθύνουν τις ενέργειες του πλήθους σε έναν αποτελεσματικό συντονισμό. Παραδείγματα χαρακτηριστικά αποτελούν οι αλλεπάλληλες διαμαρτυρίες μαθητριών οι οποίες εξασφαλίζουν από τον Ερυθρό Σταυρό 500 μερίδες συσσίτιο για τις άπορες μαθήτριες και για τα εργατικά σωματεία αύξηση στο μεροκάματο και διπλή μερίδα συσσιτίου, καθώς και αυτές των σταφιδοπαραγωγών. Στις 22 Απριλίου 1944 πραγματοποιείται μεγάλο συλλαλητήριο στον Πύργο (τέτοιο από τα οποία γνωρίζει να διοργανώνει θαυμάσια ο Κανελλόπουλος) με αιτήματα φάρμακα για τις σταφίδες και δάνεια για του παραγωγούς. Κυριαρχούν συνθήματα υπέρ της ΠΕΕΑ, της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ και αποδοκιμάζεται ο Νομάρχης, ο οποίος υπόσχεται ότι εάν δεν λυθούν τα αιτήματα θα παραιτηθεί. Μετά από δύο μήνες ανακοίνωσε ότι φορτώθηκαν για την Ηλεία 180 τόνοι χαλκός και 230 τόνοι θειόχωμα και οι διαμαρτυρίες έπιασαν τόπο.
*Στον τομέα δε των στρατιωτικών επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ, είναι ότι η ένταση των αντάρτικων ενεργειών και των δολιοφθοριών γύρω από τον άξονα Πάτρας-Πυργου-Καλαμάτας το καλοκαίρι του 1944, ενέτεινε τον πανικό των Γερμανών οι οποίοι υπέθεταν πιθανή απόβαση των συμμάχων στη Δυτική Πελοπόννησο. Οι αντάρτες αναδιπλώνονταν με εξαιρετική ευκολία, περνούσαν στα νώτα των στρατιωτικών δυνάμεων και χτυπούσαν ακαριαία. Το γεγονός ότι η Πελοπόννησος κηρύχθηκε από τους Γερμανούς «περιοχή επιχειρήσεων», μια ζώνη με έκτακτη στρατιωτική εξουσία (καμιά άλλη δεν είχε χαρακτηριστεί έτσι μέχρι την απόβαση στην Νορμανδία στις 2 Ιούλη), ήταν ενδεικτικό του κλίματος που επικρατούσε στις τάξεις του γερμανικού στρατού!
Στον Πύργο ο Σωτήρης Κανελλόπουλος θα γνωριστεί με την δασκάλα Γεωργία Κυριακοπούλου από του Κατσαρού στο Αντρώνι Ολυμπίας, της οποίας τα αδέλφια Χαράλαμπος και Νίκος είναι νεαρά μέλη της τοπικής οργάνωσης του ΕΑΜ. Θα παντρευτούν και τον Αύγουστο του 1945 θα γεννηθεί στα Φιλιατρά ο μοναχογιός τους Νίκος, βαπτισμένος στο όνομα της πολυπόθητης “Νίκης του λαού”!
δ) ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΔΣΕ)
Μετά την απελευθέρωση της Χώρας ο Σωτήρης Κανελλόπουλος διώχθηκε για την αντιστασιακή του δράση και την εποχή του “Μονόπλευρου Εμφυλίου” ζει για ένα μικρό διάστημα με τη σύζυγό του και το παιδί τους σε μια μικρή σοφίτα στον Άγιο Μελέτη στα Σεπόλια, μέσα στην ανωνυμία του πλήθους. Το 1947 κατατάχθηκε στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), στο αρχηγείο Ταϋγέτου. Ανέλαβε Πολιτικός Επίτροπος Πόλης (Καλαμάτας). (Από το βιβλίο του Αρίστου Καμαρινού “Ο Εμφύλιος στην Πελοπόννησο”).
Σκοτώθηκε στις 17 Μάη 1949, στη διάρκεια των “εκκαθαριστικών επιχειρήσεων” του κυβερνητικού στρατού. Από το συγκλονιστικό ημερολόγιο που κρατούσε στη διάρκεια των επιχειρήσεων αυτών, παραθέτουμε την τελευταία παράγραφο:
«…17 Μαϊου: Γύρω μας η φύση οργιάζει. Μας μεθούν τα μύρα της Ανοίξεως. Αχ, πόσο θα ήθελα να χαρώ τούτη την Άνοιξη! Από το πρωί ακούγονται πυκνοί πυροβολισμοί κοντά μας. Πυρά εκδηλώνονται απέναντί μας εις τα 500 μέτρα, κοντά στα Αλτομυρά. Ο εχθρός έχει κινηθεί κατεπάνω μας, λες και έρχεται επί συστάσει, σαν να ξέρει το μέρος μας. Ο Μήτρος Τριβέλης χώνεται σε μια καρκάνα και τον χάνω από τα μάτια μου. Σουρίζουν γύρω οι σφαίρες και χώνομαι όσο πιο βαθιά στην καρκάνα μου. Κοντά μου ένας κότσυφας κελαηδεί. Δεν ξέρω αν θα σωθώ και σήμερα. Πάντως κάτι με τραβάει έξω από τον κόσμο αυτό και άθελά μου ψιθυρίζουν για μια ακόμη φορά τα χείλη μου το τελευταίο τραγούδι του Αθανάσιου Διάκου “Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει…”.
Η στιγμή των ευρημάτων των οστών του Σωτήρη Κανελλόπουλου το καλοκαίρι του 1979 (φώτο Πότας Κακαβά).
Το ημερολόγιο του Σωτήρη Κανελλόπουλου αρχίζει την 1η Μάρτη 1947 και το τελευταίο μέρος γράφτηκε τα ξημερώματα της 17ης Μάη 1949. Το πρωί της ίδιας ημέρας μια ομάδα ΜΑΥδων τον ανακάλυψε και τον εξόντωσε. Στην τσέπη του βρήκαν και το ημερολόγιό του, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Σημαία” της Καλαμάτας, στην “Αλήθεια” της Τριπόλεως στις 5 Ιούλη 1949 και στην “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία” στις 9 και 16 Απρίλη 1989. Πρόσφατα το ημερολόγιο του Σωτήρη Κανελλόπουλου μαζί με κάποια ακόμη διευκρινιστικά στοιχεία εκδόθηκε ως βιβλίο στην Ιταλική γλώσσα. Το βιβλίο είναι εμπλουτισμένο με οικογενειακές φωτογραφίες και εικόνες που τεκμηριώνουν την έρευνα που διεξήχθη από τον Νίκο Κανελλόπουλο στο όρος Καλάθι του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου προς αναζήτηση του τόπου όπου θανατώθηκε ο πατέρας του. Ο Αρχιτέκτονας Μηχανικός Νίκος Σ. Κανελλόπουλος πέθανε το 1990, ύστερα από πολυετή μάχη με την επάρατη νόσο.
*Ευχαριστώ την νύφη του Σωτήρη Κανελλόπουλου, σύζυγο του γιού του Νίκου, την Λουίζα και την εγγονή του Γιωργία που μου εμπιστεύθηκαν πολύτιμο φωτογραφικό υλικό, καθώς και την ανεψιά του Σωτήρη Κανελλόπουλου, Αγγελικής (κόρη της αδελφής του Μαρίας) για τις προφορικές διηγήσεις και πληροφορίες που μου έδωσε.
