Χρειάζεσαι οδηγό για να κινηθείς στα σοκάκια του. Εκεί όπου κάποτε φύτρωναν σκόρπιες καλλιέργειες σε κατακερματισμένα χωράφια σήμερα λειτουργεί και αναπνέει μια πολιτεία: ένα πολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα στη δυτική άκρη της Μεσσηνίας, το οποίο τροφοδοτεί την περιοχή με θέσεις εργασίας και δίνει στους περισσότερους ντόπιους ελπίδες για ανάπτυξη.
Χρειάστηκε όμως πάνω από μία δεκαετία για να μπουν σε μια έκταση 3.000 στρεμμάτων κοντά στην Πύλο τα πρώτα θεμέλια του Costa Navarino. Το έργο ήταν όραμα του εφοπλιστή Βασίλη Κωνσταντακόπουλου (γνωστός και ως Καπετάνιος από τα καράβια του), ο οποίος καταγόταν από το Διαβολίτσι Μεσσηνίας. Το 1997 με τον Νόμο 2545 δημιουργείται εκεί η Περιοχή Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης Μεσσηνίας που διευκολύνει την επένδυση του επιχειρηματία. Ωστόσο το έργο προσαράζει... τα επόμενα χρόνια σε γραφειοκρατικούς υφάλους και σε αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων.
Το 2005 ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής μιλώντας στη γενική συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων τόνισε ότι θα ξεπαγώσει η ΠΟΤΑ Μεσσηνίας. Με αφορμή τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες ο Βασίλης Κωνσταντακόπουλος δήλωσε τότε στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» ότι κάποια στιγμή θα χτίσει τις εγκαταστάσεις «για να βρίσκουν δουλειά και να μην ξενιτεύονται τα παιδιά της πατρίδας μου, όπως αναγκάστηκα να κάνω ο ίδιος, 13 χρονών, στα χρόνια του Εμφυλίου, παιδί μιας κυνηγημένης οικογένειας».
Επτά χρόνια αργότερα, στο κομμάτι της επένδυσής του που λειτουργεί στην περιοχή (δύο ξενοδοχεία και δύο γήπεδα γκολφ) απασχολούνται 1.200 άτομα, το 75% των οποίων κατάγεται από τη Μεσσηνία. Ο Βασίλης Κωνσταντακόπουλος πέθανε πέρυσι σε ηλικία 76 ετών. Την επένδυση ελέγχει ο γιος του Αχιλλέας μέσω της εταιρείας ανάπτυξης και διαχείρισης ακινήτων ΤΕΜΕΣ, την οποία είχε ιδρύσει ο πατέρας του.
Αναζητώντας προσωπικό το 2009, προτού ανοίξουν οι πόρτες των καταλυμάτων, οι υπεύθυνοι της εταιρείας διαπίστωσαν ότι στην ευρύτερη περιοχή μόλις 650 κάτοικοι είχαν επαρκή προϋπηρεσία στα τουριστικά. Χρειάζονταν όμως διπλάσιο αριθμό υπαλλήλων. Τελικά προσέλαβαν νέους ηλικιακά, ανειδίκευτους εργασιακά, τους οποίους επιμόρφωσαν επί τρεις μήνες. Οι περισσότεροι ήταν άνεργοι ή είχαν μόλις ολοκληρώσει τη φοίτησή τους στο σχολείο. Η εγκαθίδρυση μιας επιχείρησης μεγάλης κλίμακας στα εδάφη τους ήταν αφορμή για αρκετούς να επιστρέψουν στην πάτρια γη.
Οταν ολοκλήρωνε τις σπουδές της ως αρχαιολόγος-μουσειολόγος η Νατάσα Γλαράκη δεν φανταζόταν ότι κάποτε θα εργαζόταν στα τουριστικά. Είχε συμπληρώσει αρκετά χρόνια δουλειάς στο αντικείμενό της, όταν έληξε η σύμβασή της με το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας. «Εμαθα ότι έψαχναν προσωπικό στο Costa Navarino. Ετσι, υπέβαλα αίτηση και ξαφνιάστηκα ευχάριστα όταν έμαθα ότι διάβασαν το βιογραφικό μου. Στην Ελλάδα σπάνια κάποιος μπαίνει στον κόπο», λέει. Σήμερα εργάζεται στο διοικητικό κομμάτι της επιχείρησης. Μετακόμισε από τη γενέτειρά της Καλαμάτα στο χωριό Μάραθος, όπου το Costa Navarino έχτισε ένα συγκρότημα 64 διαμερισμάτων για δωρεάν στέγαση υπαλλήλων του. Ο πληθυσμός του χωριού - ειδικά κατά τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν - σχεδόν διπλασιάζεται με τους υπαλλήλους, ενισχύοντας την τοπική οικονομία.
Σε μια περιοχή κατά βάση αγροτική και επί χρόνια υπανάπτυκτη τουριστικά το Costa Navarino προσέφερε διέξοδο στη νεανική ανεργία. Οι υπάλληλοι - όπως δήλωσαν αρκετοί σε συνεντεύξεις τους επώνυμα και ανώνυμα - είναι ασφαλισμένοι, ωστόσο δεν απασχολούνται με τους ίδιους όρους ή αμοιβές. Υπάρχουν μόνιμοι αλλά και εποχικοί, ανάλογα με το αντικείμενο εργασίας. Κάποιοι υπάγονται στην ΤΕΜΕΣ, άλλοι - όπως εκείνοι που βρίσκονται σε καταστήματα εντός του συγκροτήματος - έχουν διαφορετικό εργοδότη και εργασιακό καθεστώς. Ορισμένοι εξάλλου αναμένουν, όπως συζητείται, περικοπές στις μεικτές απολαβές τους λόγω της οικονομικής κρίσης. Ανάμεσά τους υπάρχουν παιδιά οικογενειών που έχουν δικά τους ξενοδοχεία στην περιοχή, αλλά και ντόπιοι που άδραξαν την ευκαιρία για να επενδύσουν στο δικό τους μέλλον.
Ο 25χρονος Σωτήρης Σκιαδάς, απόφοιτος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, πραγματοποιεί αυτόν τον καιρό την αμειβόμενη πρακτική του στο γκολφ του Costa Navarino. Μόλις έμαθε για την κατασκευή των γηπέδων σπούδασε σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα Διαχείρισης Γκολφ (Golf Management) στην Ισπανία. Για την 23χρονη Φαίη Αρβανίτη το Costa Navarino ήταν επίσης μια ευκαιρία για να ξεφύγει από την ανεργία. Εχοντας μόνο εφόδιο την πιστοποίηση χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή από τον ΟΑΕΔ και χωρίς άλλη προϋπηρεσία δεν μπορούσε να απορροφηθεί στην αγορά εστίασης της Καλαμάτας. Αφού εργάστηκε αρχικά ως ανειδίκευτη στο Costa Navarino, σπούδασε ξενοδοχειακά σε ΙΕΚ και τώρα ολοκληρώνει την πρακτική της στην Αγορά, μια λιθόστρωτη γειτονιά με καταστήματα στην καρδιά της τουριστικής μονάδας, όπου οι επισκέπτες μπορούν να βρουν προϊόντα του ξενοδοχείου που έχουν επεξεργαστεί ντόπιοι παραγωγοί.
ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ. Γύρω από το Costa Navarino λειτουργούν δεκάδες επιχειρήσεις-δορυφόροι. Σύμφωνα με την ΤΕΜΕΣ, για κάθε άμεση θέση εργασίας εκεί δημιουργούνται 0,8 έμμεσες θέσεις στην ευρύτερη περιοχή. Μερικά χιλιόμετρα μακρύτερα, στη Θουρία, ο Κώστας Παπαδημητρίου εμφιαλώνει το ξίδι που παράγουν οι αμπελώνες του ξενοδοχείου και πακετάρει τις σταφίδες που προέρχονται από τα κτήματά τους. Η επιχείρησή του είναι πρώτη στην παραγωγή ξιδιού τύπου μπαλσάμικο στην Ελλάδα, καλύπτοντας το 40% της αγοράς. Απασχολεί 100 εργαζομένους και έχει τζίρο 10 εκατ. ευρώ. Η συνεργασία με το Costa Navarino είναι μικρής κλίμακας, ωστόσο «αναδεικνύει τα τοπικά προϊόντα και είναι σπουδαίο εργαλείο για την ανάπτυξη της ντόπιας κουζίνας», λέει ο κ. Παπαδημητρίου.
Για την ώρα μία από τις κουζίνες που έχει επηρεαστεί από την επένδυση βρίσκεται στην ταβέρνα του Νίκου Θαλασσινού στην παραλία του Μάραθου. «Το 70% των πελατών μου είναι τουρίστες που μένουν στο ξενοδοχείο», λέει. Η ταβέρνα του μετρά έξι δεκαετίες εκεί. Πέρασε από πατέρα σε γιο. Τώρα ο κ. Θαλασσινός λέει ότι στη Μεσσηνία ενδεχομένως βρίσκεται και το μέλλον των παιδιών του. «Αν δεν υπήρχε το ξενοδοχείο, με την κρίση που έχουμε δεν ξέρω πώς θα ήμασταν. Πέρυσι, όταν τελείωσε η σεζόν, η περιοχή ξαφνικά άδειασε. Επίσης, ήταν μια χρονιά δύσκολη για τους ντόπιους, με την παραγωγή λαδιού αρκετά μειωμένη», τονίζει.
Μικρή για τα δεδομένα της γης ήταν και η παραγωγή από τα ελαιόδεντρα που βρίσκονται στις εκτάσεις του Costa Navarino. Πέρυσι ο ιδιοκτήτης ελαιοτριβείου Σαράντος Πολυζώης επεξεργάστηκε και τυποποίησε 15 τόνους λάδι από τις ελιές του Navarino. Ελάχιστη ποσότητα, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο κ. Πολυζώης συνεργάζεται με 500 παραγωγούς και το χωριό του, τα Κρεμμύδια, έβγαλαν πέρυσι 1.000 τόνους λάδι. Δίνει όμως πίστωση χρόνου στα δέντρα του συγκροτήματος. Η μετανάστευσή τους είναι πρόσφατη, τα κλαριά τους ακόμη νέα. Οι περισσότερες ελιές ξεριζώθηκαν και μεταφυτεύτηκαν ανάλογα με τις ανάγκες του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Χρειάζονται επιπλέον χρόνο για να καρποφορήσουν όπως άλλοτε.
Ντόπιοι και εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων είχαν εκφράσει παλαιότερα την ανησυχία τους για την καταστροφή της φυσικής βλάστησης από τη δόμηση. Οι ελιές όμως παραμένουν κυρίαρχο στοιχείο της περιοχής, σπαρμένες και μέσα στα γήπεδα του γκολφ.
ΟΙ ΕΚΤΑΣΕΙΣ. Δύο γήπεδα γκολφ με 18 οπές ξεδιπλώνονται σήμερα σε μικρούς πράσινους λοφίσκους. Επί χρόνια ο εφοπλιστής Βασίλης Κωνσταντακόπουλος αγόραζε κομμάτι κομμάτι τα περισσότερα από 11.000 στρέμματα από 1.100 διαφορετικούς ιδιοκτήτες στην περιοχή Πύλου και Ρωμανού για να τα κατασκευάσει. «Ο Καπετάνιος αγόραζε σε συγκεκριμένη τιμή για να μη δέχεται εκβιασμούς και να μην προξενεί κραδασμούς στην τοπική κοινωνία», λέει ο Φώτης Καραμπάτσος, ο μεσίτης που συνεργαζόταν με τον εφοπλιστή για αυτές τις αγοραπωλησίες. Αργότερα πάντως η ΠΟΤΑ του έδινε το δικαίωμα αναγκαστικής απαλλοτρίωσης γης υπέρ ιδιώτη για κοινωφελές έργο.
Ο Χρήστος Ντούκας, γιατρός και πρώην διευθυντής στο Νοσοκομείο Πύλου, ήταν από τους τελευταίους που πούλησε εκτάσεις του στον Καπετάνιο. «Δεν ήθελα να δώσω τα τέσσερα στρέμματά μου. Ηταν η πρώτη μου αγορά στην περιοχή», λέει. Τελικά το 2004 τα αντάλλαξε με 50.000 ευρώ και δύο στρέμματα στη Γιάλοβα όπου έχτισε δύο ενοικιαζόμενα διαμερίσματα για εργαζομένους στο Costa Navarino. Δεν μετανιώνει για την απόφασή του, ωστόσο προβληματίζεται για το τι θα απογίνουν οι νέοι σε περίπτωση που συναντήσει προβλήματα στο μέλλον η επένδυση. Δεν θα έχουν, όπως λέει, ούτε τη δυνατότητα να γυρίσουν στα χωράφια αφού τα πούλησαν οι οικογένειές τους.
Πάντως, ενώ κάποιοι εξετάζουν το ενδεχόμενο εγκατάστασής τους εκεί, υπάρχουν και οι «αντάρτες» που παρά τις προσφορές δεν δέχτηκαν να πουλήσουν τη γη τους. Το σπίτι του ενός, στην κορυφή κάποιου λόφου, έχει περικυκλωθεί από το πράσινο χαλί του γκολφ. Το σπίτι του άλλου αγναντεύει από μια πλαγιά το γήπεδο. «Μου λες να φύγω από το χωράφι που αγόρασα και έχτισα το σπίτι μου; Εγώ που πολέμησα εδώ...», λέει ότι είχε πει στον Καπετάνιο ο 89χρονος ιδιοκτήτης, επιθυμώντας να μη δημοσιευθεί το όνομά του. Καθώς μιλάμε κάποιοι παίκτες προσπαθούν να στείλουν τις μπάλες τους στις οπές. «Ερχονται εδώ κάτι λόρδοι με μπαστούνια και παίζουν. Δεν με ενοχλούν, αλλά εγώ δεν φεύγω», λέει ο ηλικιωμένος. Σε αυτούς όμως βασίζουν την ανάπτυξή τους οι ντόπιοι. Το γκολφ άλλωστε δεν περιορίζεται στα συνηθισμένα καλούπια της τουριστικής σεζόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου