Η εκστρατεία στην Πελοπόννησο: σύμβολο πολιτικής, επιστημονικής και πολιτιστικής ανανέωσης

Jean-Charles Langlois Επικοινωνία του Γάλλου στρατηγού Maison και του Ibrahim πασά, Ναβαρίνο, Σεπτέμβριος 1828. Γαλλική παρέμβαση στην Πελοπόννησο (1828-1833). Διαστάσεις: 197 x 267 εκ. Πλαίσιο: 203 x 272,5 x 7,5 εκ. Υλικό και τεχνική: λάδι σε καμβά.

Συντάκτης: Nicolas FERNANDEZ-BOUVERET

Το 1829, η Πελοπόννησος, που ήταν πλέον ένα πεδίο θανατηφόρων μαχών που χτυπήθηκε από φωτιά και σίδερο, και ποτίσθηκε από το αίμα πολλών αγωνιστών, μετατράπηκε σε πεδίο ποικίλης έρευνας, με την ώθηση που προσέφεραν τα γαλλικά στρατεύματα και οι Γάλλοι επιστήμονες που τα συνόδευαν.
Το 1829, η Πελοπόννησος, τότε ένα πεδίο μάχης που έπληξε από πυρκαγιά και χάλυβα, και τροφοδοτήθηκε από το αίμα πολλών πολεμιστών, μετατράπηκε σε πεδίο ποικίλης έρευνας υπό την ώθηση γαλλικών στρατευμάτων και επιστημόνων. Η αποστολή Morea, επιστημονική και στρατιωτική, σηματοδότησε τη χώρα σε μεγάλη κλίμακα, λόγω της γεωπολιτικής αλλαγής που σηματοδότησε το αποκορύφωμα και την ανανέωση του επιστημονικού πνεύματος που ακολούθησε. την ολοκλήρωση αυτού που ήταν, από το 1821 έως το 1832, ο Ελληνικός πόλεμος της ανεξαρτησίας. Ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι ο «άρρωστος άνθρωπος της Ευρώπης», όπως τον ονόμασε ο Τσάρος Νικόλαος Α΄, σε παρακμή από τον 18ο αιώνα, η πτώση της εξουσίας του στις ευρωπαϊκές επαρχίες του επιταχύνθηκε από άνοιγμα του 19ου αιώνα. Περισσότερο από το ενδιαφέρον για τις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας του Σουλτάνου Μαχμούντ Β 'προκαλεί την ελπίδα των χριστιανών λαών των Βαλκανίων. Αυτά πρέπει να αντέξουν την τουρκική κυριαρχία που τους απαγορεύει έναν ορισμένο αριθμό ελευθεριών, εκ των οποίων, το δικαίωμα να κατέχουν γη, να ανεβαίνουν με άλογο ή να αποτελούν στρατούς. Η απογοήτευση και πολλές εξεγέρσεις, ειδικά οι Σέρβοι, προκάλεσαν την εξέγερση των Ελλήνων που ξεσηκώθηκαν εναντίον των Τούρκων το 1821, διακηρύσσοντας τον Ιανουάριο του 1822, στην Επίδαυρο, την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, το
την απουσία εξωτερικής βοήθειας και την αποδυνάμωση των ανταρτών λόγω των εσωτερικών διχασμών τους, οι Τούρκοι ανέλαβαν την πρωτοβουλία. Με την υποστήριξη του Αιγύπτου σουλτάνου Μεχμέτ-Αλί, η εξέγερση των Ελλήνων αυτονομιστών καταστέλλεται, η Πελοπόννησος καταστράφηκε και οι πληθυσμοί
σφαγιάστηκε, όπως στο Chio τον Απρίλιο του 1822.

Κάτω από το αδιάφορο βλέμμα των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, πολύ απασχολημένος με το σεβασμό του πνεύματος της Ιερής Συμμαχίας που υποστηρίζει το δικαίωμα των νόμιμων κυρίαρχων και όχι το δικαίωμα των λαών να διαθέσουν τον εαυτό τους, ένα κίνημα Φιλελένης διασχίζει την Παλιά
Ήπειρος. Σιγά σιγά η κοινή γνώμη είναι πίσω από τους Έλληνες. Παρ 'όλα αυτά, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις εξακολουθούν να μην προτίθενται να δράσουν. Τότε ήταν, εν πάση περιπτώσει, μια αγγλο-γαλλο-ρωσική ναυτική επιχείρηση βύθισε τον αιγυπτιακό στόλο στη Ναβάριν το 1827. Η παρέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν αποφασιστική και η Ελλάδα, με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης, κηρύχθηκε ανεξάρτητη το 1829 Η Γαλλία είχε μια σημαντική θέση κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου: παρενέβη στο Morea ενάντια στις τουρκικές δυνάμεις. Αυτή η αποστολή στο Morea, όπως έχουμε
προαναφέρθηκε, δεν είναι μόνο στρατιωτική λειτουργία. Εκτός από τις ένοπλες δυνάμεις, υπάρχουν διάφοροι μελετητές από μια ποικιλία επιστημονικών κλάδων, από τις λεγόμενες «σκληρές» επιστήμες μέχρι τη μελέτη της τέχνης, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπιστικών επιστημών.

Στη συνέχεια, η αποστολή φαίνεται να αποτελεί σημείο καμπής. Ο ιστορικός που θέλει να το μελετήσει, χρησιμοποιώντας κυρίως λογοτεχνικές πηγές όπως γραπτές μαρτυρίες ή επιστημονικές αναφορές, μπορεί στη συνέχεια να αναρωτηθεί γιατί η αποστολή του Morea, κάτι περισσότερο από ένα γεγονός που θα ήταν εντελώς ακίνδυνο για Η κλίμακα της ιστορίας του 19ου αιώνα, είναι στην πραγματικότητα ένα σύμβολο ρήξης και ανανέωσης της σχέσης που διατηρούν οι Ευρωπαίοι με τον σημερινό κόσμο και τον παρελθόν κόσμο τους; Στην πραγματικότητα, η αποστολή είναι το αποκορύφωμα ενός
πολιτική αναστροφή, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις που υποστηρίζουν μια εθνική εξέγερση. Επιπλέον, η αποστολή σηματοδοτεί μια ανανέωση του επιστημονικού πνεύματος, είτε στη μελέτη των γεωφυσικών επιστημών είτε των ανθρωπιστικών επιστημών. Τέλος, λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από μια νέα αντίληψη του αρχαίου κόσμου, τη στιγμή που κυριαρχούσε μια ρομαντική γραφή της ιστορίας.

*

Η αποστολή Morea φαίνεται να είναι το αποκορύφωμα μιας γεωπολιτικής αντιστροφής. Εάν μπορεί να προσεγγιστεί ως γεωπολιτική ανωμαλία, μετά από μια απροσδόκητη αντιστροφή εκ μέρους των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, είναι από την υποστήριξή τους για έναν σκοπό
εθνικιστής.

Το Συνέδριο της Βιέννης, από τον Σεπτέμβριο του 1814 έως τον Ιούνιο του 1815, επαναπροσδιόρισε τα σύνορα της Ευρώπης, τα οποία, τουλάχιστον, συγκλονίστηκαν από την επέκταση της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Ι. Μετά την ήττα του Γάλλου αυτοκράτορα, οι νικητές του, ιδίως η Αυστρία, η Πρωσία, η Ρωσία και η Αγγλία, εργάστηκαν περισσότερο για να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους για ηγεμονία παρά να λάβουν υπόψη το δικαίωμα των λαών να απορρίψουν τον εαυτό τους. Η Ιερή Συμμαχία, τότε η Τετραπλή Συμμαχία, μεταξύ των κύριων ευρωπαϊκών δυνάμεων, εξέφρασε την επιθυμία τους να προστατεύσουν την εδαφική κυριαρχία των κυρίαρχων και να επιπλήξουν τις εθνικιστικές αξιώσεις.

Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις παρενέβησαν υπέρ των Ελλήνων αυτονομιστών. Πώς να το εξηγήσω αυτό; Είναι περισσότερο ζήτημα κατηγορίας της οικονομίας, παρά στις πραγματικές πεποιθήσεις των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Παρά την ανάπτυξη της δημόσιας συμπάθειας για την Ελλάδα, οι δυνάμεις ήταν απρόθυμες να παρέμβουν. Ο τσάρος ευνοεί την εξέγερση για θρησκευτικούς λόγους (οι Έλληνες ήταν ορθόδοξοι) και γεωστρατηγική (θέληση για έλεγχο των τουρκικών στενών), είδαν τη θερμότητα να κρυώνει από την αντιπολίτευση της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Ωστόσο, εάν η ευρωπαϊκή παρέμβαση ήταν αργή για να εμφανιστεί, με πρωτοβουλία του Νικολάου Α, έγινε. Ο Τσάρος που χλευάζει την ευρωπαϊκή συναυλία εξέδωσε τελεσίγραφο στον Οθωμανό Σουλτάνο, όχι από συμπάθεια για τους Ορθόδοξους Έλληνες, αλλά για γεωπολιτικούς λόγους φοβούμενοι ότι η Ρωσία θα αποκτήσει τότε εδαφική επιρροή στην περιοχή, Canning England, έχοντας συμφέροντα εκεί. κυρίως οικονομικά, με τη συνθήκη του Λονδίνου, ξεκίνησε τα εργαλεία της βοήθειας προς τους Έλληνες. Τότε ήταν που ένας αγγλο-γαλλο-ρωσικός στόλος βύθισε τον αιγυπτιακό στόλο στη Ναυαρίν στις 20 Οκτωβρίου 1827. Έπρεπε να πραγματοποιηθεί μια αποστολή. Η Αγγλία δεν το ήθελε. Όμως αρνήθηκε την πιθανότητα καταγωγής του ρωσικού στρατού στα νότια, μετά σε πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η στρατιωτική εκστρατεία στο Μόρα επέστρεψε λοιπόν στη Γαλλία και στη συνέχεια αναταράχθηκε από μια ευνοϊκή γνώμη για την ελληνική εξέγερση. 80 εκατομμύρια φράγκα χρυσού διατέθηκαν από την Βουλή των Αντιπροσώπων για τη χρηματοδότηση της εκστρατευτικής δύναμης περίπου 15.000 στρατιωτών, χωρισμένη σε 3 ταξιαρχίες, καθεμία χωρισμένη σε 3 συντάγματα πεζικού. Συμμετείχε επίσης ένα σύνταγμα ιππικού, 4 εταιρείες πυροβολικού και 2 εταιρείες μηχανικής. Περίπου εξήντα πλοία κινητοποιήθηκαν για την αποστολή να μεταφέρουν στρατεύματα, όπλα, εξοπλισμό, προμήθειες, άλογα και χρήματα για να δωρίσουν στην ελληνική προσωρινή κυβέρνηση. Οι Γάλλοι, όπως ο T. Quinctius Flamininus κατά τη διάρκεια του δεύτερου μακεδονικού πολέμου (200 - 197 π.Χ.), ήταν γενναιόδωροι, απελευθερωτικοί, για να διεκδικήσουν καλύτερα τον ιμπεριαλισμό τους. Ο στόλος άρχισε να φτάνει στον κόλπο Navarin στις 29 Αυγούστου 1828. Προσγειώθηκε την επόμενη μέρα, τα στρατεύματα υποδέχτηκαν με χαρά από τον τοπικό πληθυσμό. Στις 16 Σεπτεμβρίου, ολόκληρος ο στρατός έφτασε. Μόνο στις 7 Σεπτεμβρίου ο Ιμπραήμ Πασά, γιος του Μεχμέτ Αλί, υπεύθυνος για την αποστολή του στην Ελλάδα, συμφώνησε να εκκενώσει τα στρατεύματά του. Στις 5 Οκτωβρίου, τα αιγυπτιακά στρατεύματα τελείωσαν την επιβίβαση και πάλι. Οι Μοριά, ή Πελοπόννησος, υπερασπίστηκαν μόνο οι Οθωμανοί στρατιώτες που ήταν εγκλωβισμένοι σε διάφορα φρούρια. Τα γαλλικά στρατεύματα έπρεπε τότε να «αδειάσουν» τους κατόχους τους και να τους ξαναδώσουν στα χέρια των Ελλήνων.

Στις 6 Οκτωβρίου, το 16ο σύνταγμα επανήλθε στην έδρα του Navarin. Το φρούριο καταλήφθηκε: κρατήθηκε μόνο από 250 άντρες που τελικά παραδόθηκαν. Τότε ήταν η σειρά του Modon's και του Codon, που λήφθηκαν παρά τις δυσκολίες. Η Πάτρα συνθηκολόγησε, στη συνέχεια το «Κάστρο του Μορέα», υπό τις διαταγές του Χατζή-Αμπνταλά, μετά του Πασά των 2 θέσεων. Τότε οι αγάδες (στρατιωτικοί αξιωματικοί) που ήταν υπεύθυνοι για το κάστρο αρνήθηκαν να υπακούσουν στις εντολές του Πασά, που θεωρούσαν προδοτικούς και αποφάσισαν να κρατήσουν το φρούριο. Αυτό το κάστρο ήταν ένα σημαντικό στρατηγικό σημείο: φύλαγε την είσοδο στον Κόλπο της Κορίνθου. Παρά την απόπειρα διαπραγμάτευσης με την αγορά, η τελευταία αρνήθηκε να παραδοθεί. Γαλλικά στρατεύματα πολιορκούν το κάστρο. Στις 30 Οκτωβρίου, το γαλλικό πυροβολικό πυροβόλησε στο φρούριο, ανοίγοντας παραβίαση. Στη συνέχεια, ένας Τούρκος βουλευτής προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τον στρατηγό Maison, ο οποίος τους έδωσε μισή ώρα για να φύγουν, χωρίς να πάρει μαζί τους όπλα ή αποσκευές. Αυτή η πολιορκία, παρά τη νίκη των γαλλικών στρατευμάτων, τους κόστισε 25 άνδρες.

Στις αρχές Νοεμβρίου, ο Μορέας είχε εκκενωθεί από τους τελευταίους Τούρκους και Αιγύπτιους. Στη συνέχεια, τα γαλλικά στρατεύματα επαναπατρίστηκαν σταδιακά, και μόλις τον Ιανουάριο του 1833 και την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα εξαφανίστηκε η γαλλική παρουσία από τη χώρα. Παρά τη σύντομη διάρκειά της, η εκστρατεία προς τον Μοριά, το ύψος της ευρωπαϊκής στρατιωτικής επέμβασης στην Ελλάδα, ήταν πλούσια σε γεωπολιτικές συνέπειες, τόσο για την Ελλάδα όσο και για τη Γαλλία.

Η επιθυμία των Ελλήνων για ανεξαρτησία είχε διεθνείς επιπτώσεις. Αρχικά μια εξέγερση εναντίον του Τούρκου καταπιεστή, η σύγκρουση πήρε έτσι μια διεθνή στροφή, σπάζοντας την ισορροπία του Κογκρέσου της Βιέννης. Για πρώτη φορά, τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις παρεμβαίνουν για να υποστηρίξουν μια εθνικιστική εξέγερση. Όπως εξηγεί ο ιστορικός Benoît Pellistrandi, «κάνοντας χώρο για ένα νέο κράτος, η ισορροπία της Βιέννης αναστατώνεται». Περισσότερο από σημαντικό για την Ελλάδα, τώρα ανεξάρτητη, χάρη στη ναυτική και έπειτα στη χερσαία παρέμβαση, η ανάγκη για γαλλική επέμβαση στο Morea αντικατοπτρίζει τη σημασία του αντιπαλότητας μεταξύ Βρετανών και Ρώσων. Οι δύο αντίπαλες δυνάμεις βγήκαν και επωφελήθηκαν από τη σύγκρουση: ενώ η ρωσική επιρροή αυξήθηκε στα Βαλκάνια, αυτή των Βρετανών ισχυρίστηκε στην ανατολική Μεσόγειο.
Τέλος, η κύρια δύναμη να επωφεληθεί από τις συνέπειες της αποστολής ήταν αυτή που την οδήγησε, τη Γαλλία. Χάρη στην παρέμβασή της στο Morea, εκείνη που ήταν εκτός της ευρωπαϊκής συναυλίας μετά την ήττα του Ναπολέοντα Ι χαίρεται να αποκατασταθεί. Αυτή η αποστολή απαλλαγεί από τη χερσόνησο της Αιγυπτιακής παρουσίας και του Μοριά της Οθωμανικής παρουσίας, παρέμεινε μόνο για το νέο έθνος το καθήκον να απαλλάξει την κεντρική Ελλάδα από τις τελευταίες τσέπες της τουρκικής αντίστασης.

Η αποστολή Morée σηματοδοτεί το τελευταίο βήμα σε μια σημαντική πολιτική αναστροφή, βάζοντας τη Γαλλία πίσω στο κέντρο της ευρωπαϊκής διπλωματίας, ενώ επιτρέπει σε ένα έθνος να σχηματιστεί. Εκτός από τη γαλλική στρατιωτική αποστολή, υπάρχει μια επιστημονική αποστολή που σηματοδοτεί επίσης μια καμπή στον τομέα της.

*

Η επιστημονική αποστολή του Morée, που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1829, από την οργάνωση, την ανάπτυξή της, τις μελέτες και τις ανακαλύψεις της, βρίσκεται στο σταυροδρόμι 2 τρόπων σύλληψης της επιστήμης, μεταξύ της παρακμής των προσωπικών επιχειρήσεων και του ισχυρού ισχυρισμού της αυστηρότητας επιστήμονας. Αποτελείται από 19 επιστήμονες που τοποθετήθηκαν σε ένα από τα 3 τμήματα, μεταξύ φυσικών επιστημών, αρχαιολογίας και αρχιτεκτονικής και γλυπτικής.

Ένα από τα κύρια καθήκοντα που έθεσε το γαλλικό κράτος (του οποίου ο ρόλος θα συζητήσουμε αργότερα), ήταν η χαρτογράφηση της Πελοποννήσου. Αυτή η ανάγκη για χαρτογράφηση μεγάλης κλίμακας, κάτι περισσότερο από την πραγματική επιστημονική βούληση, αντικατοπτρίζει στην πραγματικότητα τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Γαλλίας. Όπως έγραψε ο Louis-Victor de Caux, τότε Υπουργός Πολέμου, «θα προωθήσουμε τα εμπορικά συμφέροντα της Γαλλίας διευκολύνοντας τις σχέσεις της και, πάνω απ 'όλα, θα είναι χρήσιμες για τις χερσαίες και θαλάσσιες δυνάμεις μας , που θα μπορούσε να είναι στην περίπτωση της δράσης σε αυτό το μέρος της Ευρώπης ». Το αποτέλεσμα είναι η παραγωγή ενός εξαιρετικά λεπτομερούς χάρτη, στα 1/200.000 e. Παρά ορισμένες αδυναμίες, όπως η αναπαράσταση των ανάγλυφων, είναι υψηλότερης ποιότητας από τους περισσότερους χάρτες της εποχής. Η αποστολή προκάλεσε επίσης γεωλογικές παρατηρήσεις, ιδίως σχετικά με τον μηχανισμό σχηματισμού βουνών, λιμνών και άλλων οντοτήτων που σηματοδοτούν το τοπίο της κληρονομιάς ενός μακρινού παρελθόντος, των γεωλογικών χρόνων. Παρά τον πλούτο των παρατηρήσεων, τίποτα δεν κατέληξε στο αποτέλεσμα, οι επιστήμονες προτιμούν να μετριάσουν τον ενθουσιασμό τους και να αποφύγουν οποιαδήποτε γενίκευση.

Ο Bory de Saint-Vincent, εκτός από το ότι ήταν υπεύθυνος για την αποστολή, σπούδασε ειδικότερα τη βοτανική. Συλλέγει φυτά και, στη Γαλλία, ταυτοποίησε και τα περιέγραψε. Το έργο του Flora of Morea, γραμμένο μετά την αποστολή, απαριθμεί περισσότερα από 1.500 είδη. Επιπλέον, η αποστολή απέδειξε την παρουσία τσακαλιών σε αυτό το μέρος του κόσμου. Εκτός από αυτές τις πολυάριθμες παρατηρήσεις και δεδομένα που συλλέγονται από «σκληρούς» επαγγελματίες της επιστήμης, υπάρχουν, ιδίως και πάνω απ 'όλα, πολλές ανακαλύψεις στους τομείς των τεχνών και των ανθρωπιστικών επιστημών.

Το τμήμα της αρχαιολογίας είχε πολλά να κάνει: το πρόγραμμά του συνίστατο στον εντοπισμό 80 αρχαίων χώρων. Δυστυχώς, και παρά τη σχετική επιτυχία του στην αναζήτηση επιγραφών, αυτός ο στόχος δεν μπόρεσε να επιτευχθεί, αφενός, λόγω των φυσικών συνθηκών των επιστημόνων που πάσχουν από υψηλούς πυρετούς και ασθένειες και, αφετέρου, να διέλθουν και της μη αναμονής μεταξύ των μελών του τμήματος. Ο Léon-Jean-Joseph Dubois, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για αυτό το τμήμα, δεν κατάφερε να παραγγείλει εκεί και όλοι διαλύθηκαν. Το έργο των αρχαιολόγων, πολύ αραιή για δημοσίευση, πραγματοποιήθηκε στην πραγματικότητα από το τμήμα αρχιτεκτονικής και γλυπτικής.

Αυτή η ενότητα ανέλαβε τη μελέτη πολλών ιστότοπων: Coron, Modon, Pylos, Messene, Magalopolis, Sparta, Argos, Mycenae, the Cyclades, Epidaurus, Nemea, Corinth, Patras, Athens, Salamis και πολλά άλλα. Αλλά αν ένας ιστότοπος άξιζε όλη την προσοχή των ερευνητών, ήταν η Ολυμπία. Η αποστολή πέρασε σχεδόν 6 εβδομάδες εκεί. Παρά τα πρώτα αρχικά ταξίδια στον ιστότοπο κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, οι ανασκαφές ξεκίνησαν σοβαρά αυτό το έτος 1829. Χρησιμοποιώντας μια ορθολογική ανασκαφική τεχνική, με βάση το πλέγμα και τις επιτόπιες έρευνες, η ομάδα μπόρεσε να αποκαλύψτε τη θέση του ναού του Δία. Εκτός από αυτές τις διάφορες εξερευνήσεις, η ομάδα του Abel Blouet, που διορίστηκε από το Ινστιτούτο της Γαλλίας για να την οδηγήσει, μελέτησε την αρχιτεκτονική των μνημείων και άλλων αρχαιοτήτων στην περιοχή με επαγγελματισμό. Το αποτέλεσμα είναι ένας μεγάλος αριθμός σχεδίων, σχεδίων, σχεδίων, καθώς και αρχαίων ανακαινίσεων κτιρίων.

Περισσότερο από το ενδιαφέρον για τα ερείπια που άφησαν οι καταστροφές του χρόνου, η αποστολή επικεντρώθηκε στους αρχαίους Έλληνες. Ένα από τα μέλη του τμήματος αρχαιολογίας, ο φιλόλογος Edgar Quinet, ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία των Ελλήνων. Έπειτα έκανε μια περιγραφή της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, ανάμεσα στα στάδιαστατιστικές για τη δημογραφία, εργασίες για τη φορολογία, για τις εκλογές, για το ρόλο των ναών, για συγκρούσεις μεταξύ πολιτικών κομμάτων και ακόμη και για αγώνες μεταξύ κοινωνικών τάξεων. Ακόμα και το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους δεν σταματά εκεί. Απόδειξη αυτού είναι η συστηματική χρήση της αρχαίας λογοτεχνίας για να τους κατευθύνει σε μια περιοχή που ήταν άγνωστη σε αυτούς. Η επιλεγμένη διαδρομή επανέλαβε εκείνη του Παυσανία, εξερευνητή της Ελλάδας τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. Επιπλέον, η επαλήθευση αρχαίων κειμένων όπως αυτά του Ομήρου ή του Στράβωνα ήταν απαραίτητη κατά την εξερεύνηση των τοποθεσιών. Παρά αυτά τα είδη μεθόδων που, από την τρέχουσα άποψη, μπορεί να φαίνονται πίσω, η αποστολή Morea, εκτός από τις πολλές ανακαλύψεις της, θέτει το στάδιο για μια ανανέωση με τον τρόπο της μελέτης του παρελθόντος.

Σε αντίθεση με αυτό που ο Bernard Lepetit ονόμασε «ατομικό ταξιδιωτικό κίνημα», η αποστολή Morea, όπως αυτή της Αιγύπτου πριν από αυτό, σηματοδότησε την εμφάνιση ενός νέου αρχέτυπου επιστημονικής αποστολής: της στρατιωτικής-επιστημονικής αποστολής. Η αποστολή Morée προέρχεται στην πραγματικότητα από τη βούληση του γαλλικού κράτους, πιο συγκεκριμένα από το Υπουργείο Εσωτερικών. Αν και οι στόχοι των αποστολών των ερευνητών δεν διατάσσονται από το κράτος (ακόμα κι αν ενδιαφερόταν πολύ να χτίσει έναν χάρτη της Πελοποννήσου), η επιτόπια εργασία γίνεται τουλάχιστον παρουσία μιας δύναμης στρατό, τουλάχιστον με την άμεση βοήθειά του. Όπως εξήγησε ο G. Basalla, η δυτική διερευνητική επιστήμη μετατοπίστηκε σε «αποικιακό στάδιο». Η επιστήμη, μέσω της κρατικής στήριξης στην πραγματοποίησή της, υποστηρίζει μια μορφή ιμπεριαλισμού: δεν είναι το νέο ελληνικό κράτος που έχει την πρωταρχική ευθύνη για τη διεξαγωγή μιας αποστολής επιστημονικής έρευνας, αλλά μια ξένη δύναμη, εδώ Γαλλία.

Πηγαίνοντας παράλληλα με την υποστήριξη μιας στρατιωτικής δύναμης, προέκυψε κάποια αυστηρότητα από αυτήν την εκστρατεία στο Morea. Αυτό είναι διττό, λόγω των υλικών και των συγκυριακών συνθηκών της συμπεριφοράς του και από την οιονεί στρατιωτική πειθαρχία που την κατοικεί. Πράγματι, ο Saint-Vincent, υπεύθυνος για την επιστημονική αποστολή, πειθαρχίζει τους συντρόφους του, οι οποίοι επιτρέπουν στην ομάδα να μην χάσει τη συνοχή τους, ενώ τα τμήματα χωρίζονται για να καλύψουν ένα μεγαλύτερο μέρος του Morea. Παρόλα αυτά, η διέλευση της περιοχής είναι αργή λόγω των πολλών εξερευνήσεων. Όπως γράφει ο Άγιος Βικέντιος: «Χρησιμοποιώντας πολύ χρόνο το κυνήγι, την εξέταση και το σπάσιμο βράχων, τη φύτευση και τη δημιουργία τοπογραφικών σκίτσων, περπατούσαμε αργά». Επιπλέον, τα στρατεύματα συνόδευσαν τους επιστήμονες, οπότε η αποστολή προχώρησε, για να μιλήσουμε, με καρικατορία ακατάλληλα, σε μάχη. Καθώς η αποστολή προχώρησε, καθώς πλησίαζε το καλοκαίρι, οι συνθήκες διαβίωσης των συμμετεχόντων επιδεινώθηκαν. Τα κουνούπια και οι πυρετοί συμμετείχαν στο πάρτι. Οι επιστήμονες έπρεπε να νοσηλευτούν επειγόντως. Σύντομα σώθηκαν, επέστρεψαν για τη Γαλλία στις 31 Ιουλίου. Μόνο ο Bory Saint-Vincent και οι γεωγράφοι Peytier και Servier αποφάσισαν να μείνουν στο Morea. Προγραμματισμένη για περίοδο ενός έτους, η επιστημονική αποστολή διαρκεί, στην πραγματικότητα, μόνο 6 μήνες.

Σκληρή ήταν η αποστολή, σίγουρα, αλλά όχι τόσο όσο η οργάνωση του επιστημονικού έργου από μόνη της. Όπως εξήγησε η Όλγα Πολυχρονόπουλο, χάρη στην αποστολή Morea, βλέπουμε "αναδύονται οι νέες τάσεις στην αρχαιολογική εξερεύνηση". Εκτός από τη διεπιστημονικότητά της που οδηγεί στην έκφραση της μεγάλης ομαδικής εργασίας, η αποστολή χαρακτηρίζεται από νέες στάσεις και νοοτροπίες. Ως παραδείγματα, μεταξύ άλλων, μπορούμε να αναφέρουμε τη συμβολή των φυσικών επιστημών στην εξερεύνηση ή το μέγεθος των αρχιτεκτονικών και επιγραφικών ερευνών. Αυτή η προσοχή στον εξορθολογισμό της εργασίας αποκαλύπτεται ιδιαίτερα κατά την ανασκαφή της Ολυμπίας: οι εργασίες μοιράζονται και οι μέθοδοι μεθοδολογικές (πλέγμα, έρευνες). Ακόμα κι αν η επιστήμη πλαισιώνεται εδώ από τον στρατό και αναμφίβολα στην υπηρεσία ενός ιμπεριαλισμού, αυτή δεν είναι χωρίς σεβασμό για το αντικείμενο των ανακαλύψεών της. Ενώ το τμήμα της αρχιτεκτονικής, υπό την εντολή του Blouet, αρνήθηκε να ανασκαφεί αν ο κίνδυνος καταστροφής των κατασκευών ήταν πολύ μεγάλος, σχεδόν ποτέ δεν ασκήθηκε λεηλασία και κυνήγι θησαυρού. Η εξαγωγή στη Γαλλία των 3 μετόπων (αρχιτεκτονικά πάνελ) των ναών του Δία της Ολυμπίας φαίνεται να αποτελεί την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Τέλος, εδώ είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό γεγονός της αποστολής: με την άρνησή του να ασκήσει μια δραστηριότητα η οποία ήταν εξάλλου πολύ κοινή κατά την εξερεύνηση τοποθεσιών, το επιστημονικό έργο επιβεβαιώνει την αυστηρότητα και τον σεβασμό του για τα έργα το παρελθόν. Παράδειγμα ανανέωσης στην ολοκλήρωση της επιστημονικής εξερεύνησης, της αποστολής του Μοριά, με εκείνη της Αιγύπτου πριν από αυτό (1778 - 1802) και της Αλγερίας μετά από αυτό (1839 - 1842), μαρτυρεί τότε, από σεβασμός που δόθηκε στους αρχαίους, μιας νέας αντίληψης της Αρχαιότητας. Και σε αυτήν την περίπτωση ιδιαίτερα ενός νέου οράματος και χρήσης της μνήμης της αρχαίας Ελλάδας.

*

Η Ευρώπη, που ήταν παθιασμένη με τη Ρωμαϊκή Αρχαιότητα, συγκλονίστηκε όταν εισήλθε στον 19ο αιώνα. Η κλασική αρχαιότητα, τότε η αναφορά ξεπερνιέται από μια γενική συνειδητοποίηση της ιστορίας των εθνών, της οποίας το κίνημα του Φιλελλήνου, στο αποκορύφωμά του κατά τη διάρκεια της αποστολής, είναι ένα λαμπρό παράδειγμα.

Αγνοημένοι ή δει μέσω του πρίσματος των Ρωμαίων, οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν πολύ καλό τύπο στη Δύση. Ακόμα και μετά την Αναγέννηση, κατά την οποία τα κλασικά έργα ανακαλύφθηκαν εκ νέου με θαυμασμό, η Ελληνική Αρχαιότητα παρέμεινε πάντα λίγο πολύ στη σκιά της Ρώμης. Τις περισσότερες φορές, κοιτάξαμε την αρχαία Ελλάδα με τα μάτια και τα λόγια των Ρωμαίων, με θαυμασμό για ορισμένες μορφές όπως εκείνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή του Αριστοτέλη, αλλά πάνω απ 'όλα με περιφρόνηση και δυσπιστία. Η Αρχαία Ρώμη παρέμεινε το σημείο αναφοράς, ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν ο πρώτος Μεγάλος Πρόξενος, όπως ο Ιούλιος Καίσαρας, πριν γίνει αυτοκράτορας. Τα γαλλικά θεσμικά όργανα ήταν κυρίως Ρωμανισμένα, όπως αποδεικνύεται από την ύπαρξη της Γερουσίας. Αντίθετα, η Εποχή του Διαφωτισμού είδε ένα αξιοθέατο να αναπτύσσεται για μια εξιδανικευμένη αρχαία Ελλάδα. Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, με έμφαση στην έννοια του Λόγου, έγινε κόρη των Αθηναίων φιλοσόφων. Σταδιακά, το όραμα της ευρωπαϊκής ελίτ των Ελλήνων άλλαξε. Οι άνθρωποι, που κυριαρχούνται δίκαια από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έγιναν, όπως περιέγραψε ο Winckelmann, ένας ενισχυτής «ήρεμου μεγαλείου».

Πίσω από την πέτρα για την ανοικοδόμηση μιας θετικής μνήμης της Ελληνικής Αρχαιότητας, το ρομαντικό κίνημα, από την έλξη για ταυτότητα και ιστορία, βλέπει στην Ελλάδα το λίκνο του πολιτισμού. Αντιμέτωπος με το κακό του αιώνα, που προκαλείται από σημαντικές πολιτικές, οικονομικές και παραγωγικές αλλαγές, ο ρομαντισμός είναι, τουλάχιστον στην αρχή του, ένα ρεύμα, «αντιδραστικό», εξιδανικεύοντας ένα χαμένο παρελθόν. Η πολιτιστική ανανέωση είναι στην υπηρεσία της εθνικιστικής ιδεολογίας. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα σύγχρονα Έλληνα καθαρίζονται από τα τουρκικά στοιχεία και ξαναχτίστηκαν γύρω από τα αρχαία Έλληνα.

Ο ρομαντικός εθνικισμός δεν είναι ουσιαστικά αποκλειστικός για το δικό του έθνος. Οι Ευρωπαίοι δεν μένουν επικεντρωμένοι στη δική τους ιστορία, αλλά ενδιαφέρονται επίσης για αυτήν των συνομηλίκων τους. Απόδειξη αυτού είναι μια Ευρώπη γεμάτη με φιλελληνισμό, η κορυφή της οποίας χαρακτηρίστηκε από την αποστολή του Morea. Οι αγώνες των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς πυροδότησαν την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Οι μεγάλοι ρομαντικοί ζήτησαν βοήθεια από τους αντάρτες, στο όνομα των φιλελεύθερων αρχών και των δικαιωμάτων των λαών στην αυτοδιάθεση. Φιλελληνικές επιτροπές ανακύπτουν σε όλη την Ευρώπη, πολλά έργα τέχνης απεικονίζουν τη μάχη των Ελλήνων, όπως η σκηνή των σφαγών της Scio και της Ελλάδας στα ερείπια του Missolonghi of Delacroix, ενώ γράφουν οι Chateaubriand, Byron, Hugo και πολλοί άλλοι ομιλίες και προπαγάνδα υπέρ των ανταρτών. Η ποσότητα της προπαγάνδας αποκορυφώθηκε σε όλη την ήπειρο κατέστησε δυνατή τη διατήρηση της τρέλας των λαών για τον εμφύλιο πόλεμο, δίνοντας παράλληλα κακή συνείδηση ​​στους κυβερνήτες. Οι διάφορες τέχνες, οι λογοτεχνίες ως πίνακες, υψώνουν την ιδέα της εξέγερσης, της θυσίας, μετασχηματίζοντας το όραμα της αρχαίας Ελλάδας που, προηγουμένως μέρος θεϊκών και μαγικών σκηνών, που συνορεύονταν από νύμφες και μυθολογικά πλάσματα, έγινε το πεδίο της μάχης του ήρωες, παλάμες, γιος του Périklès. Οι εξεγερμένοι Έλληνες της δεκαετίας του 1820 συγκρίθηκαν με τους ήρωες της Ομηρικής Ελλάδας. Το παρελθόν ήταν αναμεμιγμένο με το παρόν, που αποδεικνύεται από μια συγκεκριμένη βιβλιογραφία, το πιο γνωστό παράδειγμα της οποίας είναι η Νεότερη Ελλάδα και οι σχέσεις της με την Αρχαιότητα του Quinet. Οι Ευρωπαίοι και οι αρχαίοι Έλληνες του 19ου αιώνα είχαν επομένως το ίδιο όραμα για τον αντίπαλο: η μάχη μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών σήμερα ήταν η ίδια που αντιμετώπισε χθες ο Πολιτισμός και η Βαρβάρη. Από όλη τη Δύση, εθελοντές πηγαίνουν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν, καθώς ο Προμηθέας έβαλε φωτιά στους Άντρες.

Αυτό το πνευματικό βρασμό υπέρ των Ελλήνων είχε αντίκτυπο στους πληθυσμούς, αλλά και ίσως στη γεωπολιτική. Ο Canning, ηγέτης της Μεγάλης Βρετανίας, όπως ο Charles X ήταν και οι δύο ευσεβείς Φιλλήνες. Η έντονη συμπάθειά τους για τους Έλληνες μπορεί να συνέβαλε στην επιλογή τους να παρέμβουν υπέρ του μελλοντικού εθνικού κράτους. Ωστόσο, αυτό το σημείο πρέπει να τεθεί σε προοπτική, καθώς είναι βέβαιο ότι η παρέμβαση στην Ελλάδα προήλθε κυρίως από καθαρά γεωστρατηγικά ζητήματα. Η επιστημονική αποστολή από μόνη της πηγάζει από την έλξη που είχαν οι Ευρωπαίοι για την αρχαία Ελλάδα, εξ ου και ο μεγάλος αριθμός τοποθεσιών που επισκέφθηκαν ή η προσοχή που δόθηκε στην αυστηρότητα του αρχαιολογικού έργου. Περισσότερο από το να το ανακαλύπτουν, οι εξερευνητές του Morea ξαναζούν την Αρχαιότητα. Ο Quinet είπε ακόμη μια προσευχή στον Δία στην κορυφή του Ithome.

*

Η αποστολή Morea, που δεν είναι ικανοποιημένη ως το τέλος μιας μεγάλης γεωπολιτικής αντιστροφής, είναι επίσης και πάνω απ 'όλα η έκφραση μιας νέας αγάπης για τον αρχαίο πολιτισμό. Αλλάζοντας το όραμα που έχουν οι Ευρωπαίοι για την κατάσταση στην ήπειρό τους, σηματοδοτεί επίσης και πάνω από όλα το αποκορύφωμα μιας νέας λογικής στοχασμού και μελέτης του παρελθόντος. Επομένως, οι σύγχρονες δυνάμεις όπως η αρχαία μνήμη εξυπηρετούν την έννοια του έθνους, μακριά από το μονολιθικό όραμα ενός ρωμαϊκού παρελθόντος μόνο και ενός δώρου που καθορίζεται για πάντα από τις αποφάσεις του 1815. Ξεκινά μια νέα χρήση ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος στη θέση του, ενώ μια αναβίωση επηρεάζει τους επιστημονικούς κύκλους που γίνονται πιο επαγγελματικοί και υιοθετούν μια αυστηρότητα που σέβεται την πραγματικότητα.

Η αποτελεσματικότητα της επιστημονικής αποστολής ήταν τέτοια που, το 1846, ιδρύθηκε ένα γαλλικό επιστημονικό ίδρυμα, η Σχολή Αθηνών, για να διαιωνίσει το εξαιρετικό έργο των ερευνητών. Αργότερα, περισσότερο από τους Ρωμαίους, θα είναι οι Έλληνες που θα είναι πολιτικά πρότυπα. Το 1848 ξέσπασε μια δημοκρατική επανάσταση στη Γαλλία. Η εξιδανικευμένη Αθήνα του παρελθόντος θα είναι ένα μοντέλο που θα ακολουθήσει. Και αν το ενδιαφέρον της επιστημονικής αποστολής, όπως και του ελληνικού εθνικισμού, φαίνεται να προκύπτει ουσιαστικά κατά την αρχαιότητα, δεν παραμελεί τον Μεσαίωνα, όπως αποδεικνύεται από έρευνα που διεξήχθη στη Βυζαντινή Ελλάδα.

Βιβλιογραφία
Serge BERSTEIN, Pierre MILZA. Ιστορία του 19ου αιώνα, σελ. 74 - 85 και 178 - 180. Παρίσι, Hatier, 1995.

Abel BLOUET. Αποστολή Morea. τ. Εγώ, σ. 6 έως 12.

Numa BROC. Οι μεγάλες γαλλικές επιστημονικές αποστολές του 19ου αιώνα (Morea, Algeria, Mexico) και η γεωγραφική τους εργασία, σελ. 319-358. Revue d'Histoire des Sciences, 1981.

Roland and Françoise ETIENNE, Αρχαία Ελλάδα, σ. 60-61. Gallimard, 1990.

Richard GLOGG. Μια συνοπτική ιστορία της Ελλάδας, σελ. 37-38.

A. HUGO, Στρατιωτική Γαλλία. Ιστορία των γαλλικών στρατών., Τόμος 5, σελ. 316-317.

Pierre MORET και Alessia ZAMBON. "Οι πρώτοι ταξιδιώτες στη Μεσσηνία: Από τον Κυριάκο της Ανκόνας στην αποστολή του Μορέα" στην Revue Archéologie. N ° 61, Presse Universitaire France, 2016, σελ. 95 - 99.

Benoît ΠΕΛΙΣΤΡΑΝΤΙ. Διεθνείς σχέσεις. Από το 1800 έως το 1871, σελ. 58 έως 62. Παρίσι, A. Colin, 2010.

Ο Steven RUNCIMAN στην Εισαγωγή της Fani-Maria TSIGAKOU, The Rediscovery of Greece, p.7. Thames & Hudson, 1981.

Bory από την SAINT-VINCENT. Επιστημονική αποστολή Morea. Τομέας φυσικών επιστημών., Τόμος II Γεωγραφία και γεωλογία., Σ. 18. στο Bernard Lepetit, αναφερόμενο άρθρο, σελ. 109.

Georges-Henri SOUTOU. Η Ευρώπη από το 1815 έως σήμερα, σελ. 53, 54. Παρίσι, PUF, Nouvelle Clio, 2015.

Alessia ZAMBON. Προς την προέλευση της αρχαιολογίας στην Ελλάδα: Fauvel και η μέθοδος του, σελ. 16-17. Παρίσι, cths και INHA, 2014.