Τα πάνω – κάτω στα καπνικά προϊόντα φέρνει η νέα κοινοτική οδηγία Αντιδράσεις από ενώσεις καταναλωτών – περιπτεριούχων – καπνοβιομηχάνων

Με στόχο να καταστήσει τα καπνικά προϊόντα λιγότερο ελκυστικά, η νέα κοινοτική οδηγία που δημοσιεύθηκε χθες Τετάρτη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την κατάργηση των πρόσθετων ουσιών στα τσιγάρα (αρωματικές ουσίες) και το 75% της επιφάνειας του πακέτου να αφορά σε προειδοποιήσεις σε θέματα υγείας, κυρίως με εικόνες αντιαισθητικές από τις επιπτώσεις του καπνίσματος.

Σύμφωνα με τον αρμόδιο επιτροπο για θέματα υγείας κ. Τόνιο Μπόργκ: «Οι καταναλωτές δεν πρέπει να εξαπατώνται: Τα προϊόντα καπνού πρέπει να μοιάζουν και να μυρίζουν σαν προιόντα καπνού, και η παρούσα πρόταση εξασφαλίζει ότι η ελκυστική συσκευασία και οι αρωματικές ουσίες δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εμπορική στρατηγική».

Οι οργανώσεις καταναλωτών πανηγυρίζουν αλλά όλη η εφοδιαστική αλυσίδα των καπνικών προϊόντων (καπνοπαραγωγοί, μεταποίηση, καπνοβιομηχανίες, εργαζόμενοι στις καπνοβιομηχανίες και οι περιπτερούχοι) θεωρούν ότι η απόφαση αυτή θα δώσει άλλο ένα ισχυρό πλήγμα στον κλάδο μετά την ύφεση και την υπέρμετρη φορολόγηση. Η ζήτηση για τσιγάρα τα τελευταία τρία χρόνια έχει απωλέσει το 1/3 του όγκου της, έχουν κλείσει 8 μονάδες μεταποίησεις, 2.000 περίπτερα, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες καταγράφουν υψηλές ζημιές και έχει αυξηθεί η διείσδυση των λαθραίων τσιγάρων που σήμερα αντιπροσωπεύουν το 15% του συνόλου.

Σύμφωνα με την οδηγία, όλες οι συσκευασίες τσιγάρων και καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν μια συνδυασμένη προειδοποίηση για την υγεία, που να αποτελείται από εικόνα και από κείμενο και να καλύπτει το 75% του εμπρόσθιου και του οπίσθιου μέρους της συσκευασίας, ενώ δεν πρέπει να φέρουν κανένα διαφημιστικό στοιχείο. Οι σημερινές πληροφορίες για την πίσσα, τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα, που θεωρούνται παραπλανητικές, αντικαθίστανται από ένα ενημερωτικό μήνυμα στην πλαϊνή πλευρά του πακέτου, που θα αναφέρει ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες που προκαλούν καρκίνο.

Επίσης, Θα θεσπιστεί ένας ηλεκτρονικός μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων για τα συστατικά και τις εκπομπές. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις, καθώς και την απαγόρευση των προϊόντων με αυξημένη τοξικότητα και εθιστικότητα. Η οδηγία θα συζητηθεί στο Ευρωκοινωβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Υπουργών. Θα εκδοθεί το 2014 και θα αρχίσει να ισχύει το 2015 – 2016.

Αντιδρούν οι ενώσεις

Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος

«Με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναθεώρηση της Οδηγίας Καπνού, η οποία σήμερα ολοκληρώθηκε, διαφαίνεται ότι επιλογή της Επιτροπής είναι να αγνοήσει την αναγκαιότητα για τη δημιουργία ενός ρεαλιστικού ρυθμιστικού πλαισίου για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, καθώς και για κάθε άλλο προϊόν καπνού, νικοτινούχο ή μη, που θα μπορούσε να αποδείξει ότι μπορεί να είναι λιγότερο βλαβερό για την υγεία από τα συμβατικά τσιγάρα.

Το ΙΝ.ΚΑ., σε συνέχεια των σχετικών υπομνημάτων, που έχει αποστείλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και σε αρμόδιους φορείς στην Ελλάδα, υπενθυμίζει την πάγια θέση του, ότι δηλαδή αποτελεί πολιτική και ηθική υποχρέωση των ρυθμιστικών αρχών, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, να δώσουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές προϊόντων καπνού να επιλέξουν προϊόντα που θα είναι λιγότερο βλαβερά, αφού έτσι θα μπορούσαν να σωθούν πολλές ζωές.

Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι η αναθεώρηση της Οδηγίας για τα Προϊόντα Καπνού προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία να αντιμετωπιστούν με ορθολογικό τρόπο τα νέα αυτά προϊόντα καπνού που μπορεί να είναι λιγότερο βλαβερές εναλλακτικές των συμβατικών τσιγάρων και να συμπεριληφθούν στο πεδίο εφαρμογής της. Και ελπίζουμε ότι σ’ αυτή την κατεύθυνση, εκφράζοντας δηλαδή τις ανάγκες και το συμφέρον των πολιτών και καταναλωτών της Ε.Ε., θα κινηθεί τους επόμενους μήνες το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Ομοσπονδία Περιπτέρων και Καπνοπωλών Ελλάδος

«Με σημερινή της (19/12/2012) ανακοίνωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρότασή της για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού.

Δυστυχώς στο κείμενο της συγκεκριμένης πρότασης, επιβεβαιώνονται οι ανησυχίες μας για την προώθηση μέτρων, που θα οδηγήσουν το ήδη βαρύτατα τραυματισμένο λιανεμπόριο στον αφανισμό. Δυστυχώς, φαίνεται πως στις Βρυξέλες δεν επικράτησε ο ρεαλισμός και το ενδιαφέρον για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, αλλά μία δογματική λογική, που εξαντλείται στην υιοθέτηση μέτρων, που ούτε επιστημονικά έχουν τεκμηριωθεί, ούτε η αποτελεσματικότητά τους έχει δοκιμαστεί. Θέλουμε να εκφράσουμε ξανά την άποψή μας μέσω του παρόντος, τονίζοντας πως οι αναντίρρητα βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος δε θα περιοριστούν, πόσο δε μάλλον θα εξαλείφουν, μέσω της εξόντωσης μίας κοινωνικής ομάδας ή της στρέβλωσης της αγοράς.

Πάγια άποψη και θέση μας είναι πως οι νομοθετικές Αρχές θα πρέπει να εξορθολογήσουν τόσο τον τρόπο σκέψης όσο και τον τρόπο δράσης τους, επικεντρώνοντας την προσοχή και τη μέριμνά τους σε αλλαγές που στόχο θα έχουν τη ριζική βελτίωση της ανθρώπινης ζωής».

Ομοσπονδια Εργαζομένων Καπνοβιομηχανιών Ελλάδος

«Χθες δημοσιοποιήθηκε η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναθεώρηση της Οδηγίας για τα προϊόντα καπνού που δείχνει πόσο πολύ απέχουν πια οι Βρυξέλλες και οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες από τις χώρες και τις κοινωνίες, που καλούνται να υπηρετήσουν.

Εάν τελικά υιοθετηθεί η πρόταση της Επιτροπής, με τα ακραία και επιστημονικά ατεκμηρίωτα μέτρα που περιλαμβάνει, το μόνο που θα καταφέρει θα είναι να χαθούν ακόμα μερικές χιλιάδες θέσεις εργασίας στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες με σημαντική παραγωγική βάση στον κλάδο του καπνού, χωρίς μάλιστα να προστατεύεται η δημόσια υγεία.

Καλούμε όλους τους έλληνες Ευρωβουλευτές και την Ελληνική Κυβέρνηση να υπενθυμίσουν στην Επιτροπή τις δραματικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης και να μην επιτρέψουν την υιοθέτηση των ακραίων και δογματικών μέτρων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θέτουν σε κίνδυνο τους 2.000 εργαζόμενους της Ομοσπονδίας μας».

Ολόκληρη η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:

«Σήμερα, έπειτα από χρόνια προετοιμασίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρότασή της για την αναθεώρηση της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού. Η προτεινόμενη νομοθετική πράξη περιλαμβάνει νέους, αυστηρότερους κανόνες για τον τρόπο κατασκευής, παρουσίασης και πώλησης των προϊόντων καπνού. Πιο συγκεκριμένα, απαγορεύει τη χρήση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα ή γεύσεις και καθιστά υποχρεωτική τη χρήση μεγάλων εικονογραφικών προειδοποιήσεων για την υγεία στα τσιγάρα και στον καπνό για στριφτά τσιγάρα. Ρυθμίζει τις διασυνοριακές πωλήσεις προϊόντων καπνού μέσω του Διαδικτύου και προβλέπει τεχνικά χαρακτηριστικά για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου.
Επιπλέον, προτείνονται μέτρα για τα προϊόντα για τα οποία δεν προβλέπονταν μέχρι τώρα ειδικές ρυθμίσεις, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα. Ο καπνός μάσησης και ο καπνός που λαμβάνεται από τη μύτη θα υπόκεινται σε ειδικές ρυθμίσεις όσον αφορά την επισήμανση και τα συστατικά. Η ισχύουσα απαγόρευση του καπνού που λαμβάνεται από το στόμα (snus) θα διατηρηθεί. Με την ευκαιρία της έγκρισης της πρότασης, ο κ. Tonio Borg, επίτροπος υπεύθυνος για θέματα υγείας και πολιτικής καταναλωτών, δήλωσε: “Τηρήσαμε την υπόσχεσή μας! Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε υποσχεθεί ότι θα υποβάλει πρόταση σχετικά με τα προϊόντα καπνού ως το τέλος του 2012, κι αυτήν ακριβώς την πρόταση παρουσιάζω σήμερα στους υπουργούς Υγείας και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: ο καπνός σκοτώνει τους μισούς χρήστες του και είναι ιδιαίτερα εθιστικός. Καθώς το 70% των καπνιστών αρχίζουν πριν από τα 18, η φιλοδοξία της σημερινής πρότασης είναι να κάνει τα προϊόντα καπνού και το κάπνισμα λιγότερο ελκυστικά και, με τον τρόπο αυτόν, να αποτρέψει τους νέους από το κάπνισμα». Πρόσθεσε ότι “οι καταναλωτές δεν πρέπει να εξαπατώνται: Τα προϊόντα καπνού πρέπει να μοιάζουν και να μυρίζουν σαν προϊόντα καπνού, και η παρούσα πρόταση εξασφαλίζει ότι η ελκυστική συσκευασία και οι αρωματικές ουσίες δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εμπορική στρατηγική».

Για ποιον λόγο προτείνεται η αναθεώρηση του δικαίου της ΕΕ;

Η ισχύουσα οδηγία για τα προϊόντα καπνού (2001/37/ΕΚ) χρονολογείται από το 2001. Από τότε, σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στην επιστήμη, στην αγορά και σε διεθνές επίπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν πλέον νέα στοιχεία για τις αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καπνού και για την αποτελεσματικότητα των

προειδοποιήσεων για την υγεία. Νέα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, έχουν εισέλθει στην αγορά, ενώ οι πρόσφατες εμπορικές στρατηγικές περιλαμβάνουν τη χρήση ελκυστικών συσκευασιών και αρωμάτων/γεύσεων. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν κυρώσει τη σύμβαση-πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2005. Κατά συνέπεια, μερικές από τις τρέχουσες διατάξεις της οδηγίας είναι πλέον ξεπερασμένες. Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει επίσης διαφορετικές κανονιστικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει απόκλιση μεταξύ των νομοθεσιών των

κρατών μελών σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση των προϊόντων καπνού. Η νέα πρόταση ανταποκρίνεται στις εξελίξεις αυτές και στα σχετικά αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών, καθώς επίσης στις εκθέσεις που υπέβαλε η ίδια η Επιτροπή, το 2007 και το 2009, σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού, οι οποίες εντόπισαν τομείς στους οποίους θα ήταν δυνατόν να υπάρξει βελτίωση.

Κύρια στοιχεία της πρότασης:

Η πρόταση προβλέπει σημαντικές αναθεωρήσεις της ισχύουσας οδηγίας. Επικεντρώνεται ιδίως στους ακόλουθους τομείς:

• Επισήμανση και συσκευασία: Ολες οι συσκευασίες τσιγάρων και καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν μια συνδυασμένη προειδοποίηση για την υγεία, που να αποτελείται από εικόνα και από κείμενο και να καλύπτει το 75% του εμπρόσθιου και του οπίσθιου μέρους της συσκευασίας, ενώ δεν πρέπει να φέρουν κανένα διαφημιστικό στοιχείο. Οι σημερινές πληροφορίες για την πίσσα, τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα, που θεωρούνται παραπλανητικές, αντικαθίστανται από ένα ενημερωτικό μήνυμα στην πλαϊνή πλευρά του πακέτου,

που θα αναφέρει ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες που προκαλούν καρκίνο. Τα κράτη μέλη παραμένουν ελεύθερα να καθιερώσουν την απλή, τυποποιημένη συσκευασία σε δεόντως αιτιολογημένες

περιπτώσεις.

• Συστατικά: Θα θεσπιστεί ένας ηλεκτρονικός μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων για τα συστατικά και τις εκπομπές. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις, καθώς και την απαγόρευση

των προϊόντων με αυξημένη τοξικότητα και εθιστικότητα.

• Μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού: Η απαγόρευση των προϊόντων καπνού που λαμβάνονται από το στόμα (snus) διατηρείται, με εξαίρεση τη Σουηδία, για την οποία προβλέπεται εξαίρεση. Ολα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία στις κύριες επιφάνειες της συσκευασίας, ενώ απαγορεύεται η πώληση προϊόντων με χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις. Τα νέα προϊόντα καπνού πρέπει να κοινοποιούνται εκ των προτέρων.

• Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας: Τα νικοτινούχα προϊόντα (π.χ. ηλεκτρονικά τσιγάρα) που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά, αλλά πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία· τα προϊόντα αυτού του είδους που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που υπερβαίνει το εν λόγω όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνο αν εγκριθούν ως φάρμακα, όπως τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε θεραπείες υποκατάστασης της νικοτίνης. Τα φυτικά τσιγάρα θα

πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία.

• Διασυνοριακές πωλήσεις από απόσταση: Προβλέπεται, αφενός, η κοινοποίηση των εμπόρων λιανικής πώλησης που δραστηριοποιούνται μέσω του διαδικτύου και, αφετέρου, η θέσπιση ενός μηχανισμού επαλήθευσης της ηλικίας, για να αποκλειστεί η πώληση προϊόντων καπνού σε παιδιά και σε εφήβους.

• Λαθρεμπόριο: Προβλέπεται ένα σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης των προϊόντων καθώς και η θέσπιση χαρακτηριστικών ασφαλείας (π.χ. ολογραμμάτων), για να εξασφαλιστεί ότι στην ΕΕ πωλούνται μόνο προϊόντα που συμμορφώνονται με την οδηγία.

Διαδικασία και χρονοδιάγραμμα

Η πρόταση εγκρίθηκε έπειτα από εκτενείς διαβουλεύσεις με τους παράγοντες του τομέα, συμπεριλαμβανόμενης μιας διαβούλευσης στο πλαίσιο της οποίας ελήφθησαν 85.000 απαντήσεις. Κατά την περίοδο εκπόνησης της πρότασης, πραγματοποιήθηκε διεξοδική εκτίμηση αντικτύπου, στο πλαίσιο της οποίας αξιολογήθηκαν οι συνέπειες που έχουν οι διάφορες εξεταζόμενες επιλογές πολιτικής στην οικονομία, την κοινωνία και την υγεία.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγγέλθηκαν διάφορες εξωτερικές μελέτες. Στη συνέχεια, η πρόταση θα συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο των Υπουργών. Αναμένεται να εκδοθεί το 2014 και να αρχίσει να ισχύει το 2015-2016.