Χρήστος Αλειφέρης: Ο φωτογράφος της Καλαμάτας (φωτογραφίες)
Τελευταία
Ενημέρωση: 02/12/2013
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
Πρωταγωνιστής, μεταφορικά, λένε τα λεξικά, είναι κάποιος που φαίνεται να είναι το κύριο πρόσωπο σε γεγονότα.
Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Μεσσηνίας, στο πλαίσιο ανάδειξης της μεσσηνιακής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, προχώρησαν στην έκδοση ενός Φωτογραφικού Λευκώματος, με επίκεντρο την πόλη της Καλαμάτας κατά την περίοδο 1937-1974.
Το νέο βιβλίο βασίζεται στο ανέκδοτο φωτογραφικό αρχείο του ερασιτέχνη φωτογράφου Χρήστου Αλειφέρη, το οποίο περιήλθε στην κατοχή των ΓΑΚ Μεσσηνίας μετά την ευγενική δωρεά των απογόνων του.
Στις σελίδες του βιβλίου «κυλάει» η ιστορία μεγάλου τμήματος του 20ού αιώνα, όπως τη βίωσαν οι Καλαματιανοί στις συναθροίσεις τους, στις εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, στις δύσκολες περιόδους της δεκαετίας του ’40, στα ειρηνικά τους έργα, στην αναπτυξιακή τους προσπάθεια, στα μικρά γεγονότα της καθημερινότητας που πλάθουν τη ζωή.
Ψάχνοντας στην τοπική βιβλιογραφία, αλλά και στο διαδίκτυο, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορέσαμε να βρούμε πολλά στοιχεία για τον Χρήστο Αλειφέρη, πέρα από ορισμένα τυπικά. Η επιμονή μας, όμως, έφτασε μέχρι το περιοδικό «ΦΩΤΟγράφος». Εκεί, το 2006, ο Άλκης Ξανθάκης, ειδικός σε θέματα φωτογραφίας, είχε ένα αφιέρωμα στο «φωτογράφο της Καλαμάτας».
Από το κείμενό του είναι και τα στοιχεία που ακολουθούν:
«Τον Θανάση Αλειφέρη τον γνώρισα μέσω ενός μαθητού μου πριν από αρκετά χρόνια. Αυτός με έφερε σε επαφή με το γιο του φωτογράφου, τον Χρήστο Αλειφέρη. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να δω μέρος του πραγματικά εντυπωσιακού φωτογραφικού αρχείου του πατέρα του.
Ο Χρήστος Αλειφέρης γεννήθηκε στη Μεσσηνία το 1913. Από μικρός αγαπούσε τη φωτογραφία με πάθος και ήδη από το 1929, σε ηλικία 17 χρονών, είχε αρχίσει να φωτογραφίζει τα τοπία της Μεσσηνίας και της γύρω περιοχής. Το 1937 διορίστηκε υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην Καλαμάτα και έκτοτε παρέμεινε εκεί.
Φωτογραφίες του από την προπολεμική περίοδο παρουσιάστηκαν σε εκθέσεις φωτογραφίας, που γίνονταν τότε στα πλαίσια της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης.
Το 1940, κατά τον Αλβανικό Πόλεμο, κλήθηκε στο στρατό και βρέθηκε στο μέτωπο. Ο Αλειφέρης δεν παρέλειψε βέβαια να πάρει μαζί του τη φωτογραφική του μηχανή. Με αυτήν τράβηξε εικόνες της καθημερινής ζωής τους εκεί.
Δεν έχει εξακριβωθεί αν πήρε φωτογραφίες από την περίοδο της κατοχής στην Καλαμάτα, όπου είχε επιστρέψει μετά τη συνθηκολόγηση. Θεωρώ όμως δεδομένο ότι αν υπήρχε κάτι που ήταν άξιο της προσοχής του, σίγουρα θα το φωτογράφιζε.
Ο Αλειφέρης ήταν γεννημένος “φωτογράφος”. Δεν αρκέστηκε μόνο στην καλλιτεχνική φωτογραφία, στην οποία τα δείγματα της δουλειάς του και ενδιαφέροντα είναι και πρωτότυπα. Εργάστηκε και ως φωτοειδησεογράφος καταγράφοντας στιγμιότυπα από τη ζωή των ανθρώπων της πόλης του. Εικόνες που πέρα από την όποια καλλιτεχνική αξία, διακρίνονται για την ιστορική τους σημασία.
Έτσι, κατά την περίοδο 1944 – 1949 κατέγραψε τα λυπηρά συμβάντα του εμφυλίου στη Μεσσηνία. Άνθρωπος χαμηλών τόνων και πράος, που δε δημιουργούσε εχθρούς, κατόρθωσε να φωτογραφίσει σκηνές από τα ταραγμένα εκείνα χρόνια. Και είναι προς τιμήν του το γεγονός ότι, άσχετα από όποιες κι ήταν οι πολιτικές πεποιθήσεις του, φωτογράφιζε αντικειμενικά τα γεγονότα, σε όποια πλευρά κι αν συνέβαιναν.
Έτσι, όταν ο ΕΛΑΣ κατέλαβε για ένα διάστημα την Καλαμάτα, ο Αλειφέρης φωτογράφισε αντάρτες, επονίτες και επονίτισσες μέσα στην πόλη, σε εικόνες που δεν ήταν καθόλου στημένες. Κατόρθωσε όμως και κάτι πιο δύσκολο. Να πάρει άδεια και να φωτογραφίζει μέσα στα λαϊκά δικαστήρια που είχαν τότε συσταθεί. Είχε μάλιστα εφοδιαστεί και με σχετικό έγγραφο: “Ο συν(αγωνιστής) Χρήστος Αλειφέρης είναι μέλος της Επιτροπής Τύπου και Διαφώτισης της Επιτροπής της πόλης της Εθνικής Αλληλεγγύης. Παρακαλούνται όλες οι στρατιωτικές αρχές να του παρέχουνε ελεύθερη είσοδο σε κάθε συγκέντρωση, δίκες κ.λπ. για φωτορεπορτάζ”.
Θα βρεθεί, όμως, και από την άλλη “πλευρά” και – άγνωστο πώς – θα φωτογραφίσει σκηνές από τη σφαγή του Μελιγαλά. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου το 1947, απαθανάτισε και τους σεισμούς που έγιναν τότε στη Μεσσηνία.
Τα επόμενα, πιο ήρεμα χρόνια, ο φωτογράφος συνέχισε να φωτογραφίζει καλλιτεχνικά αλλά παράλληλα, δε σταμάτησε την ιστορική καταγραφή. Ένας καστανάς σε μια γωνιά, είναι μια γραφική φιγούρα που αποκτά άλλη διάσταση όταν τον φωτογραφίζει κάτω από μια αφίσα ενός λαχειοφόρου δανείου οικονομικής ανάπτυξης. Το εξασκημένο μάτι του “πιάνει” μια γωνιά ενός “καφεοινομαγειρείου”, όπου, ανάμεσα σε κενές φιάλες μπύρας Φιξ, υπάρχει το σύνθημα “Ο ΝΑΤΟ προστατεύει και ενισχύει την Ελλάδα”.
Το ίδιο γίνεται και με την επίσκεψη των Βασιλέων στην πόλη του, όπου “αυθόρμητοι” πολίτες κατεβαίνουν με προκατασκευασμένα πανό να τους υποδεχθούν. Ακόμα και η φωτογράφηση ενός ατόμου δίπλα σε μια ταμπέλα για την 21η Απριλίου, μέσα στο πουθενά, περνάει το δικό της μήνυμα και αποτελεί ντοκουμέντο αυτής της εποχής. Υπήρξε ένας από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τη λήψη έγχρωμων διαφανειών. Στην αρχή τα έστελνε για εμφάνιση στο εξωτερικό, αλλά αργότερα τα έδινε στο εργαστήριο του Χαράλαμπου Σαλμάνη.
Η δράση του ως φωτογράφου ήταν γνωστή στην Καλαμάτα, αλλά όχι πέρα από αυτήν. Διετέλεσε, μάλιστα, πρόεδρος της Περιηγητικής Λέσχης Καλαμάτας στις αίθουσες της οποίας είχε κάνει εκθέσεις του, ήδη από τη δεκαετία του 1950.
Μετά το 1970 ασχολήθηκε αποκλειστικά σχεδόν με τη λήψη έγχρωμων διαφανειών και έκανε συχνά προβολές στο Ναυτικό Όμιλο, την κεντρική πλατεία της πόλης, καθώς και στο θέατρο.
Το έργο του και η σημασία του δεν έγιναν γνωστά στο ευρύτερο κοινό. Έχοντας αυτό υπ’ όψιν μου το συμπεριέλαβα, μαζί με τέσσερις άλλους φωτογράφους, στην έκθεση “Η άδολη ματιά”, που περιλαμβάνει εικόνες από την Ελλάδα την περίοδο 1940 – 1980. Ο Χρήστος Αλειφέρης πέθανε στην Καλαμάτα το 1989. Το αρχείο του βρίσκεται σήμερα στα χέρια του γιου του Θανάση».
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
Πρωταγωνιστής, μεταφορικά, λένε τα λεξικά, είναι κάποιος που φαίνεται να είναι το κύριο πρόσωπο σε γεγονότα.
Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Μεσσηνίας, στο πλαίσιο ανάδειξης της μεσσηνιακής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, προχώρησαν στην έκδοση ενός Φωτογραφικού Λευκώματος, με επίκεντρο την πόλη της Καλαμάτας κατά την περίοδο 1937-1974.
Το νέο βιβλίο βασίζεται στο ανέκδοτο φωτογραφικό αρχείο του ερασιτέχνη φωτογράφου Χρήστου Αλειφέρη, το οποίο περιήλθε στην κατοχή των ΓΑΚ Μεσσηνίας μετά την ευγενική δωρεά των απογόνων του.
Στις σελίδες του βιβλίου «κυλάει» η ιστορία μεγάλου τμήματος του 20ού αιώνα, όπως τη βίωσαν οι Καλαματιανοί στις συναθροίσεις τους, στις εθνικές και θρησκευτικές γιορτές, στις δύσκολες περιόδους της δεκαετίας του ’40, στα ειρηνικά τους έργα, στην αναπτυξιακή τους προσπάθεια, στα μικρά γεγονότα της καθημερινότητας που πλάθουν τη ζωή.
Ψάχνοντας στην τοπική βιβλιογραφία, αλλά και στο διαδίκτυο, η αλήθεια είναι ότι δεν μπορέσαμε να βρούμε πολλά στοιχεία για τον Χρήστο Αλειφέρη, πέρα από ορισμένα τυπικά. Η επιμονή μας, όμως, έφτασε μέχρι το περιοδικό «ΦΩΤΟγράφος». Εκεί, το 2006, ο Άλκης Ξανθάκης, ειδικός σε θέματα φωτογραφίας, είχε ένα αφιέρωμα στο «φωτογράφο της Καλαμάτας».
Από το κείμενό του είναι και τα στοιχεία που ακολουθούν:
«Τον Θανάση Αλειφέρη τον γνώρισα μέσω ενός μαθητού μου πριν από αρκετά χρόνια. Αυτός με έφερε σε επαφή με το γιο του φωτογράφου, τον Χρήστο Αλειφέρη. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να δω μέρος του πραγματικά εντυπωσιακού φωτογραφικού αρχείου του πατέρα του.
Ο Χρήστος Αλειφέρης γεννήθηκε στη Μεσσηνία το 1913. Από μικρός αγαπούσε τη φωτογραφία με πάθος και ήδη από το 1929, σε ηλικία 17 χρονών, είχε αρχίσει να φωτογραφίζει τα τοπία της Μεσσηνίας και της γύρω περιοχής. Το 1937 διορίστηκε υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην Καλαμάτα και έκτοτε παρέμεινε εκεί.
Φωτογραφίες του από την προπολεμική περίοδο παρουσιάστηκαν σε εκθέσεις φωτογραφίας, που γίνονταν τότε στα πλαίσια της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης.
Το 1940, κατά τον Αλβανικό Πόλεμο, κλήθηκε στο στρατό και βρέθηκε στο μέτωπο. Ο Αλειφέρης δεν παρέλειψε βέβαια να πάρει μαζί του τη φωτογραφική του μηχανή. Με αυτήν τράβηξε εικόνες της καθημερινής ζωής τους εκεί.
Δεν έχει εξακριβωθεί αν πήρε φωτογραφίες από την περίοδο της κατοχής στην Καλαμάτα, όπου είχε επιστρέψει μετά τη συνθηκολόγηση. Θεωρώ όμως δεδομένο ότι αν υπήρχε κάτι που ήταν άξιο της προσοχής του, σίγουρα θα το φωτογράφιζε.
Ο Αλειφέρης ήταν γεννημένος “φωτογράφος”. Δεν αρκέστηκε μόνο στην καλλιτεχνική φωτογραφία, στην οποία τα δείγματα της δουλειάς του και ενδιαφέροντα είναι και πρωτότυπα. Εργάστηκε και ως φωτοειδησεογράφος καταγράφοντας στιγμιότυπα από τη ζωή των ανθρώπων της πόλης του. Εικόνες που πέρα από την όποια καλλιτεχνική αξία, διακρίνονται για την ιστορική τους σημασία.
Έτσι, κατά την περίοδο 1944 – 1949 κατέγραψε τα λυπηρά συμβάντα του εμφυλίου στη Μεσσηνία. Άνθρωπος χαμηλών τόνων και πράος, που δε δημιουργούσε εχθρούς, κατόρθωσε να φωτογραφίσει σκηνές από τα ταραγμένα εκείνα χρόνια. Και είναι προς τιμήν του το γεγονός ότι, άσχετα από όποιες κι ήταν οι πολιτικές πεποιθήσεις του, φωτογράφιζε αντικειμενικά τα γεγονότα, σε όποια πλευρά κι αν συνέβαιναν.
Έτσι, όταν ο ΕΛΑΣ κατέλαβε για ένα διάστημα την Καλαμάτα, ο Αλειφέρης φωτογράφισε αντάρτες, επονίτες και επονίτισσες μέσα στην πόλη, σε εικόνες που δεν ήταν καθόλου στημένες. Κατόρθωσε όμως και κάτι πιο δύσκολο. Να πάρει άδεια και να φωτογραφίζει μέσα στα λαϊκά δικαστήρια που είχαν τότε συσταθεί. Είχε μάλιστα εφοδιαστεί και με σχετικό έγγραφο: “Ο συν(αγωνιστής) Χρήστος Αλειφέρης είναι μέλος της Επιτροπής Τύπου και Διαφώτισης της Επιτροπής της πόλης της Εθνικής Αλληλεγγύης. Παρακαλούνται όλες οι στρατιωτικές αρχές να του παρέχουνε ελεύθερη είσοδο σε κάθε συγκέντρωση, δίκες κ.λπ. για φωτορεπορτάζ”.
Θα βρεθεί, όμως, και από την άλλη “πλευρά” και – άγνωστο πώς – θα φωτογραφίσει σκηνές από τη σφαγή του Μελιγαλά. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου το 1947, απαθανάτισε και τους σεισμούς που έγιναν τότε στη Μεσσηνία.
Τα επόμενα, πιο ήρεμα χρόνια, ο φωτογράφος συνέχισε να φωτογραφίζει καλλιτεχνικά αλλά παράλληλα, δε σταμάτησε την ιστορική καταγραφή. Ένας καστανάς σε μια γωνιά, είναι μια γραφική φιγούρα που αποκτά άλλη διάσταση όταν τον φωτογραφίζει κάτω από μια αφίσα ενός λαχειοφόρου δανείου οικονομικής ανάπτυξης. Το εξασκημένο μάτι του “πιάνει” μια γωνιά ενός “καφεοινομαγειρείου”, όπου, ανάμεσα σε κενές φιάλες μπύρας Φιξ, υπάρχει το σύνθημα “Ο ΝΑΤΟ προστατεύει και ενισχύει την Ελλάδα”.
Το ίδιο γίνεται και με την επίσκεψη των Βασιλέων στην πόλη του, όπου “αυθόρμητοι” πολίτες κατεβαίνουν με προκατασκευασμένα πανό να τους υποδεχθούν. Ακόμα και η φωτογράφηση ενός ατόμου δίπλα σε μια ταμπέλα για την 21η Απριλίου, μέσα στο πουθενά, περνάει το δικό της μήνυμα και αποτελεί ντοκουμέντο αυτής της εποχής. Υπήρξε ένας από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τη λήψη έγχρωμων διαφανειών. Στην αρχή τα έστελνε για εμφάνιση στο εξωτερικό, αλλά αργότερα τα έδινε στο εργαστήριο του Χαράλαμπου Σαλμάνη.
Η δράση του ως φωτογράφου ήταν γνωστή στην Καλαμάτα, αλλά όχι πέρα από αυτήν. Διετέλεσε, μάλιστα, πρόεδρος της Περιηγητικής Λέσχης Καλαμάτας στις αίθουσες της οποίας είχε κάνει εκθέσεις του, ήδη από τη δεκαετία του 1950.
Μετά το 1970 ασχολήθηκε αποκλειστικά σχεδόν με τη λήψη έγχρωμων διαφανειών και έκανε συχνά προβολές στο Ναυτικό Όμιλο, την κεντρική πλατεία της πόλης, καθώς και στο θέατρο.
Το έργο του και η σημασία του δεν έγιναν γνωστά στο ευρύτερο κοινό. Έχοντας αυτό υπ’ όψιν μου το συμπεριέλαβα, μαζί με τέσσερις άλλους φωτογράφους, στην έκθεση “Η άδολη ματιά”, που περιλαμβάνει εικόνες από την Ελλάδα την περίοδο 1940 – 1980. Ο Χρήστος Αλειφέρης πέθανε στην Καλαμάτα το 1989. Το αρχείο του βρίσκεται σήμερα στα χέρια του γιου του Θανάση».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου