Τίτλοι τέλους για το NESTOR

 

 Τίτλοι τέλους για το NESTOR ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Online

 

 

Τίτλοι τέλους φαίνεται ότι μπαίνουν για το κορυφαίο -και παγκόσμιας σημασίας- επιστημονικό πείραμα NESTOR (και στη συνέχεια KM3NeT) που διεξαγόταν στην Ελλάδα, στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Πύλου, με το ενός κυβικού χιλιομέτρου υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων.

Η αιτία δεν είναι άλλη από τη γενικότερη απαξίωση που επιφύλαξε η Ελληνική Πολιτεία εδώ και 5 χρόνια περίπου, σε αυτή την τεράστια επιστημονική προσπάθεια. Και ενώ ήταν... στραβό το κλήμα, το ’φαγε κι ο γάιδαρος, καθώς προέκυψε η οικονομική κρίση. Σε απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι το τηλεσκόπιο νετρίνων, κοντά στο φρέαρ των Οινουσών, πιθανότατα διανύει το τελευταίο στάδιο πριν τον «θάνατό» του - ακυρώνοντας στην πράξη τον τιτάνιο αγώνα που έκαναν για πάνω από 20 χρόνια ο Λεωνίδας Ρεσβάνης, καθηγητής Πειραματικής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Ινστιτούτου «Νέστωρ», καθώς και οι συνεργάτες του.

Διαβάζουμε, ειδικότερα, στην εφημερίδα «Το Βήμα»:

«Υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο νετρίνων κυβικού χιλιομέτρου σε πλήρη λειτουργία δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή πουθενά στον κόσμο. Το NESTOR ήταν το πρώτο "απτό" εγχείρημα του είδους, η ιδέα όμως δεν είναι ελληνική. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά στη θεωρία από έναν Ρώσο φυσικό στη δεκαετία του 1960 και επανήλθε από έναν Αμερικανό στη δεκαετία του 1980. Τότε έγινε και η πρώτη απόπειρα εφαρμογής της στην πράξη από αμερικανούς φορείς στη Χαβάη, εγκαταλείφθηκε όμως λόγω τεχνικών δυσκολιών. Η ελληνική "Οδύσσεια" της Πύλου ξεκίνησε στα τέλη της ίδιας δεκαετίας και στις αρχές του 1990. Στα πρώτα βήματά του το φιλόδοξο σχέδιο προχώρησε αποκλειστικά και μόνο με τις προσωπικές -"ηρωικές" όπως μας τις χαρακτήρισαν ορισμένοι από τους συνομιλητές μας- προσπάθειες του καθηγητή Ρεσβάνη.

Στα μέσα όμως της δεκαετίας του 1990 "υιοθετήθηκε" από την ελληνική κυβέρνηση και προωθήθηκε μέσω του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ετσι ιδρύθηκε ένα τριμερές κονσόρτσιουμ μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας και Ιταλίας με επικεφαλής τον κ. Ρεσβάνη για την κατασκευή του τηλεσκοπίου στην Πύλο η οποία, σύμφωνα με έκθεση διεθνών εμπειρογνωμόνων, παρουσίαζε όλα τα απαραίτητα πλεονεκτήματα για κάτι τέτοιο. Η συνεργασία ωστόσο διήρκεσε μόλις τρία χρόνια και, στα τέλη της δεκαετίας, η Γαλλία και η Ιταλία αποχώρησαν και ξεκίνησαν δικά τους, ανεξάρτητα προγράμματα στα ανοιχτά, αντίστοιχα, της Τουλόν και της Σικελίας.

Και εκεί που οι δρόμοι φάνηκαν να συνεχίζονται χωριστά, με μειωμένες πλέον ελπίδες για την ελληνική πλευρά, το όνειρο ενός ευρωπαϊκού τηλεσκοπίου νετρίνων αναβίωσε το 2003-2004, μέσω ενός νέου ευρωπαϊκού προγράμματος. Το εγχείρημα πλέον βαφτίστηκε KM3NeT και στο παιχνίδι μπήκαν και άλλες χώρες, η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Ρουμανία. Το υπό κατασκευήν "κάπου στη Μεσόγειο" τηλεσκόπιο μεγάλωσε σε μέγεθος και η ακριβής θέση του αφέθηκε μετέωρη: μεταξύ των τριών διεκδικητών της, η Πύλος εξακολουθούσε να πληροί με τον ικανοποιητικότερο τρόπο τις απαραίτητες προδιαγραφές, όμως στο τραπέζι έπεσε πλέον και η ιδέα του "μοιράσματός" του ανάμεσα στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις στην Ελλάδα, στη Γαλλία και στην Ιταλία. Το 2008-2009 το KM3NeT πέρασε στη δεύτερη, "προπαρασκευαστική φάση" του, η οποία τελείωσε το 2012 (στο διάστημα αυτό όλες οι χώρες έλαβαν συνολικά 15 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης για μελέτες σκοπιμότητας, το πρόγραμμα κοστολογήθηκε στα 250 εκατομμύρια, ενώ η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να επενδύσει μελλοντικά 50 εκατομμύρια στην Πύλο χωρίς μέχρι στιγμής να έχει επενδύσει τίποτε).

Η επόμενη φάση, η οποία έχει ξεκινήσει στα άλλα κράτη, είναι προς το παρόν… άφαντη στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα, το οποίο εκτός από μεγάλα οράματα έχει επίσης γεννήσει και μεγάλες εντάσεις, έχει παγώσει έχοντας επιπλέον να αντιμετωπίσει εμπόδια που ξεκινούν από την έλλειψη κοινής και σταθερής γραμμής και υποστήριξης των κυβερνώντων και φθάνουν ως την παρούσα οικονομική κρίση. Εδώ και περίπου μια διετία, μετά τη συνταξιοδότηση του κ. Ρεσβάνη, είναι ουσιαστικά και τυπικά ακέφαλο, ενώ, αφού μετατέθηκε από τον έναν φορέα στον άλλον, σήμερα υπάγεται στο ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος" και, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, φαίνεται να έχει… αλληλεπίδραση νετρίνου με το ελληνικό περιβάλλον.

Ο ίδιος ο κ. Ρεσβάνης βλέπει το "παιδί" του να αργοπεθαίνει. "Τελείωσε, κλείνουμε" δηλώνει μιλώντας στο "Βήμα". "Είμαστε εκατό φορές καλύτεροι από την Ανταρκτική, αλλά εκείνοι είχαν την Αμερική από πίσω τους - εμείς είχαμε την ελληνική μιζέρια των μνημονίων και την αβελτηρία του κ. Αρβανιτόπουλου. Και όχι μόνο του σημερινού υπουργού, αλλά και την ασυνέχεια της ελληνικής διοίκησης πριν από αυτόν, διότι έρχεται ένας γενικός γραμματέας και λέει, μαζί σας παιδιά, μετά έρχεται ο επόμενος και αλλάζει, τα παίρνει πίσω, το οποίο σημαίνει ότι οι ξένοι γελάνε μαζί σου. Για να γίνει ένα μακρόπνοο έργο σε βάθος χρόνου και να είναι στην κόψη της τεχνολογίας χρειάζεται διοικητική υποστήριξη με συνέπεια και συνέχεια. Στην Ελλάδα είναι καλαμπούρι".

Εξίσου απαισιόδοξος για το μέλλον είναι ο κ. Σιώτης. "Θεωρώ ότι η ιστορία του τηλεσκοπίου έχει παγώσει, εκτός αν υπάρξει μια πολύ συνταρακτική ανακάλυψη από τον Νότιο Πόλο. Δεν πρόκειται να ξαναζωντανέψει διότι είναι πολύ απλό, οι πόροι είναι περιορισμένοι και στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές επιστημονικές κοινότητες οι οποίες προωθούν η καθεμιά τη δική της ατζέντα. Επιπλέον οι κανόνες χρηματοδότησης από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ενθαρρύνουν τον κατακερματισμό της προσπάθειας με αποτέλεσμα η Ευρώπη να μην είναι ανταγωνιστική με τις ΗΠΑ", λέει στο "Βήμα". "Ενδεχομένως όμως αν έκανε την τρέλα η Ελλάδα να πει, επενδύω τα 50 εκατομμύρια από το ΕΣΠΑ σε αυτή την ιστορία, θα μπορούσε να συμπαρασύρει ορισμένους. Φυσικά εφόσον η επιστήμη το δικαιολογεί, σε συνδυασμό δηλαδή με μια ανακίνηση του ενδιαφέροντος λόγω του IceCube. Τότε θα μπορούσα να φανταστώ τη Γερμανία να βάζει άλλα 50 εκατομμύρια".

Από την πλευρά του ο κ. Ραπίδης επισημαίνει ότι το πρόγραμμα KM3NeT για την κατασκευή ενός μεγάλου τηλεσκοπίου νετρίνων είναι το μόνο από τα μεγάλα ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που θα μπορούσε να υλοποιηθεί στη χώρα μας. "Πρέπει να πάρουμε την πρωτοβουλία και να το προσελκύσουμε", λέει. "Θα είναι κάτι που θα μας φέρει στην πρώτη γραμμή του ερευνητικού γίγνεσθαι και θα μας κάνει υπερήφανους, θα είναι ένα βήμα προς τα εμπρός μέσα στη δύσκολη περίοδο που περνάμε"». Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/koinonia/item/31510-epistimoniko-peirama-nestor