Η “Ανταρσία” του Αντιτορπιλικού “ΒΕΛΟΣ"

        

Του ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΚΑΡΑ*
Η ΄΄ανταρσία΄΄ του Α/Τ ΒΕΛΟΣ αποτελεί τμήμα και μάλιστα το δυναμικό μέρος του αποκαλούμενου ΄΄ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΜΑΗΣ 1973΄΄. Αυτή η ΄΄ανταρσία΄΄ του πληρώματος υπό τον Κυβερνήτη αντιπλοίαρχο Ν.Παππά, κατέρριψε από τις ανακοινώσεις του Απριλιανού καθεστώτος την έκφραση ΄΄οπερετικό΄΄. Έτσι είχαν αποκαλέσει το σχεδιαζόμενο κίνημα τις πρώτες ώρες των συλλήψεων των στελεχών, που θα απέπλεαν στις 23 Μαίου με το μεγαλύτερο μέρος του στόλου ενάντια της δικτατορίας. Το εγχείρημα του Παππά και όσοι τον ακολούθησαν (όλοι άγαμοι, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, νεαρής ηλικίας και μόνιμοι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί) είχε τα εξής αποτελέσματα:

• να ακουστούν οι συλλήψεις και οι βασανισμοί των συναδέλφων τους,
• να καταδειχτεί πως, τη δικτατορία δεν στηρίζουν όλοι στις Ένοπλες Δυνάμεις,
• να προβληματιστούν όλοι, για την ενότητα του ΝΑΤΟ,
• να συντηρηθεί το αντιδικτατορικό κλίμα και οι ελπίδες του ελληνικού λαού,

Διαφαίνεται πως ο στόχος να εμφανισθούν ως ενδιαφερόμενοι για την ενότητα του ΝΑΤΟ απασχόλησε την ομάδα, όπως και η απόφασή τους να δρουν ως ομάδα ιδεολογικά συμπαγής. Έτσι εξηγείται και η υπογραφή από όλους ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΙΜΗΣ με το οποίο διακηρύσσουν πως μένουν μεν πιστοί στη Βασιλευομένη Δημοκρατία, αλλά θα σεβαστούν «…πάσαν τυχόν μεταβολήν, την οποία θα αποφασίσει ο ελληνικός λαός, ως κυρίαρχος κριτής των τυχών της χώρας….».

Το χρονικό του Α/Τ ΒΕΛΟΣ τις ημέρες εκείνες είναι το εξής:

Στις 18 Μαΐου 1973 αποπλέει από το ναύσταθμο Σαλαμίνας για την εξαμηνιαία άσκηση του ΝΑΤΟ «DETERRENT FORCE» υπό Τούρκο Διοικητή. Δύο ημέρες νωρίτερα ο ύπαρχος του πλοίου Δημητριάδης, είχε μετατεθεί παραδίδοντας καθήκοντα στον Ε. Ξενάκη (και οι δύο μυημένοι από τον Παππά, ενώ ο Δημητριάδης περιλαμβάνεται στους συλληφθέντες).

Στις 21 καταπλέει με τα υπόλοιπα πλοία της άσκησης στο Ηράκλειο. Εκεί μεσολαβούν τηλεφωνήματα στον Παππά από την Αθήνα, από τους συναδέλφους του της οργάνωσης αλλά και από τον Π. Κούβαρη και Νικολόπουλο, αξιωματικούς του καθεστώτος που διερευνούν, ιδιαίτερα ο δεύτερος τις προθέσεις του. Επισημαίνεται πως κατά τον γράφοντα η οργάνωση για κίνημα στο Πολεμικό Ναυτικό ήταν γνωστή στις υπηρεσίες ασφάλειας της χούντας μερικούς μήνες νωρίτερα. Έχει διαπιστωθεί χωρίς αμφισβήτηση πως τριπλάσιος και πλέον αριθμός των συλληφθέντων γνώριζε για την σχεδίαση κινήματος. Μάλιστα από στελέχη του Ναυτικού που είχαν σχέση με αξιωματικούς του στρατού που υπηρετούσαν στην ΚΥΠ, είχε ειδοποιηθεί συνάδελφός τους της οργάνωσης από πολύ νωρίς.

Την επόμενη τα πλοία ξεκινούν για την άσκηση και το ίδιο βράδυ αργά, εν πλω, ο Παππάς πληροφορείται από τον Χρήστο Λυμπέρη, τον κυβερνήτη του Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ, τα της ματαίωσης του εγχειρήματος. Στις 23 και 24 Μαίου στο ΒΕΛΟΣ μαθαίνουν για τις συλλήψεις. Την ίδια ημέρα ο Παππάς, έχοντας καταλήξει σε απόφασή του να στραφεί κατά της χούντας χρησιμοποιώντας το πλοίο του, την ανακοινώνει στο πλήρωμά του. Οι άντρες αυτοί πανηγυρίζουν, ελάχιστοι σιωπούν! Αποχωρούν της άσκησης, καταπλέουν στο Ιταλικό λιμάνι Φιουμιτσίνο, και τριάντα ένας ζητούν πολιτικό άσυλο. Η Ιταλία ξεσηκώνεται, ο κόσμος ολόκληρος το μαθαίνει σε ελάχιστο χρόνο.

Τις λεπτομέρειες της όλης κίνησης περιλαμβάνει ο πλωτάρχης Κ. Λεονάρδος σε μάλλον ήπιο πόρισμα προανάκρισης, που διενεργεί εν πλω μετά το Φιουμιτσίνο. Ο αρχιπλοίαρχος Δ.Αρβανίτης που υπηρετούσε στο ΝΑΤΟ σε αναφορά του περιγράφει τις εκδηλώσεις του πληρώματος και τι διημείφθη με τον Παππά, στην προσπάθειά του να τον μεταπείσει. Ο Αρβανίτης (όπως και ο Λεονάρδος) δεν κρύβουν τη διαπίστωση για το δεσμό που υπάρχει μεταξύ του Παππά και του πληρώματος. «…όταν ο Κυβερνήτης απεβιβάζετο, μεγάλος αριθμός του πληρώματος εδάκρυσεν…». Στο ημερολόγιο του πλοίου συναντάμε την εγγραφή «..17.30 επιβίβασις και παραλαβή καθηκόντων των κάτωθι: Κυβερνήτης αντ/πχος Χαρλαύτης- Ύπαρχος αντ/πχος Τραγέας και Αος Μηχανικός αντ/πχος Γκαμαλέτσος …». Η τελευταία κρίσιμη εγγραφή αναφέρει «…16.25 Αποχώρησις Κυβερνήτου, 6 αξιωματικών, 23 υπαξιωματικών και 1 ναύτου προτάκτου…»

Αυτό σημαίνει πως οι δύο κυβερνήτες δεν συναντήθηκαν ούτε στην κλίμακα. Η αποχώρηση του Παππά με την ομάδα του, η παραλαβή του Χαρλαύτη και ο απόπλους διαφέρουν μεταξύ τους λίγα λεπτά. Καταγράφεται επίσης πως ο πλοίαρχος Π.Βόσσος «…κυβερνήτης την 27-5-73 επέβη μετατεθείς εξ ΑΝ…». Συμπεραίνεται έτσι, πως ο Χαρλαύτης έμεινε ως Κυβερνήτης μόνον μία ημέρα μέχρι να φτάσει ο Βόσσος, που γνώριζε το ΒΕΛΟΣ όπου είχε υπηρετήσει ως Κυβερνήτης και παλιότερα.

Αποπλέει του Φιουμιτσίνο σε λίγο και συμμετέχει στην άσκηση DRIVING FORCE. Η συμμετοχή σε άσκηση, ενώ έχει σηκωθεί παγκόσμιος σάλος, δεν είναι παρά προσπάθεια της χούντας να δείξει πως ελέγχει την κατάσταση και η συνοχή του ΝΑΤΟ διατηρείται.

Τις επόμενες ημέρες τα μέσα ενημέρωσης παγκόσμια έστρεψαν την προσοχή όλων στην Ελλάδα. Οι συνεντεύξεις του Παππά και της ομάδας που τον ακολούθησε, αποκάλυψαν τα συμβαίνοντα στη χώρα μας. Η ιταλική κυβέρνηση παρά τις αρχικές επιφυλάξεις και υπό την πίεση της κοινής γνώμης είχε αποδεχθεί το αίτημά τους για πολιτικό άσυλο. Από εκεί άρχισε ένα οδοιπορικό που κράτησε μέχρι τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου, όταν η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο έφερε τους ΄΄στασιαστές΄΄ εθελοντικά πίσω στην Ελλάδα και στην ενεργό υπηρεσία στο Ναυτικό.

Η ομάδα του ΒΕΛΟΣ με τον Παππά επικεφαλής, τους έξι νεαρούς σημαιοφόρους, τους είκοσι τρεις μόνιμους υπαξιωματικούς και τον πρότακτο ναύτη, κράτησαν τη συνοχή τους. Ο Παππάς, βοηθούμενος από τους σημαιοφόρους, συντόνιζε τις προσπάθειες για επιβίωση όλων και για εύρεση εργασίας στη συνέχεια. Η κύρια όμως προσπάθεια όλο αυτό το διάστημα ήταν οι ενέργειες κατά του απριλιανού καθεστώτος. Πλήθος δηλώσεων, συνεντεύξεων, επιστολών και τηλεγραφημάτων εμφανίζονταν στις εφημερίδες και ακούγονταν από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Έγιναν επαφές με Έλληνες και ξένους, που με τον τρόπο τους μάχονταν τη δικτατορία.

Από τις πρώτες δηλώσεις στο εξωτερικό είναι κείμενο για ευαισθητοποίηση των κύκλων του ΝΑΤΟ, που παράλληλα αποκλείει της κομμουνιστικής ιδεολογίας τα μέλη της ομάδας. Ένας από την ομάδα αυτή ο Αντιναύαρχος σήμερα ε.α. Κ.Γκορτζής ερμηνεύει εύστοχα το περιεχόμενο της δήλωσης ως “… δείγμα της πολιτικής οξυδέρκειας τόσο του Παππά όσο και των νεαρών συντρόφων του που –σωστά- εκτίμησαν ότι τόσο το Κίνημα του Ναυτικού, όσο και η κίνηση του ΒΕΛΟΣ θα έπρεπε να δείξουν προς τα έξω κυρίως –προς τους στηρίζοντες τη χούντα- ότι δεν ήταν κόντρα στα γεωστρατηγικά τους συμφέροντα, ότι οι αντιτιθέμενοι στη χούντα δεν αποτελούσαν κίνδυνο στα συμφέροντά τους. Παράλληλα, έτσι αποδυνάμωσαν κάθε επιχείρημα της χούντας για βασιλοκομμουνιστική ή άλλου είδους συνωμοσία των ολίγων και ανέδειξαν ως αντίθετο σ’ αυτή το σύνολο των Ε.Δ….

Το Α/Τ ΒΕΛΟΣ θα τελειώσει τα γυμνάσια και θα γυρίσει στη Σαλαμίνα, όπου θα γίνουν και οι τελευταίες μεταβολές στο επιτελείο του. Ο Βόσσος θα μείνει κυβερνήτης στο πλοίο για ένα μήνα, ήτοι μέχρι 26 Ιουνίου που θα παραλάβει ο Ρομποτής (ο λογοτέχνης με το ψευδώνυμο Τάσος Κόρφης, μετέπειτα αρχηγός στόλου), ενώ ο Λεονάρδος θα επιστρέψει την ίδια μέρα για το Επιτελείο Στόλου. Ο Ξενάκης επίσης θα παραδώσει καθήκοντα υπάρχου στον Πάτζαρη, και θα τοποθετηθεί σε υποβαθμισμένη θέση.

Το ίδιο καλοκαίρι στο Σαιντ Ραφαέλ καταφέρουν νέα ψυχρολουσία στο καθεστώς των Αθηνών, όταν οργανώνουν επιχείρηση κατάληψης των εκπαιδευτικών πολεμικών που μετέφεραν τους Ναυτικούς Δοκίμους σε ευρωπαϊκά λιμάνια όπως κάθε τέτοια εποχή. Καίτοι η επιχείρηση δεν ολοκληρώθηκε ο σάλος που ξεσηκώθηκε έδωσε νέα πνοή στους καταπιεζόμενους Έλληνες και αποτρέλανε τους χουντικούς.
Πίσω στην Ελλάδα έχει αρχίσει η ποινική δίωξη και παραπέμπονται όλοι οι “στασιαστές” για λιποταξία «.. ισχύοντος του ΜΔ/48 ψηφίσματος….», που δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ αφού μεσολάβησε η μεταπολίτευση.

Εν τω μεταξύ, οι υπηρεσίες του καθεστώτος (δηλαδή ο Αραπάκης) κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να δυσκολέψουν τη ζωή των αυτοεξόριστων. Τους στερούν τα δικαιώματα αποδημίας με ότι σημαίνει αυτό. Τους αφαιρούν την ιθαγένεια ενώ απαγορεύουν την είσοδο σε ναυτικές εγκαταστάσεις ως να επρόκειτο να γυρίσουν στην Ελλάδα διαρκούσης της δικτατορίας. Πρόσθετη πράξη, (που από οποιονδήποτε φορέα και αν γινόταν, θα χαρακτηριζόταν ως μικροπρεπής, αλλά δείχνει και εκδικητική διάθεση), υλοποιείται με έγγραφο που αναφέρει πως εφ’ όσον ο Παππάς είναι λιποτάκτης, δεν δικαιούται να παίρνει αντίγραφο φύλλου μητρώου.

Ο Σκεμπέας (ο ανακριτής του Κινήματος) προτείνει στο πόρισμά του, να γίνει τακτική ανάκριση μεταξύ των άλλων και κατά των (αξιωματικών και ενός υπαξιωματικού) Παππά, Ζησιμόπουλου, Γκορτζή, Ματαράγκα, Προκοπάκη, Στράτου, Χατζηπέρρου και Καλλίνου. Ο Ραφαηλάκης στην παραπεμπτική του διαταγή για το Κίνημα, και στο σκεπτικό για τους απόντες του ΒΕΛΟΥΣ, υιοθετεί την πρόταση του Σκεμπέα.

Η ποινική δίωξη δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αλλά η πειθαρχική, που είχε ξεκινήσει παράλληλα, τελείωσε γρήγορα. Οι αξιωματικοί παραπέμπονται σε Πρωτοβάθμιο Ανακριτικό με το ερώτημα της απόταξης. Η πρόταση του Συμβουλίου είναι υπέρ της απόταξης, με το πάγιο αιτιολογικό «… διά βαρέα παραπτώματα περί την υπηρεσίαν και πειθαρχίαν και ενεργείας εθνικώς αναξιοπρεπείς, ως και τοιαύτας θιγούσας την Στρατιωτικήν τιμήν και διά λιποταξίαν εις το εξωτερικόν». Η απόταξη υλοποιείται άμεσα.

Οι υπαξιωματικοί παραπέμπονται επίσης σε πειθαρχικό συμβούλιο, και αποτάσσονται με το αιτιολογικό που ίσχυσε για τους αξιωματικούς.
Τον Παππά και τους υπόλοιπους απασχολεί στο εξωτερικό ο βιοπορισμός για τον οποίο και αναφέρεται ο Παππάς σε ενημερωτική επιστολή, που απευθύνει στον Καραμανλή. Η επιστολή συντάχθηκε στις 5 Ιουνίου 1974 και εκτός των άλλων, εκφράζεται έντονα για το ρόλο του Ν. Βενιζέλου, καίτοι ο τελευταίος ήταν από εκείνους που συνέδραμαν από την πρώτη στιγμή την ομάδα. Παρ’ ότι οι κατηγορίες στρέφονται κατά Βενιζέλου φαίνεται (και το επιβεβαιώνουν οι ίδιοι έκτοτε) πως τα στελέχη της εταιρίας του εκμεταλλεύτηκαν τους άνδρες του Α/Τ ΒΕΛΟΣ εν αγνοία του εφοπλιστή. Όλοι οι υπαξιωματικοί και αξιωματικοί που ΄΄στασίασαν΄΄ και σκόρπησαν στην Ευρώπη δυσκολεύτηκαν στο θέμα της εργασίας ενώ παράλληλα έτρεχαν στις εκδηλώσεις κατά του καθεστώτος των Αθηνών.

Στο ίδιο γράμμα προς τον Καραμανλή ο Παππάς αποκαλύπτει και την επιχείρηση μεταφοράς μιας τορπιλακάτου στη Λιβύη από τη Μάλτα. Έπλευσαν στη Λιβύη στις 18 Οκτωβρίου 1973 με κυβερνήτη τον Ν. Παππά, επιβάτη τον Κ. Μπαντουβά και πλήρωμα τους Ν. Ζησιμόπουλο, Γ. Γούτσο, Γ. Κιμιγκέλη και Δ. Ρουσσόπουλο, όλοι πλην Μπαντουβά μέλη της ομάδας του ΒΕΛΟΥΣ.

Ο Παππάς στέλνει λίγες ημέρες μετά την ΄΄ανταρσία΄΄ επιστολή και προς τον τότε βασιλιά, στη Ρώμη. Το ύφος (ανεξάρτητα από τα περί πειθαρχίας και σεβασμού που αναφέρει) είναι έντονο και επιθετικό. Για την εποχή, εκφράσεις προς το βασιλιά όπως «… έχει υποχρέωση…» και πιο κάτω «… τούτο αποτελεί αξίωση …» ήταν αδιανόητες και μάλιστα όταν προερχόντουσαν από αξιωματικό, έστω αν αποστολέας και παραλήπτης ήταν χωρίς αρμοδιότητες. Αυτό το κείμενο δεν είναι γραμμένο από ΄΄βασιλόφρονα΄΄. Μόνον κάτω από τέτοιες συνθήκες, θα έγραφε ένα στέλεχος των ΕΔ, έστω και ε.α. προς τον βασιλιά (αυτόν εν υπνώσει) με τέτοιον τρόπο. Ο Παππάς δεν ήταν περισσότερο βασιλόφρων από μεγάλο αριθμό αξιωματικών του ναυτικού, που μάλλον αδιαφορούσαν για το θεσμό, αλλά υπάκουαν στην ΄΄βασιλευομένη δημοκρατία΄΄. Στο γράμμα πιέζει να εμφανιστεί ο Κωνσταντίνος και να πάρει θέση. Ο τελευταίος ούτε απάντηση έστειλε, ούτε ενδιαφέρθηκε για τα στελέχη ενός πολεμικού πλοίου, που στράφηκαν κατά της χούντας και μάλιστα εγκαταλείποντας τις καριέρες τους από τέτοια ηλικία.

Ο Παππάς, ήταν από τα στελέχη της οργάνωσης στο Ναυτικό που συμμετείχε σε όλες τις διαδικασίες για το στήσιμο του μηχανισμού και τη σχεδίαση του Κινήματος. Ο άνθρωπος αυτός δεν σταματούσε μπροστά σε τίποτα. Είχε μυήσει ή ενημερώσει πλήθος αξιωματικών καθώς και τον τριτοετή σημαιοφόρο του το Ζησιμόπουλο. Ο άτυχος αυτός νέος είναι εκείνος που λίγο αργότερα, υπηρετώντας ως Δεύτερος Μηχανικός σε άλλο Αντιτορπιλικό, θα εισβάλλει (όπως και άλλοι) σε υπέρθερμο από έκρηξη καζανιού διαμέρισμα να σώσει τους εγκλωβισμένους. Ο ίδιος θα εκπνεύσει σε λίγο συγκλονίζοντας το Ναυτικό.
Το φαινόμενο Παππά δεν απαντάται συχνά στις ΕΔ, ώστε να λεχθεί πως είναι συνήθης τύπος στελέχους. Είναι μοναδικός και ειδικά στην επταετία 1967-1974 έρχονται στην επιφάνεια όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, που τον ξεχωρίζουν. Αργότερα ως Α/ΓΕΝ το μόνο που μένει από την ισοπεδωτική υπηρεσία στη θέση αυτή, είναι η αντοχή του σε πιέσεις των αντιστασιακών και ΄΄αντιστασιακών΄΄.

Τα στελέχη του ΒΕΛΟΥΣ σπεύδουν στην Ελλάδα με την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο πρόθυμοι να πολεμήσουν κατά του εισβολέα. Αποκαθίστανται και οι περισσότεροι σταδιοδρομούν στο Πολεμικό Ναυτικό. Σήμερα κανείς από την ομάδα του ΒΕΛΟΣ δεν είναι εν ενεγρεία.
Όλες οι διώξεις κατά των ΄΄στασιαστών΄΄ του ΒΕΛΟΥΣ και των ΄΄Κινηματιών΄΄ εκτελούνται με υπογραφή Αραπάκη. Ο ίδιος ακριβώς ένα μήνα μετά στη μεταπολίτευση, θα τους στέλνει το επισκεπτήριό του ως Αρχηγός του ΓΕΝ, όπου θα σημειώνει «Θερμά συγχαρητήρια διά την δικαίαν επαναφοράν και προαγωγήν σας»!

Το Αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ συντηρείται από το Ναυτικό ως Μνημείο Αντιδικτατορικής Αντίστασης των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, και κάθε χρόνο την επέτειο του Κινήματος του Ναυτικού, γιορτάζεται σ’ αυτό εκδήλωση για τις αντιδικτατορικές ενέργειες των στρατιωτικών στην επταετία 1967-1974.

Αν όμως αναζητήσει κανείς στα εκπαιδευτικά κείμενα των σχολείων μια παρουσίαση του Κινήματος και του Αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ, μάλλον θα απογοητευθεί.

*Ο Αντώνης Κακαράς,είναι απόστρατος αξιωματικός του ΠΝ,συγγραφέας έξι βιβλίων,Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και μέλος της ΚΕΘΑ.