Το 2016 πεθαίνει ο εκδότης Δημήτρης Παπαδήμας, στα 92 του χρόνια, ο οποίος ειχε
γεννηθεί στην Πύλο της Μεσσηνίας το 1924 όπου και αποφοίτησε από το γυμνάσιο.
Στη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως ΕΠΟΝίτης.Αργότερα διώχθηκε και φυλακίστηκε από το 1945 έως το 1946 στην Καλαμάτα και την Ακροναυπλία, από το 1948 έως το 1951 στη Μακρόνησο.
Οι αγώνες του συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1967-1974
Το 2012 ο Δημήτρης Ν. Παπαδήμας κυκλοφόρησε «Το οδοιπορικό ενός εκδότη». Σε αυτό, περιγράφει μαζί με τη ζωή του και την ιστορία του ελληνικού βιβλίου, από το ’50 και μετά, η οποία πάει πλάι πλάι με τη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας: από την Κατοχή και το αντάρτικο περνάμε σε δυσεύρετους τίτλους αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας, από τους καταδιωκόμενους αριστερούς του Εμφυλίου, σε σπάνια συγγράμματα φιλοσοφίας και ιστορίας.
Και όλα αυτά, συνδέονται απολύτως, ακριβώς με τον τρόπο που εκφράσει στον πρόλογο του «οδοιπορικού» ο εκδότης, καθώς τότε οι πνευματικοί άνθρωποι ήταν και πατριώτες.
Δημοσιεύουμε παρακάτω ίσως την τελευταία του συνέντευξη που έδωσε στη Νόρα Ράλλη (Εφημερίδα των Συντακτών)
Η ιστορία του βιβλίου μέσα από τη ζωή ενός εκδότη
Ο Δημήτρης Παπαδήμας περιγράφει μαζί με τη ζωή του και την ιστορία του ελληνικού βιβλίου, από το '50 και μετά, η οποία πάει πλάι πλάι με τη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας.
Της Νόρας Ράλλη
«Στη μνήμη του αδερφού μου Βασίλη, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, την Πρωτομαγιά του 1944, μαζί με άλλους αντιφασίστες πατριώτες. Στους συναγωνιστές μου από την Κατοχή.
Σ' αυτούς που θυσιάστηκαν για μια ελεύθερη ζωή. Στους πνευματικούς ανθρώπους. Στους εκδότες και βιβλιοπώλες που τύπωσαν και κυκλοφόρησαν βιβλία κατάλληλα για την πνευματική καλλιέργεια του Ελληνικού λαού».
Το οδοιπορικό
Σε αυτούς αφιερώνει το βιβλίο του «Το οδοιπορικό ενός εκδότη» ο Δημήτρης Παπαδήμας, όπου περιγράφει μαζί με τη ζωή του και την ιστορία του ελληνικού βιβλίου, από το ’50 και μετά, η οποία πάει πλάι πλάι με τη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας: από την Κατοχή και το αντάρτικο περνάμε σε δυσεύρετους τίτλους αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας, από τους καταδιωκόμενους αριστερούς του Εμφυλίου, σε σπάνια συγγράμματα φιλοσοφίας και ιστορίας. Και όλα αυτά, συνδέονται απολύτως, ακριβώς με τον τρόπο που εκφράσει στον πρόλογο του «οδοιπορικού» ο εκδότης, καθώς τότε οι πνευματικοί άνθρωποι ήταν και πατριώτες.
Αφορμή για τη συζήτηση με τον Δημήτρη Παπαδήμα δεν στάθηκε μόνον η έκδοση της προσωπικής του πορείας στα εκδοτικά πράγματα του τόπου. Ο ίδιος αποφάσισε να δημιουργήσει ένα Μορφωτικό Ιδρυμα για τις Ανθρωπιστικές σπουδές, όπου θα δώριζε το ανεκτίμητης αξίας αρχείο του, με σπάνιους τίτλους και παλιά δυσεύρετα αντίτυπα που αφορούν τη χώρα μας, σειρές περιοδικών κ.ά., αλλά και με σκοπό να βοηθήσει και οικονομικά τα παιδιά της Πύλου, απ' όπου κατάγεται, και της Καισαριανής, όπου εκτελέστηκε ο αδερφός του.
Σε αυτή την προσπάθεια είναι έτοιμος να καταβάλει όλη την περιουσία του, που συνολικά αξιολογείται πάνω από μισό εκατομμύριο ευρώ, με σκοπό τη χρηματοδότηση πρωτότυπων εκδόσεων κλασικής φιλολογίας και ιστορίας, ερευνητικών προγραμμάτων, τη χορήγηση υποτροφιών, την απονομή τιμητικών και χρηματικών βραβείων κ.ά.
Από το τώρα στο τότε
Ολα τα έγγραφα που απαιτούνται έχουν κατατεθεί ήδη από το 2012, και πριν από λίγους μήνες η απάντηση από το υπουργείο Οικονομικών ήρθε και ήταν αρνητική – γεγονός πολύ στενάχωρο για τον εκδότη. Αιτιολογία, η ανεπαρκής οικονομική κάλυψη του Ιδρύματος από τα περιουσιακά στοιχεία του εκδότη. Τώρα, αν 700.000 ευρώ δεν φτάνουν για το υπουργείο, αυτό είναι ένα (ρητορικό ίσως) ερώτημα.
Η ζωή του Δημήτρη Παπαδήμα δεν είναι παρά μία επιτομή της σκληρής ζωής των παιδιών που έζησαν μέσα στην Κατοχή και μετά τον πόλεμο δημιούργησαν, από το τίποτα στην κυριολεξία, ένα σημαντικό έργο, όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για τη χώρα τους. Οπως χαρακτηριστικά μας είπε ο φίλος και παλιός συνεργάτης του, επίσης εκδότης, Γιώργος Δαρδανός, «πριν από μισό αιώνα, περίπου, συναντούσες ανθρώπους διαφορετικούς απ’ όσους συναντάς σήμερα στον χώρο του βιβλίου. Ανθρώπους με όνειρα, ιδεολογία, διάθεση για προσφορά, αγωνία για τον τόπο τους, την κοινωνία και τον πολιτισμό. Οι αρχές αυτές ήταν θεμέλιοι λίθοι όχι μόνο στην προσωπική αλλά και στην επαγγελματική τους ζωή και χαρακτήριζαν τόσο τους ίδιους όσο και την επιλογή των τίτλων που εξέδιδαν ή διακινούσαν. Θυμάμαι, ακόμα, πολλούς συναδέλφους που τιμητικά δεν κουβαλούσαν το κουρελόχαρτο της ντροπής – αυτό το συγχωροχάρτι των κοινωνικών φρονημάτων που μοίραζαν τότε για πολιτικούς λόγους. Γι’ αυτούς, όλες οι πόρτες ήταν κλειστές.
Πολλοί μάλιστα βρέθηκαν κυνηγημένοι, με μόνη παρηγοριά τα βιβλία που είχαν διαβάσει· και μ’ αυτά εντέλει ασχολήθηκαν. Ετσι έγιναν οι πρώτοι εκδότες και βιβλιοπώλες και διέδωσαν το βιβλίο σ’ ολόκληρη την Ελλάδα».
Ετσι ακριβώς ξεκίνησε και ο Δημ. Παπαδήμας, το 1952, ως υπάλληλος. «Εκανα πολλές δουλειές, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι αντιστασιακοί» μας λέει.
«Εργάστηκα οκτώ χρόνια στο παλαιοβιβλιοπωλείο του Νότη Καραβία, που υπάρχει και σήμερα στην Ασκληπιού, και το 1960, με μεγάλο ρίσκο, άνοιξα το δικό μου βιβλιοπωλείο, αρχικά στην οδό Ιπποκράτους 23, σ' ένα χώρο δέκα τετραγωνικών μέτρων. Τότε έκλειναν τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, όπως ο Σαλίβερος και ο Δ. Δημητράκος. Εγώ αγόραζα το στοκ – εξαιρετικά βιβλία. Οι περισσότεροι έτσι ξεκινήσαμε – ως υπάλληλοι ή πλασιέ. Αλλά, ελπίζαμε στο βιβλίο και το φροντίζαμε, κι ας πωλούνταν σε υπαίθρια στέκια, πάνω σε τάβλες. Δεν είναι τυχαίο πως το πρώτο βιβλίο που επέλεξα να εκδώσω ήταν η “Ιστορία της αρχαίας λογοτεχνίας” του Γκίλμπερτ Μάρεϊ, σε μετάφραση του πανεπιστημιακού Σίμου Μενάρδου. Από τότε, μου πήρε σχεδόν 20 χρόνια να μεταβώ σε μεγαλύτερο χώρο, ακριβώς απέναντι, Ιπποκράτους 8, όπου μέχρι σήμερα διατηρώ ένα σύγχρονο βιβλιοπωλείο, υπηρετώντας το βιβλίο ποιότητας, την παιδεία και τον πολιτισμό. Ακόμη θυμάμαι τον ενθουσιασμό μου, όταν το 1976 εξασφάλισα τα δικαιώματα για την ανατύπωση των κλασικών κειμένων της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γραμματείας του εκδοτικού οίκου Teubner της Λιψίας. Βιβλία δυσεύρετα στην αγορά και ώς τότε πολύ ακριβά. Από τότε κι έπειτα, εκδίδουμε κυρίως έργα γύρω από τις ανθρωπιστικές σπουδές, όπως θα ήταν και το Μορφωτικό Ίδρυμα το οποίο αγωνίζομαι να δημιουργήσω».
Μαζί του, ο Γ. Δαρδανός θυμάται: «Ανάμεσα σ’ αυτούς τους πρώτους εκδότες, ξεχωριστή θέση στη μνήμη και την καρδιά μου έχει ο Βαγγέλης Λάζος με τη “Δωδώνη” του στην Αθήνα και στα Γιάννενα. Ο Βαγγέλης έβαζε στα βιβλιοπωλεία του τα έργα όλων όσοι άξιζαν πραγματικά να εκδοθούν, ανεξάρτητα από την πολιτική τους τοποθέτηση, και χωρίς να λαμβάνει υπόψη του την τότε ισχύουσα πολιτική λογοκρισία.
«Ανάλγητη πολιτεία»
»Για τον σκοπό αυτό, δυστυχώς, δανειζότανε από τοκογλύφους. Σήμερα, βρίσκεται χωρίς κανένα βιβλιοπωλείο, μ’ ένα ξύλινο πόδι στο γηροκομείο και τα σημαντικά βιβλία του για το Θέατρο γεμίζουν τις αποθήκες του. Βλέπετε η πολιτεία, ανάλγητη, θεωρεί πρέπον να δίνει μεγάλα χρηματικά ποσά στις ομάδες για να αγοράζουν ποδοσφαιριστές, αντί να δημιουργεί βιβλιοθήκες που θα απορροφούσαν τον μεγάλο αυτόν εκδοτικό θησαυρό.
»Αλλά αυτή είναι μια άλλη κουβέντα… Αλλά και τους Λάμπη Ράππα, Γιάννη Βασιλείου και Μιχάλη Γρηγόρη, τους Αργύρη και Βίκτωρα Παπαζήση, τη Νανά Καλιανέση, τον Τίτο Μυλωνόπουλο κ.ά. Θεωρώ όμως ότι ο τελευταίος ρομαντικός, ιδεολόγος εκδότης, εκδότης παλαιάς κοπής, από αυτούς που ήθελαν να προσφέρουν στην πατρίδα τους, είναι ο Δημήτρης Παπαδήμας».
Ηταν 16 χρονώ όταν τον συνέλαβαν, «οι Ελληνες» όπως μας διευκρινίζει, «όχι οι Γερμανοί. Ηρθαν τα Τάγματα Ασφαλείας, και, ως ΕΠΟΝίτης, πήγα για τρία χρόνια “κρατικές διακοπές” στη Μακρόνησο… Σχολείο τότε η εξορία».
Τι γίνεται, όμως, σήμερα; Οι δύο εκδότες συνομιλούν:
»Σήμερα, δυστυχώς, οι αποφάσεις για την έκδοση ενός βιβλίου παίρνονται από τις έρευνες αγοράς και τα λογιστήρια. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι τα βιβλιοπωλεία έχουν γεμίσει με «ευπώλητη» σαβούρα» λέει ο Γ. Δαρδανός.
»Ούτε κι εμείς, όμως, πετύχαμε όλα όσα επιδιώξαμε. Γιατί έχουμε την πολιτεία άλλοτε εχθρική και άλλοτε αδιάφορη απέναντί μας. Επρεπε να παλέψουμε για να κατανοήσουν οι “αρμόδιοι” τα αυτονόητα· ιδιαίτερα με τις τελευταίες αποφάσεις για την Ενιαία Τιμή, που θα δώσει τη χαριστική βολή στο ποιοτικό βιβλίο.
»Την ταφόπετρα αυτή στο βιβλίο την έβαλε ο Κωστής Χατζηδάκης: ποιος θα θυμάται, άραγε, μετά από λίγα χρόνια αυτόν τον τρισάθλιο υπουργό; Το κακό που έκανε, όμως, στο βιβλίο, θα μείνει. Νιώσαμε, όμως, την ικανοποίηση που σου δίνει η συναδελφική αλληλεγγύη και ο αγώνας για κοινά ιδανικά. Είπαμε να γράψουμε όλοι μαζί την ιστορία του ελληνικού βιβλίου, που εν μέρει δεν είναι άλλη από την ιστορία των ελληνικών γραμμάτων και του πολιτισμού μας. Τελικά, μόνος του ξεκίνησε το έργο αυτό ο Δημήτρης Παπαδήμας, γράφοντας “Το οδοιπορικό ενός εκδότη”».
«Σήμερα, κανένα παιδί δεν θέλει να διαβάσει, γιατί ξέρει πως χωρίς έρευνα, χωρίς πτυχία, θα τον βάλει ένας βουλευτής στη δουλειά», συμπληρώνει ο Δημ. Παπαδήμας. «Κι όμως, αν κρατήσουμε την πίστη μας στον αγώνα και στις αρχές μας, την πίστη στην ίδια την πίστη μας, τότε ίσως βγούμε κάπως πιο ανάλαφροι από αυτήν τη σκοτεινή περίοδο που διανύουμε»
INFO: Περισσότερες πληροφορίες στο: http://www.papadimasbooks.gr/. Ενδεικτικό της ποιότητας των εκδόσεων, το «Σύγχρονο λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας» (2013), του Φράνκο Μοντανάρι, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Γένοβας, με 140.000 λήμματα και «Η ιστορία της Λατινικής Γλώσσας» (2014), για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου