Σε φωτογραφικό διαγωνισμό ιστορικών κτηρίων το Σχολείο των Κάτω Αμπελοκήπων
04 Ιαν 2017
ΗΤΑΝ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
Περισσότερα από 200 ιστορικά κτήρια της χώρας, ανάμεσά τους το παλιό Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων Πυλίας, στο οποίο είχε λειτουργήσει το Αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης Νότιας Μεσσηνίας, συμμετέχουν στον φωτογραφικό διαγωνισμό «MONUMENTA», που είναι μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ελλάδας και της Κύπρου. Όλες οι φωτογραφίες θα περιληφθούν σε συλλεκτική έκδοση του οίκου «Μέλισσα»…
Περισσότερα από 200 ιστορικά κτήρια της χώρας, ανάμεσά τους το παλιό Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων Πυλίας, στο οποίο είχε λειτουργήσει το Αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης Νότιας Μεσσηνίας, συμμετέχουν στον φωτογραφικό διαγωνισμό «MONUMENTA», που είναι μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ελλάδας και της Κύπρου. Όλες οι φωτογραφίες θα περιληφθούν σε συλλεκτική έκδοση του οίκου «Μέλισσα»…
Η μεγάλη συμμετοχή ιστορικών κτηρίων στην έκθεση προκάλεσε την παράταση του φωτογραφικού διαγωνισμού, τα αποτελέσματα του οποίου θα ανακοινωθούν στα τέλη Γενάρη.
Στο διαγωνισμό λοιπόν συμμετέχει και το ιστορικό κτήριο του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Αμπελοκήπων, το οποίο αποτέλεσε το Αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας την περίοδο 1941-44. Το κτήριο συμμετέχει, σύμφωνα με τους όρους του διαγωνισμού, με 5 φωτογραφίες (δύο γενικές του κτηρίου, δύο με λεπτομέρειες του κτηρίου και μία νυχτερινή), μαζί με τα υπόλοιπα 200 κτήρια από όλη την Ελλάδα. Η MONUMENTA θα δώσει τρία βραβεία και επτά έπαινους, ενώ όλα τα έργα του διαγωνισμού θα συμπεριληφθούν σε μία συλλεκτική έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, καθώς και σε φωτογραφική έκθεση. Απώτερος στόχος του διαγωνισμού, σύμφωνα με την MONUMENTA, είναι, μέσα από την δύναμη της φωτογραφίας να αναδειχθεί και να διασωθεί η νεότερη αρχιτεκτονική πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τον Δημοσθένη Κόρδο, ο οποίος πρωτοστατεί σε πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του ιστορικού κτηρίου, Δημοσθένης Κορδός, το κτήριο αυτό «κατασκευάστηκε τη διετία 1932-34, βάσει υποδείγματος αρχιτεκτονικού σχεδίου αγροτικού μονοτάξιου διδακτηρίου της δεκαετίας του 1920 του τότε Υπουργείου Παιδείας, το οποίο σήμερα βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Έχει μήκος 10,7 μ., πλάτος 7 μ. και είσοδο από τα νότια. Στην κύρια νότια πρόσοψη έχει τέσσερα παράθυρα, ενώ στην πλάγια δυτική πρόσοψη έχει δύο. Στη βόρεια πλευρά διαθέτει δύο ακόμη παράθυρα, ενώ στην ανατολική κανένα. Διέθετε μια αίθουσα διδασκαλίας για 60 μαθητές, προθάλαμο και γραφείο διδασκάλου. Το κτήριο έχει κτιστεί με λιθοδομή από παραδοσιακούς τεχνίτες πετράδες, τους γνωστούς την εποχή εκείνη «Τσαφαραίους» από τον οικισμό Χωματάδα, καθώς και με εθελοντική εργασία των κατοίκων του οικισμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάστηκε τεράστιος αγώνας, τόσο για την κατασκευή του κτηρίου, όσο και για την επίσημη θεσμική ίδρυσή του, καθώς η έλλειψη χρημάτων και οδικού δικτύου ανάγκασε τους κατοίκους να διενεργήσουν οικονομικό έρανο στην ευρύτερη περιοχή της Πυλίας, ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα χρήματα. Παράλληλα, η απουσία οικοδομικών υλικών οδήγησε σε καινοτόμες για την εποχή λύσεις, όπως τη δημιουργία ασβεστοκάμινου και τη μεταφορά υλικών με ζώα από μακρινές περιοχές. Τέλος, η πίεση προς την πολιτεία για τη θεσμική ίδρυση του δημοτικού σχολείου βασίστηκε στο γεγονός ότι το 1929, με διάταγμα της κυβέρνησης Βενιζέλου, το όριο για την ίδρυση μονοθέσιου δημοτικού σχολείου σε έναν οικισμό κατέβηκε στους 15 μαθητές. Στόχος αυτού του νέου θεσμικού μέτρου ήταν η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, διότι σύμφωνα με την απογραφή του 1928 υπήρχαν 3.500 συνοικισμοί με λιγότερα από 15 παιδιά σχολικής ηλικίας και έτσι κάθε χρόνο πάνω από 25.000 παιδιά δεν φοιτούσαν σε κανένα σχολείο.
Το δημοτικό σχολείο εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1935, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και συγκίνησης, με πρώτο εκπαιδευτικό τη δημοδιδασκάλισσα Όλγα Σαρατσιώτου, καταγόμενη από τον οικισμό Καλλιθέα Πυλίας. Η Σαρατσιώτου υπηρετεί στο σχολείο τα δύο πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και τον Σεπτέμβριο του 1937 παραδίδει τη σκυτάλη στο δημοδιδάσκαλο Κωνσταντίνο Γέμελο, ο οποίος καταγόταν από τη Μικρά Ασία και έφτασε στην Ελλάδα το 1922 κατά τη Μικρασιατική καταστροφή. Νέος, κομψός, ο Γέμελος φέρνει στο σχολείο και τον οικισμό μια νέα πνοή πολιτισμού και δράσης, μέσα από το καινοτόμο και δημιουργικό εκπαιδευτικό και πολιτισμικό του έργο. Σαν σύγχρονος Αριστοτέλης αλλάζει την έννοια της τάξης εισάγοντας τους «εωθινούς περιπάτους», κατά τους οποίους μέσα στο φυσικό περιβάλλον διαχέει τη γνώση στους μικρούς μαθητές. Η έκδοση των καλύτερων εκθέσεων των μαθητών του σε μικρά βιβλία με τον τίτλο «Μικρά Διαμάντια» και το μοίρασμά τους στα δημοτικά σχολεία της ευρύτερης περιοχής αποτελεί μια ακόμη εκπαιδευτική καινοτομία. Παράλληλα, σε επίπεδο πολιτισμικών δραστηριοτήτων, οι καινοτόμες δράσεις του Γέμελου είναι μοναδικές, καθώς οργανώνει θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις μέσω του πρώτου γραμμοφώνου που έφτασε στον οικισμό από τον ίδιο, μαθήματα φωτογραφίας και εκπαιδευτικές εκδρομές εκτός των ορίων του οικισμού, με επισκέψεις σε σημαντικά μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής της Πυλίας.
Αυτό το εκπαιδευτικό έργο διακόπηκε βίαια με την κήρυξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940, την επιστράτευση του αείμνηστου δασκάλου και τη διακοπή λειτουργίας του σχολείου. Τον Σεπτέμβριο του 1941 το σχολείο λειτουργεί ξανά, υπό το φόβο των γερμανικών και ιταλικών κατοχικών δυνάμεων. Η ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές και την κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του ελληνικού λαού, οδηγεί την επαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ της Πυλίας σε μια σημαντική απόφαση, βάσει της οποίας το δημοτικό σχολείο του οικισμού Κάτω Αμπελόκηποι (τότε Κάτω Μηνάγια) θα αποτελούσε το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της νότιας Μεσσηνίας. Πρόκειται για μια στρατηγική απόφαση που ελήφθη λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική παράμετρο της γεωγραφικής θέσης του οικισμού, καθώς ήταν απομακρυσμένος, είχε δύσκολη πρόσβαση για την εποχή και βρισκόταν στο μέσο της νότιας Μεσσηνίας. Αποτελούσε έτσι το καταλληλότερο σημείο για τη δημιουργία του αρχηγείου που θα οργάνωνε και θα καθοδηγούσε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα έναντι των κατακτητών.
Έτσι, το κτήριο του δημοτικού σχολείου αποτέλεσε για τη χρονική περίοδο 1941-44 το αρχηγείο των συμβουλίων και των αποφάσεων του ΕΑΜ Πυλίας, ενώ μέλος της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ ήταν και ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Γέμελος. Παράλληλα, λειτούργησε ως εστία των καταδιωκόμενων αγωνιστών από τους κατακτητές και χώρος ανεφοδιασμού των αντιστασιακών οργανώσεων της ευρύτερης περιοχής, ενώ τον Οκτώβριο του 1943 θα αποτελέσει κατάλυμα για το πρώτο ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ που κατεβαίνει στη Μεσσηνία και χώρο συναντήσεων και συμβουλίων των πολυάριθμων στελεχών του ΕΛΑΣ. Αποκορύφωμα όλων αυτών των δράσεων του αρχηγείου αποτέλεσε η «Παμπύλια Συνδιάσκεψη» της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ, με γραμματέα τον Διονύσιο Κουμουτσάκη από τη Μεθώνη και θέμα την οργάνωση και διεξαγωγή εκλογών σε όλη την επικράτεια, που έγινε τον Φεβρουάριο του 1943. Σε αυτήν συμμετείχαν τα ηγετικά στελέχη της νότιας Μεσσηνίας, όπως ο βετεράνος ταγματάρχης Ηλίας Κλάπας από τον οικισμό Χαρακοπειό και ο γραμματέας του επαρχιακού συμβουλίου της ΕΠΟΝ Πυλίας Γιάννης Χρονόπουλος ή «Ραφαήλος» από τον οικισμό Μεσοχώρι».
Στο διαγωνισμό λοιπόν συμμετέχει και το ιστορικό κτήριο του Δημοτικού Σχολείου Κάτω Αμπελοκήπων, το οποίο αποτέλεσε το Αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας την περίοδο 1941-44. Το κτήριο συμμετέχει, σύμφωνα με τους όρους του διαγωνισμού, με 5 φωτογραφίες (δύο γενικές του κτηρίου, δύο με λεπτομέρειες του κτηρίου και μία νυχτερινή), μαζί με τα υπόλοιπα 200 κτήρια από όλη την Ελλάδα. Η MONUMENTA θα δώσει τρία βραβεία και επτά έπαινους, ενώ όλα τα έργα του διαγωνισμού θα συμπεριληφθούν σε μία συλλεκτική έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα, καθώς και σε φωτογραφική έκθεση. Απώτερος στόχος του διαγωνισμού, σύμφωνα με την MONUMENTA, είναι, μέσα από την δύναμη της φωτογραφίας να αναδειχθεί και να διασωθεί η νεότερη αρχιτεκτονική πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας.Σύμφωνα με τον Δημοσθένη Κόρδο, ο οποίος πρωτοστατεί σε πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του ιστορικού κτηρίου, Δημοσθένης Κορδός, το κτήριο αυτό «κατασκευάστηκε τη διετία 1932-34, βάσει υποδείγματος αρχιτεκτονικού σχεδίου αγροτικού μονοτάξιου διδακτηρίου της δεκαετίας του 1920 του τότε Υπουργείου Παιδείας, το οποίο σήμερα βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Έχει μήκος 10,7 μ., πλάτος 7 μ. και είσοδο από τα νότια. Στην κύρια νότια πρόσοψη έχει τέσσερα παράθυρα, ενώ στην πλάγια δυτική πρόσοψη έχει δύο. Στη βόρεια πλευρά διαθέτει δύο ακόμη παράθυρα, ενώ στην ανατολική κανένα. Διέθετε μια αίθουσα διδασκαλίας για 60 μαθητές, προθάλαμο και γραφείο διδασκάλου. Το κτήριο έχει κτιστεί με λιθοδομή από παραδοσιακούς τεχνίτες πετράδες, τους γνωστούς την εποχή εκείνη «Τσαφαραίους» από τον οικισμό Χωματάδα, καθώς και με εθελοντική εργασία των κατοίκων του οικισμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι χρειάστηκε τεράστιος αγώνας, τόσο για την κατασκευή του κτηρίου, όσο και για την επίσημη θεσμική ίδρυσή του, καθώς η έλλειψη χρημάτων και οδικού δικτύου ανάγκασε τους κατοίκους να διενεργήσουν οικονομικό έρανο στην ευρύτερη περιοχή της Πυλίας, ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα χρήματα. Παράλληλα, η απουσία οικοδομικών υλικών οδήγησε σε καινοτόμες για την εποχή λύσεις, όπως τη δημιουργία ασβεστοκάμινου και τη μεταφορά υλικών με ζώα από μακρινές περιοχές. Τέλος, η πίεση προς την πολιτεία για τη θεσμική ίδρυση του δημοτικού σχολείου βασίστηκε στο γεγονός ότι το 1929, με διάταγμα της κυβέρνησης Βενιζέλου, το όριο για την ίδρυση μονοθέσιου δημοτικού σχολείου σε έναν οικισμό κατέβηκε στους 15 μαθητές. Στόχος αυτού του νέου θεσμικού μέτρου ήταν η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, διότι σύμφωνα με την απογραφή του 1928 υπήρχαν 3.500 συνοικισμοί με λιγότερα από 15 παιδιά σχολικής ηλικίας και έτσι κάθε χρόνο πάνω από 25.000 παιδιά δεν φοιτούσαν σε κανένα σχολείο.Το δημοτικό σχολείο εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1935, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και συγκίνησης, με πρώτο εκπαιδευτικό τη δημοδιδασκάλισσα Όλγα Σαρατσιώτου, καταγόμενη από τον οικισμό Καλλιθέα Πυλίας. Η Σαρατσιώτου υπηρετεί στο σχολείο τα δύο πρώτα χρόνια της λειτουργίας του και τον Σεπτέμβριο του 1937 παραδίδει τη σκυτάλη στο δημοδιδάσκαλο Κωνσταντίνο Γέμελο, ο οποίος καταγόταν από τη Μικρά Ασία και έφτασε στην Ελλάδα το 1922 κατά τη Μικρασιατική καταστροφή. Νέος, κομψός, ο Γέμελος φέρνει στο σχολείο και τον οικισμό μια νέα πνοή πολιτισμού και δράσης, μέσα από το καινοτόμο και δημιουργικό εκπαιδευτικό και πολιτισμικό του έργο. Σαν σύγχρονος Αριστοτέλης αλλάζει την έννοια της τάξης εισάγοντας τους «εωθινούς περιπάτους», κατά τους οποίους μέσα στο φυσικό περιβάλλον διαχέει τη γνώση στους μικρούς μαθητές. Η έκδοση των καλύτερων εκθέσεων των μαθητών του σε μικρά βιβλία με τον τίτλο «Μικρά Διαμάντια» και το μοίρασμά τους στα δημοτικά σχολεία της ευρύτερης περιοχής αποτελεί μια ακόμη εκπαιδευτική καινοτομία. Παράλληλα, σε επίπεδο πολιτισμικών δραστηριοτήτων, οι καινοτόμες δράσεις του Γέμελου είναι μοναδικές, καθώς οργανώνει θεατρικές παραστάσεις, μουσικές εκδηλώσεις μέσω του πρώτου γραμμοφώνου που έφτασε στον οικισμό από τον ίδιο, μαθήματα φωτογραφίας και εκπαιδευτικές εκδρομές εκτός των ορίων του οικισμού, με επισκέψεις σε σημαντικά μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής της Πυλίας.Αυτό το εκπαιδευτικό έργο διακόπηκε βίαια με την κήρυξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940, την επιστράτευση του αείμνηστου δασκάλου και τη διακοπή λειτουργίας του σχολείου. Τον Σεπτέμβριο του 1941 το σχολείο λειτουργεί ξανά, υπό το φόβο των γερμανικών και ιταλικών κατοχικών δυνάμεων. Η ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) στις 27 Σεπτεμβρίου 1941, με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές και την κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του ελληνικού λαού, οδηγεί την επαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ της Πυλίας σε μια σημαντική απόφαση, βάσει της οποίας το δημοτικό σχολείο του οικισμού Κάτω Αμπελόκηποι (τότε Κάτω Μηνάγια) θα αποτελούσε το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της νότιας Μεσσηνίας. Πρόκειται για μια στρατηγική απόφαση που ελήφθη λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική παράμετρο της γεωγραφικής θέσης του οικισμού, καθώς ήταν απομακρυσμένος, είχε δύσκολη πρόσβαση για την εποχή και βρισκόταν στο μέσο της νότιας Μεσσηνίας. Αποτελούσε έτσι το καταλληλότερο σημείο για τη δημιουργία του αρχηγείου που θα οργάνωνε και θα καθοδηγούσε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα έναντι των κατακτητών.Έτσι, το κτήριο του δημοτικού σχολείου αποτέλεσε για τη χρονική περίοδο 1941-44 το αρχηγείο των συμβουλίων και των αποφάσεων του ΕΑΜ Πυλίας, ενώ μέλος της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ ήταν και ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Γέμελος. Παράλληλα, λειτούργησε ως εστία των καταδιωκόμενων αγωνιστών από τους κατακτητές και χώρος ανεφοδιασμού των αντιστασιακών οργανώσεων της ευρύτερης περιοχής, ενώ τον Οκτώβριο του 1943 θα αποτελέσει κατάλυμα για το πρώτο ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ που κατεβαίνει στη Μεσσηνία και χώρο συναντήσεων και συμβουλίων των πολυάριθμων στελεχών του ΕΛΑΣ. Αποκορύφωμα όλων αυτών των δράσεων του αρχηγείου αποτέλεσε η «Παμπύλια Συνδιάσκεψη» της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ, με γραμματέα τον Διονύσιο Κουμουτσάκη από τη Μεθώνη και θέμα την οργάνωση και διεξαγωγή εκλογών σε όλη την επικράτεια, που έγινε τον Φεβρουάριο του 1943. Σε αυτήν συμμετείχαν τα ηγετικά στελέχη της νότιας Μεσσηνίας, όπως ο βετεράνος ταγματάρχης Ηλίας Κλάπας από τον οικισμό Χαρακοπειό και ο γραμματέας του επαρχιακού συμβουλίου της ΕΠΟΝ Πυλίας Γιάννης Χρονόπουλος ή «Ραφαήλος» από τον οικισμό Μεσοχώρι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου