επισημανσεις
Από τις εκκλησίες της Πλάκας
να αρχίσει η επιστροφή των μαρμάρων
- «Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ έπεσε θύμα λεηλασίας και το έγκλημα αυτό σήμερα μπορεί να επανορθωθεί» είπε χειροκροτούμενος κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του νέου Μουσείου της Ακρόπολης ο υπουργός Πολιτισμού κ. Αντώνης Σαμαράς και -αναφερόμενος στα μάρμαρα της Ακρόπολης, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο- πρόσθεσε: «Αυτά που δεν βρίσκονται εδώ, αυτά που αποσπάστηκαν και απομακρύνθηκαν πριν από 207 χρόνια θα επανέλθουν.» Στο ίδιο ύφος ήταν και οι δηλώσεις του προέδρου τής Δημοκρατίας, του πρωθυπουργού, του προέδρου της Βουλής, σύσσωμων των Μ.Μ.Ε., ολόκληρη δε η τελετή των εγκαινίων είχε σκηνοθετηθεί με σκοπό την ανάδειξη του αιτήματος της επιστροφής των μαρμάρων από την Αγγλία.
- ΤΕΤΟΙΕΣ κινήσεις είναι ενδεικτικές της σύγχυσης, που βρίσκονται οι ρωμιοί, οι οποίοι αδυνατούν να αντιληφθούν, ποιός έκανε τις μεγαλύτερες καταστροφές στον Παρθενώνα κι ότι σε περίπτωση, που πράγματι επιθυμούν την επιστροφή μαρμάρων στην Ακρόπολη, δεν χρειάζεται να παρακαλούν το Λονδίνο. Ας ξεκινήσουν από τούς χριστιανικούς ναούς, που βρίσκονται στους αρχαιολογικούς χώρους κάτω και γύρω από την Ακρόπολη και την Πλάκα, όπου μπορούν να βρουν τόνους μαρμάρων αποσπασμένων από τον Παρθενώνα, τα οποία έχουν ενσωματωθεί στη δόμησή τους.
- Η ΑΡΧΑΙΑ πόλη της Αθήνας είχε αναπτυχθεί γύρω από την Ακρόπολη, κυρίως στην περιοχή, που εκτείνεται βόρεια του λόφου. Η αίγλη της πόλης διατηρήθηκε μέχρι τούς ρωμαϊκούς αιώνες, οπότε γνώρισε την τελευταία περίοδο της ακμής της. Κατά τον β΄ αι. μ.Χ. η Αθήνα όχι μόνο είχε ανακτήσει την αρχαία της λαμπρότητα, αλλά οδηγήθηκε σε νέα άνθηση με τις παρεμβάσεις του Ηρώδη του Αττικού και του Αδριανού, ενώ τον δ' αι. είχε καταστεί πάλι σπουδαίο εκπαιδευτικό κέντρο και φιλομαθείς νέοι από όλη την αυτοκρατορία συνέρρεαν, για να ακούσουν τις διδασκαλίες φημισμένων φιλοσόφων.
- ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ κεντρικό χώρο της Αρχαίας Αγοράς, όπου υπήρχε το Ωδείο του Αγρίππα, οικοδομήθηκε το Γυμνάσιο, πανεπιστημιακό συγκρότημα, που περιλάμβανε αίθουσες διδασκαλίας, βιβλιοθήκη, παλαίστρα και λουτρά. Πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια οικοδομήθηκαν νοτιότερα, κάτω από τον Άρειο Πάγο, όπως κι ένα ακόμα Γυμνάσιο νότια του Ωδείου του Ηρώδη του Αττικού. Επίσης επισκευάστηκαν η Βιβλιοθήκη του Αδριανού, η σκηνή του θεάτρου του Διονύσου, η Θόλος και το Μητρώο. Σε όλη αυτή την περίοδο κυριαρχούσε ο ελληνικός χαρακτήρας κι επιβίωναν οι θεσμοί της κλασικής εποχής.
- ΜΕΤΑ από διατάγματα του Θεοδοσίου, άρχισαν οι καταστροφές κι οι κατεδαφίσεις των αγαλμάτων, καλλιτεχνημάτων και ιερών, οι οποίες διήρκεσαν πολλούς αιώνες. Στη θέση των αρχαίων ναών ξεφύτρωσαν χριστιανικοί, ενώ παράλληλα ανεγέρθηκαν και νέοι χριστιανικοί ναοί σε άλλες θέσεις, αλλά με αρχαίο -κατά κανόνα- υλικό. Η Αθήνα από πόλη - σύμβολο της κλασικής αρχαιότητας μεταβλήθηκε σε περιφερειακή πόλη της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
- ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ -που μετονομάστηκε Κάστρο- μετατράπηκαν σε χριστιανικούς ναούς ο Παρθενώνας (ως ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας αρχικά και Παναγιάς της Αθηνιώτισσας αργότερα) και το Ερεχθείο (ως ναός του Σωτήρος Χριστού). Ανάμεσά τους κτίστηκε ναός της Αγίας Τριάδας, ενώ τα Προπύλαια διαμορφώθηκαν σε ναό των Αρχαγγέλων. Κατά τη μετατροπή του σε χριστιανικό ναό ο Παρθενώνας υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές στην ιστορία του, πολύ μεγαλύτερες κι από του Μοροζίνι, που χρησιμοποιούνται σαν άλλοθι από την ορθόδοξη προπαγάνδα στην επιχείρηση απόκρυψης των προγενέστερων εκτεταμένων χριστιανικών καταστροφών.
- Ο ΑΡΧΑΙΟΣ κυρίως ναός αποτέλεσε το ναό της χριστιανικής βασιλικής, ενώ το δυτικό μέρος αποτέλεσε το νάρθηκα. Η ανατολική θύρα καταργήθηκε κι εκεί έγινε το ιερό. Προκειμένου να μετατραπεί σε χριστιανικό ναό, ανοίχτηκαν πλευρικές είσοδοι, κατασκευάστηκε κλιμακοστάσιο στη ΝΔ γωνία του σηκού, αψίδα στην ανατολική πλευρά, ενώ ο γλυπτός διάκοσμος των μετοπών των δύο προσόψεων και της βόρειας πλευράς υπέστη εκτεταμένη απολάξευση. Το ίδιο συνέβη και στα μεγαλύτερα αγάλματα του ανατολικού αετώματος, τα οποία καθαιρέθηκαν. Στη ζωοφόρο ανοίχτηκαν παράθυρα, που κατέστρεψαν αρκετά από τα γλυπτά της.
- ΤΟΝ Στ΄ αι. μ.Χ., ο Ιουστινιανός διέταξε την αφαίρεση των καλυτέρων μαρμάρων του Παρθενώνα, αλλά και άλλων σπουδαίων αρχαίων ναών, όπως των Δελφών, της Μιλήτου, της Εφέσου κ.ά. και τη μεταφορά τους στην Κωνσταντινούπολη για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας, των οποίων την επιστροφή ουδείς ρωμιός μέχρι σήμερα διανοήθηκε να ζητήσει. Τον ιβ΄ αι. στο χώρο προστέθηκε κι η κατοικία των ορθόδοξων επισκόπων.
- ΣΕ ΤΟΠΟΥΣ χριστιανικής λατρείας μετατράπηκαν και τα σπήλαια της Ακρόπολης, το σπήλαιο του Πάνος (Άγιος Αθανάσιος), η Κλεψύδρα (Άγιοι Απόστολοι στα Μάρμαρα) και το σπήλαιο στο χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου (Παναγιά η Σπηλιώτισσα). Ιδρύθηκε η βασιλική του Διονυσιακού θεάτρου και η βασιλική στη θέση του Ασκληπιείου προς τιμή των Αγίων Αναργύρων, ενώ η αρχαία ιερή κρήνη μετατράπηκε σε άγιασμα. Επάνω από το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού ανεγέρθηκε η βασιλική του Αγίου Ανδρέα.
- ΜΕΣΑ στην κεντρική περιοχή της Αθήνας, που περιέκλειε το υστερορρωμαϊκό τείχος, μετατράπηκε σε βασιλική το λεγόμενο Αγορανομείο και σε Βαπτιστήριο το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. Μέσα στο χώρο της Βιβλιοθήκης του Αδριανού κτίστηκε ό ναός της Μεγάλης Παναγιάς, που υπήρξε ό καθεδρικός ναός της Αθήνας, ο οποίος μετατράπηκε σε μικρότερη τρίκλιτη βασιλική στις αρχές του στ΄ αιώνα. Στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού, ο ναός του Ηφαίστου μετατράπηκε σε Άγιο Γεώργιο Ακαμάτη (!) κι έμεινε μάλιστα ως τέτοιος μέχρι τα μέσα του ιθ΄ αιώνα. Κάτω από τον Άρειο Πάγο ιδρύθηκε ο ναός του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, ενώ στο λόφο των Νυμφών κατεδαφίστηκε το αρχαιότερο Ιερό του Διός στην Αττική και κτίστηκε ο ναός της Αγίας Μαρίνας.
- ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ της Ακρόπολης κτίστηκαν πέντε ναοί: στη θέση του μεταγενέστερου ναού της Αγίας Αικατερίνης, στη θέση του ναού της Σωτείρας του Λυκοδήμου, η βασιλική του Εθνικού Κήπου, η τρίκλιτη βασιλική στην βόρεια πλευρά του Ολυμπιείου (αφιερωμένη στον άγιο Νικόλαο) και ο ναός, που υπήρχε νότια του Ολυμπιείου. Στον Ιλισσό, ο ιωνικού ρυθμού ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική κι ο ναός της Δήμητρας και της Κόρης κοντά στη νότια όχθη του σε ναό της Παναγίας με την επωνυμία Παναγιά στην Πέτρα, όπου έγινε και νεκροταφείο. Νεκροταφεία δημιουργήθηκαν και γύρω από την Ακρόπολη στο χώρο του ναού του Αγίου Ανδρέα και στη βασιλική του θεάτρου του Διονύσου.
- ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ από το μέσα του η΄ αι, η Αθήνα προήχθη εκκλησιαστικά από επισκοπή σε μητρόπολη, οπότε από τότε μέχρι τον ιβ΄αι. παρατηρήθηκε νέα δραστηριότητα στον τομέα της ναοδομίας. Νέοι ναοί κτίστηκαν με την ίδια νοοτροπία και τεχνική, όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος του Μαγκούτη στις βόρειες υπώρειες της Ακρόπολης, οι Άγιοι Απόστολοι του Σολάκη στην Αρχαία Αγορά, οι Άγιοι Ασώματοι του Κεραμεικού, οι Άγιοι Θεόδωροι, η Καπνικαρέα, η Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα και άλλοι, όπως η Παναγία η Γοργοεπήκοος (γνωστή ως «Μικρή Μητρόπολη» ή Άγιος Ελευθέριος). Πολλές μονές κτίσθηκαν επίσης στο περίχωρα της πόλης σε θέσεις κατεδαφισθέντων αρχαίων ιερών, όπως της Καισαριανής (στη θέση ιερών της Δήμητρας και της Ειλειθυίας), του Δαφνίου (στη θέση ιερού του Δαφναίου Απόλλωνα) κ.ά. Στην κορυφή του Λυκαβηττού κατεδαφίστηκε ο ναός του Αγχεσμίου Διός και στη θέση του κτίστηκε ο Προφήτης Ηλίας, που αργότερα μετατράπηκε σε Άγιο Γεώργιο.
- ΠΑΡΑ την εφαρμογή του νέου πολεοδομικού σχεδίου της πόλης τον ιθ΄ αι., οι βαυαροί με τούς ρωμιούς σεβάστηκαν το αλλότρια βυζαντινά κτίσματα κι αντί να τα απομακρύνουν προτίμησαν να τα σώσουν προβαίνοντας σε αλλαγές και παρεμβάσεις του σχεδίου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Εισοδίων της Θεοτόκου (Καπνικαρέας), η οποία παρέμεινε στη μέση και χώρισε τον δρόμο στα δύο, τη σημερινή οδό Ερμού. (Στη σύγχρονη Ελλάδα ξεναγός εξηγούσε σε ξένους, ότι ο ναός της Καπνικαρέας είναι πολύ καλά κτισμένος με χρήση άριστου υλικού μεταφερμένου ειδικά, ακόμα κι από την Ακρόπολη!)
- ΣΕ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ μόνον πολύ προκλητικές περιπτώσεις κι υστέρα από τις έντονες πιέσεις των ξένων αρχαιολογικών σχολών απομακρύνθηκαν ορισμένοι μόνο χριστιανικοί ναοί, για τη διενέργεια αρχαιολογικών ανασκαφών και την ανάδειξη των προγενέστερων αρχαίων κτισμάτων».
***
- ΓΙΑ την επιστροφή των αρχαίων μνημείων στην Ελλάδα και πάλι ο λόγος με αυτό το άρθρο που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι είναι και το μόνο.
- Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ του αύριο καθώς και σχόλια περί αυτού.
Θανάσης Παντές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου