Ενάλιες αρχαιότητες, μουσείο και εκθέσεις

 

Άποψη της έκθεσης στο Κτίριο Πασά, στο Φρούριο της Πύλου.

 

 

 

 

Ένα αίτημα δεκαετιών, το οποίο ενσωματώνει το λιμάνι του Πειραιά στην πόλη για να πάψει να λειτουργεί αυτό ως ένα τείχος προς την θάλασσα, ικανοποιείται με την Πολιτιστική Ακτή Πειραιά.
Ήδη ο αρχαιολογικός χώρος των Ηετιωνίων Πυλών φυτεύεται και φωτίζεται για να γίνει επισκέψιμος, το παλαιό SILO μετατρέπεται σε Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, η Πέτρινη Αποθήκη αναπαλαιώνεται για να γίνει Μουσείο Μετανάστευσης και Ιστορικό Αρχείο ΟΛΠ, οι δύο Αποθήκες παραχωρούνται για να γίνουν θεματικά πάρκα με εκθεσιακούς χώρους τέχνης και πολιτισμού, το κτήριο στο Καστράκι μετατρέπεται σε Θεματικό Αρχαιολογικό Μουσείο για το Λιμάνι, τον Πειραιά και την ναυτιλία, και το Πάρκο Δραπετσώνας, σε χώρο που παραχώρησε ο ΟΛΠ Α.Ε., αναδημιουργείται από το Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας.
Ένα από τα πιο σπουδαία, αλλά και μοναδικό στην Ελλάδα έργο, είναι η μετατροπή του SILO σε Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων. Σύμφωνα με τη μελέτη, στο Μουσείο αυτό θα εκτεθούν δύο χιλιάδες εκθέματα, που έχουν βρεθεί στους βυθούς της Ελλάδας από την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων, κυρίως αγάλματα, αμφορείς, σκαριά, εξαρτήματα πλοίων, οπλισμός κ.α., καθώς και τα πρωτότυπα ημερολόγια από τις έρευνες του Κουστώ.
Με το έργο αυτό δεν δημιουργείται μόνο ένα νέο Μουσείο, αλλά διασώζεται και ένα βιομηχανικό κτίριο-μνημείο, το οποίο είχε εγκαινιάσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1934, όταν άρχισε να κτίζεται. Το νέο Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων επανακαθορίζει και ενισχύει την αυτοσήμανση του ιστορικού κτιρίου Σιλό ως εδραιωμένου τοπόσημου υπερτοπικού χαρακτήρα. Σύγχρονα αρχιτεκτονικά ιδιώματα συνδιαλέγονται με την παλαιά τυπολογία, εμπλουτίζουν τη φυσιογνωμία του και αντανακλούν προς τα έξω τη νέα λειτουργία. Το αυστηρό εσωστρεφές κτίριο-μηχανή του παρελθόντος διεκδικεί την επραφή του με τον ανοιχτό χώρο, αποκαλύπτοντας κλειστές πλευρές του στην πόλη και «αδειάζοντας» ανεμπόδιστα το εσωτερικό του προς τη θάλασσα.
Το περιεχόμενο του κτιρίου παίρνει τη μορφή οργανικής φόρμας που ρέει προς τα έξω, ως υπόμνηση σκαριού πλοίου ή θαλάσσιου κήτους. Η πλαστικότητα και ο σύγχρονος χαρακτήρας της μεταλλικής αυτής μορφής αντιπαραβάλλεται διαλεκτικά με την καρτεσιανή αυστηρότητα του μονολιθικού όγκου σκυροδέματος του υφιστάμενου κτιρίου. Το εσωτερικό της νέας φόρμας φιλοξενεί και καλύπτει με τους πλέον σύγχρονους τρόπους τελευταίας τεχνολογίας μια πλήρη περιήγηση στην ιστορία της σχέσης του ανθρώπου με τη θάλασσα στον Ελλαδικό και ευρύτερο χώρο, διατηρώντας στο τμήμα της που βρίσκεται εντός του παλαιού κτιρίου την εσωστρέφεια του βυθού και προσφέροντας σταδιακά, την οπτική του ανοιχτού ορίζοντα στο μέτωπό της προς τη θάλασσα.
Το έργο όμως της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων δεν σταματά εδώ.
Στην Πύλο, στο κτίριο Τσικλητήρα, παρουσιάζεται έκθεση της συλλογής πινάκων και αντικειμένων που είχε συγκεντρώσει ο Γάλλος Φιλέλληνας René Puaux. Όλα τα έργα αποτυπώνουν μορφές αγωνιστών και ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης, τοπία της εποχής εκείνης, ενώ ξεχωρίζουν πίνακες που αποτυπώνουν τα γεγονότα της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, θέμα συναφές με τον τόπο (υπεύθυνοι: Κωνσταντίνος Καρκατζούλης, Στυλιανός Ψώνης, Ελένη Χαρμπή).
Στο Κτίριο Πασά, στο Φρούριο της Πύλου (Νιόκαστρο) παρουσιάζεται έκθεση με τίτλο «Βυθισμένα Ταξίδια, Ανθρώπινες Εξερευνήσεις: Ίχνη Σημαίνοντα στις Θάλασσες της Πελοποννήσου». Σκοπός της έκθεσης αυτής είναι να αποκτήσουμε, μέσα από μια επιλογή ναυαγίων που βρέθηκαν στα πελάγη της Πελοποννήσου, μια αντιπροσωπευτική εικόνα του πλούτου των εναλίων αρχαιοτήτων. Τα ναυάγια που παρουσιάζονται είναι τα: Ύφαλος Δημήτρης («Σινιάλο») Ζακύνθου, Όρμος Γιαγάνα, «Μέντωρ» – Κύθηρα, Κιόνων, Σαπιέντζα – Μεθώνη, Σαρκοφάγων, Σαπιέντζα, Αγ. Νικόλαος Βολιμών – Ζάκυνθος, Ακρωτήριο Ξι – Ληξούρι Κεφαλονιάς (υπεύθυνοι: Ηλίας Κούβελας, Αθανάσιος Κούβελας, Κωνσταντίνος Καλδής, Γιοβάνα Πατρίκη).

Εκθέσεις σε συνεργασία με το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών

Η περιοδική έκθεση «Τα πρόσωπα του χρόνου, Μετρώντας το Χρόνο στον Ουρανό και τη Θάλασσα» συνδιοργανώθηκε από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Νομισματικό Μουσείο, στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΗΠΚ) 2013.
Η έκθεση, που αναπτύσσεται στη μικρή αίθουσα του πρώτου ορόφου του Νομισματικού Μουσείου έως τις 21 Ιανουαρίου 2014, προβάλλει τη σημασία της έννοιας του Χρόνου, αναδεικνύοντας συγχρόνως «την προσπάθεια του ανθρώπου να δαμάσει το χώρο και το χρόνο, τον ουρανό και τη ζωή, τόσο για λόγους σχετικούς με την καθημερινή του ζωή, όσο και για τις επιστημονικές και ερευνητικές αναζητήσεις του ή τις αναπάντητες αγωνίες και ανησυχίες του για το μέλλον».
Στο Νομισματικό Μουσείο φιλοξενείται και η έκθεση «Φωτιά και Νόμισμα – Αρχαιολογία και Φωτιά. Τέχνας δε πασάς και άνευρε το πυρ και σώζει», που συνδιοργανώθηκε από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Νομισματικό Μουσείο, στο πλαίσιο της Πανελλαδικής Δράσης Περιβάλλον και Πολιτισμός 2012 (έως τις 31/12/2013). Στην περίπτωση των εναλίων αρχαιολογικών ευρημάτων αναδεικνύεται η συμφιλίωση του νερού και της φωτιάς με ευρήματα όπως λυχνάρια, κηροπήγια, μαγειρικά σκεύη, καπνοσύριγγες και όπλα που βρέθηκαν σε ναυάγια.