Δικαίωμα στη Μνήμη

Σάββατο, 15 Οκτωβρίου 2016

Μουσείο Σχολικού Πολιτισμού: Δικαίωμα στη Μνήμη

Πλάκα και κονδύλι

      Μπορεί μια μουσειακή έκθεση της σχολικής ιστορίας του τόπου να φέρει στο φως όλα όσα έχουμε ξεχάσει ή όλα εκείνα που δεν έχουμε γνωρίσει και αφορούν τους προγόνους μας;  Μπορεί μια σχολική μουσειακή έκθεση να ανασυνθέσει την συλλογική μνήμη και να ανασυγκροτήσει την προσωπική μας ταυτότητα; Είμαστε ό,τι θυμόμαστε; Ή μήπως είμαστε και όλα εκείνα που έχουμε ξεχάσει; Τα έχουμε ξεχάσει; Ή μήπως μένουν κάπου, κρυμμένα μέσα μας, σε σημεία δυσπρόσιτα και μακρινά από τη συνείδηση;  Αυτά είναι κάποια από τα βασικά ερωτήματα που έδωσαν το έναυσμα για την αναζήτηση ιστορικών τεκμηρίων που αφορούν την σχολική ιστορία της περιοχής μας. 

      Τεκμήρια «χαμένα» σε διάφορες αρχειακές πηγές, που καθόρισαν, όχι μόνο την σχολική ιστορία του τόπου, αλλά επηρέασαν σημαντικά τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις της τοπικής ιστορίας.  Τεκμήρια πολιτισμού και ιστορίας που προσπαθήσαμε να τα σώσουμε από την λήθη και να επιβιώσουν στην μνήμη μας.  Τεκμήρια που μας συγκίνησαν και μας έκαναν να ξανασκεφτούμε το παρελθόν αυτού του τόπου.  Τεκμήρια που ξαναζωντανεύουν τις παιδικές μας εικόνες και τις εικόνες των προγόνων μας.  

      Κοντά μας, σε αυτή την προσπάθεια, στάθηκαν άνθρωποι του πνεύματος και του πολιτισμού, αλλά και άνθρωποι απλοί που συγκινήθηκαν με την ανάδειξη του χαμένου πλούτου της ιστορίας μας.  Κοινό όλων μας, το ενδιαφέρον και η αγάπη για τούτο τον τόπο.

      Αν τελικά η μνήμη είναι ένας θετικός μηχανισμός διαχείρισης των γεγονότων, τότε η λήθη θα έπρεπε να είναι το αρνητικό της αντίστοιχο. Βεβαίως η μνήμη προσθέτει: γεγονότα, εικόνες, συναισθήματα, εμπειρίες, μαθήματα. Και βεβαίως η λήθη αφαιρεί. Η μνήμη πλέκει ένα νήμα, η λήθη φροντίζει να μην έχει ασυνέχειες.  Επιλεκτικές και οι δύο, άκρως επιβιωτικές, παρεμβαίνουν στην άμεση εμπειρία μας και επηρεάζουν καθοριστικά την προσωπική μας αφήγηση. Ως αυτόπτες μάρτυρες των βιωμάτων μας, δεν είμαστε ποτέ αξιόπιστοι.  Προηγούμενες μνήμες, η αυτοεικόνα μας, οι αξίες μας, οι πεποιθήσεις που έχουμε για τον κόσμο και τον εαυτό μας, παρεμβάλλονται στο βίωμα και το τροποποιούν, διαμορφώνοντας τελικά ένα απόλυτα προσωπικό, υποκειμενικό και προστατευτικό ή μη αφήγημα ζωής.

      Τι θα ήμασταν χωρίς τις σχολικές αναμνήσεις μας; Τις εικόνες μίας ξέγνοιαστης παιδικής ηλικίας, την ανάμνηση της σχολικής τάξης, των σχολικών φράσεων και λέξεων που μας άγγιξαν, των δασκάλων που μας στήριξαν και μας έμαθαν να γράφουμε τις πρώτες μας λέξεις; Η σχολική μνήμη είναι το χρώμα που διαλέγουμε για τον καμβά μας, είναι όλα εκείνα που θέλουμε και αντέχουμε να είμαστε.

      Μνήμη και λήθη συνεργάζονται. Η μία δίνει στη άλλη ό,τι της περισσεύει, ό,τι της είναι πολύ. Όταν η μνήμη παραφορτωθεί, περνάει τα δεδομένα της στη λήθη. Η λήθη έχει το ανεπιθύμητο. Μέσα σ’ αυτή υπάρχουν αισθήματα και αναμνήσεις που δε μπορεί να καταστρέψει και τα επιστρέφει στη μνήμη. Υπάρχουν αναμνήσεις που ενοχλούν τη λήθη, γι’ αυτό και ξεχνάμε για λίγο καιρό και μετά οι αναμνήσεις επιστρέφουν. Η λήθη δεν τις αντέχει και τις επιστρέφει στη μνήμη.

      Αυτό το δικαίωμα στην μνήμη, τόσο των σχολικών μας χρόνων, όσο και των σχολικών χρόνων των προγόνων μας, αποτελεί το μέσο για την ανασύνθεση της προσωπικής και συλλογικής μας μνήμης, αποτελεί το μέσο να ξαναδούμε στιγμές της ιστορίας μας που καθόρισαν σε σημαντικό βαθμό την μοίρα των οικογενειών μας, αλλά και εμάς των ίδιων.  Μέσα από αυτή την διαδικασία ίσως ξεκινάει ένας νέος κύκλος πολιτισμού για τον τόπο, ένα κύκλος πολιτισμού για εμάς τους ίδιους.  

      Γιατί για να προχωρήσουμε μπροστά, πρέπει πρώτα να κοιτάξουμε πίσω. Αυτή είναι η κληρονομιά μας , αυτή είναι η ταυτότητά μας…

Δημοσθένης Κορδός

Υποψήφιος Διδάκτωρ Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου